Στον αέρα η έξοδος από το μνημόνιο

Του Αλέξανδρου Μιχαήλ

Η θεωρητικά τελευταία αξιολόγηση της τρόικας περιμέναμε ότι θα ήταν (νέο) θρίλερ, παρά τις διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης περί του αντιθέτου, ωστόσο η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη. Και αυτό διότι το χάσμα απόψεων μεγαλώνει, με τους εκπροσώπους των δανειστών να δείχνουν αποφασισμένοι να μην κάνουν βήμα πίσω.

Τα παραπάνω έχουν κάνει τα νεύρα των κυβερνητικών παραγόντων να θυμίζουν τεντωμένες χορδές από μουσικά όργανα. Το μείζον πρόβλημα είναι ότι, εκτός από τη διάσταση απόψεων για το δημοσιονομικό κενό που ανεβάζει η τρόικα στα 3,6 δισ. ευρώ, το πολιτικό σύστημα αδυνατεί να κατανοήσει την κατάσταση και κινείται με λογική περασμένων δεκαετιών, λαϊκίζοντας επικίνδυνα, ενώ καθυστερεί ακόμα και η προώθηση των συμφωνηθέντων προαπαιτούμενων. Το ορόσημο της 8ης Δεκεμβρίου, οπότε και είναι προγραμματισμένο να συνεδριάσει το Eurogrop, χάνεται, γκρεμοτσακίζοντας όλη τη στρατηγική με την οποία είχε κινηθεί η κυβέρνηση το τελευταίο οκτάμηνο. Μάλιστα, πηγές των Βρυξελλών έλεγαν πως, πλέον, η Αθήνα μπορεί να ελπίζει σε πολιτική παρέμβαση, ώστε να υπάρξει άλλη μία συνεδρίαση του Eurogroup περίπου μία εβδομάδα μετά.

Στο παρασκήνιο διεξάγεται και μια παράλληλη διαπραγμάτευση, με τον πρωθυπουργό να επιδιώκει λύση, στηριζόμενος στις συμμαχίες του στην Ε.Ε., οι οποίες όμως μέχρι στιγμής δεν έχουν αποδώσει. Εξάλλου, στα κέντρα λήψης των αποφάσεων της Ε.Ε., όσο είναι ανοικτό το πολιτικό θέμα στην Ελλάδα και είναι θολό το τοπίο για την επόμενη μέρα, ουδείς επιθυμεί να δώσει λύση και συμφωνία.

Από το Μαξίμου και την αντιπροεδρία, πάντως, θα καταβληθεί μεγάλη προσπάθεια να αποδραματοποιηθεί η κατάσταση, διότι η κυβέρνηση έχει να αντιμετωπίσει και το αρνητικό ενδεχόμενο να μετατεθεί η όποια συμφωνία για το 2015, μια εξέλιξη που θα δημιουργήσει νέα δεδομένα. Εάν γίνει αυτό, είναι σαφές ότι αλλάζει όλος ο πολιτικός σχεδιασμός της κυβέρνησης και θα απαιτηθεί η χάραξη νέας στρατηγικής με φόντο και την προεδρική εκλογή.

Λύση πακέτο

Αν και η κυβέρνηση προσπαθεί να κλείσει ένα-ένα τα ανοιχτά μέτωπα με τους δανειστές, στις Βρυξέλλες φαίνεται ότι κερδίζει έδαφος η προσέγγιση του ΔΝΤ για λύση-πακέτο, ώστε να υποχρεωθεί η εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση να συμφωνήσει σε όλα. Η διαπραγμάτευση θα συνεχιστεί και θα ολοκληρωθεί με το νέο έτος. Εκ των πραγμάτων, η όποια συμφωνία προκύψει συνυφαίνεται πλέον με τις πολιτικές εξελίξεις στο εσωτερικό της χώρας και τη διαδοχή του Κάρολου Παπούλια. Η κυβέρνηση έχει αποδεχθεί την προληπτική γραμμή στήριξης και την παράταση της επιτήρησης για έναν ακόμη χρόνο. Αυτό που θα συζητηθεί θα είναι οι όροι της επιτήρησης και η συνέχιση της παρουσίας του ΔΝΤ.

Στο τραπέζι είναι ακόμη και πρόταση για δύο γραμμές στήριξης, μία ευρωπαϊκή με τα αδιάθετα ποσά του ΤΧΣ και μία από το ΔΝΤ με τα ποσά που μένει να εκταμιεύσει, βάσει της τρέχουσας συμφωνίας, και που θα εγγυάται την παραμονή του στο επόμενο πρόγραμμα.

Τίποτα όμως ακόμα δεν πείθει ότι η ολοκλήρωση της αξιολόγησης και η συμφωνία για την «επόμενη ημέρα» και την προληπτική γραμμή μπορούν να έρθουν «πακέτο» πριν κλείσει η χρονιά. Στις 19 Δεκεμβρίου είναι η τελευταία εργάσιμη ημέρα για τις Βρυξέλλες και την Ουάσιγκτον πριν από τις διακοπές των Χριστουγέννων, οπότε είναι αμφίβολο αν θα προλάβαιναν να ετοιμάσουν πρόταση που θα εγκριθεί από τα ευρωπαϊκά κοινοβούλια και το διευθυντήριο του ΔΝΤ.

Γίνεται έτσι ορατός ο κίνδυνος, όσο και αν επισήμως το αποκλείουν η Αθήνα και οι δανειστές, για την ανάγκη παράτασης του υφιστάμενου ευρωπαϊκού προγράμματος που τυπικά λήγει στις 31 Δεκεμβρίου. Σε άλλη περίπτωση, θα προκύψει «κενό» ανάμεσα στα δύο προγράμματα, τουλάχιστον ολίγων εβδομάδων στις αρχές Ιανουαρίου, ενώ μπαίνει σε κίνδυνο η επικείμενη είσπραξη των περίπου 7,1 δισ. ευρώ  που έχει λαμβάνειν η Ελλάδα από  το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας – EFSF (1,8 δισ. ευρώ), τα SMP’s από τα κέρδη ομολόγων που επιστρέφουν οι ευρωτράπεζες του ευρωσυστήματος (1,8 δισ. ευρώ) και άλλα 3,5 δισ. που καθυστερεί να αποπληρώσει το ΔΝΤ έως το τέλος του 2014.

Αν η εκτίμηση αυτή δεν ανατραπεί άμεσα, η δυνατότητα να προχωρήσει η λήξη του ελληνικού προγράμματος χρηματοδότησης στη βάση του Plan A, δηλαδή τη δρομολόγηση μιας πιστωτικής γραμμής (ECCL) για τα επόμενα δύο χρόνια και την εκκίνηση της συζήτησης για την αναδιάρθρωση του χρέους… εκλείπει.

Ακόμα και τα περιθώρια παρέμβασης του προέδρου της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ, όπως αναφέρεται αρμοδίως, φαίνεται να έχουν περιορισθεί, καθώς και το ΔΝΤ εμφανίζεται να έχει καταλήξει ότι «οι ημερομηνίες δεν επιτρέπουν αισιοδοξία» για μία λύση εντός του αρχικού χρονοδιαγράμματος. Εφόσον η εκτίμηση αυτή του ΔΝΤ επισημοποιηθεί, τότε οι δυνατότητες για την υλοποίηση του χρονοδιαγράμματος που είχε συζητηθεί και συμφωνηθεί μεταξύ Ευρωζώνης και ΔΝΤ για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους τον Νοέμβριο του 2012 τίθενται εν αμφιβόλω.

Πιο αυστηρό

Το μνημόνιο και η νέα «γραμμή» είναι συγκοινωνούντα δοχεία, υπενθυμίζουν κυβερνητικές πηγές. Και τούτο διότι,  εξηγούν, ένα μεγάλο μέρος από τα μέτρα που επιχειρεί η κυβέρνηση να αναβάλει για το 2015 (παραμετρικές αλλαγές στο ασφαλιστικό, ομαδικές απολύσεις, αλλαγές στη δομή του ΦΠΑ) θα μπουν στο νέο πακέτο, καθιστώντας το αυστηρότερο.

Οι ίδιες πηγές επισημαίνουν τον πολιτικό και μεταμνημονιακό κίνδυνο που δημιουργείται από αυτήν τη «σύνδεση», κίνδυνο που γνωρίζει και η πλευρά των δανειστών:

# Αν η κυβέρνηση συναινέσει σε νέα επώδυνα μέτρα τώρα, τίθεται ζήτημα πολιτικών αντοχών.

# Αν καταφέρει να «μεταφέρει» για το 2015 και μετά παρεμβάσεις (ασφαλιστικό, Δημόσιο), τότε αναγκαστικά αυξάνει τα μεταμνημονιακά «βαρίδια», οδηγώντας σε ακόμη πιο αυστηρό πλαίσιο την εποπτεία της πιστοληπτικής γραμμής ECCL που «χτίζεται» παράλληλα.

Ωστόσο, η τρόικα επιμένει σε ένα πακέτο που μπορεί να αποδείξει και στα Κοινοβούλια ότι η Ελλάδα δεσμεύεται για το παρόν και το μέλλον. Ανυποχώρητη παραμένει η στάση τους για τουλάχιστον 3 μέτωπα: Το δημοσιονομικό κενό του 2015 των 2,5 δισ. ευρώ, τα κόκκινα δάνεια, και αλλαγές στο καθεστώς ΦΠΑ με τους δανειστές να επιμένουν στο σχέδιο ενιαίου συντελεστή ή των κατ’ ελάχιστο καταργήσεων μειωμένων συντελεστών.

Παράλληλα, ζητούν καταγραφή-δέσμευση για πακέτο μεταρρυθμίσεων στις αγορές, αλλά και σε ασφαλιστικό, εργασιακό και Δημόσιο, που θα ακολουθεί την Ελλάδα στη μετά του –παρόντος– μνημονίου εποχή.