«Πλατεία Ηρώων»

Στην «Πλατεία Ηρώων» (1988) του Τόμας Μπέρνχαρντ (1931-1989) όλα έχουν συντελεστεί από πριν. Τα πρόσωπα καλούνται να διαχειριστούν τα μετά: μια αυτοκτονία, στην πραγματικότητα όμως την τραυματική ιστορική μνήμη. Αθέατος πρωταγωνιστής ο εβραϊκής καταγωγής καθηγητής Σούστερ. Χρόνια αυτοεξόριστος, επαναπατρίζεται στη Βιέννη, χτίζει νέα καριέρα μέχρι να δει τα γεγονότα να επαναλαμβάνονται: Ένας επιλήσμων λαός, ο άλλοτε ναζί Kurt Waldheim στην Προεδρία, ο αντισημιτισμός να ανασυντάσσεται και οι ζητωκραυγές για το Anschluss (1938) στη Heldenplatz να αναπαράγονται ως εφιαλτική παραίσθηση. Στο κατώφλι μιας νέας αυτοεξορίας ο Σούστερ δίνει τέλος στη ζωή του…

Τα «γιατί» στοιχειώνουν τους οικείους του: οικογένεια, οικιακό προσωπικό, φίλους. «Κάθε νεκρός αφήνει πίσω του μια ποσότητα κακής συνείδησης», θα πει ο καθηγητής Λίμπιχ. Λίγο πριν ο, επίσης καθηγητής, αδελφός του θανόντος έχει επιδοθεί σε ένα βιτριολικό «κατηγορώ» για την Αυστρία και τους Αυστριακούς. Και ακόμα πιο πριν η οικονόμος Τσίτελ σκιαγραφεί το αφεντικό της ως έναν δεσποτικό, σκληρό, ψυχωσικό άνθρωπο που όμως… αγαπούσε τη μουσική!

Με μακροσκελείς επιτεινόμενους μονολόγους, ασυνεχείς συλλογισμούς, συνειρμούς, παλιλλογίες, οξύμωρα, σαρκαστικό χιούμορ στο «κύκνειο άσμα» του, ο Μπέρνχαρντ φωτίζει το νοσηρό ιστορικό υποσυνείδητο και επιδαψιλεύει καταγγελίες και λοιδορίες ως παρακαταθήκη και ανάθεμα προς μια εν υπνώσει κοινωνία…

Η παράσταση στο Οδού Κυκλάδων (σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά), προσκρούει κατ’ αρχάς στη δυσλειτουργικότητα ενός χώρου στον οποίο συμπιέζεται ένα έργο που από μόνο του συνιστά μια έκρηξη. Στην πρώτη πράξη, αντί ενός ρυθμικού, αυτιστικού sotto voce που, ως υποδήλωση του εγκλεισμού στο εσώτατο προσωπικό πεδίο αναδίδεται αβίαστα από το κείμενο, ο στροφιλιζόμενος, διαλείπων και πλήρης μηρυκασμών λόγος της οικονόμου Τσίτελ-Καρυοφυλλιάς Καραμπέτη επιλέγεται να εξωτερικευτεί μέσω εναλλαγής crescendos-decrescendos, αδρών παύσεων και κινητικότητας με κόστος την οριακή αποδυνάμωση του ρόλου της υπηρέτριας Χέρτα από την –παρ’ όλα αυτά– ανθεκτική Σύρμω Κεκέ αλλά και την ετεροβαρή κατανομή των πράξεων.

Στη β΄ πράξη, ο καθηγητής Ρόμπερτ-Χρήστος Στέργιογλου μετατρέπει τον τόνο ειρωνείας στην εκφορά του λόγου του από εργαλείο σε φυγόκεντρη δύναμη με ροπή στις παρυφές της κοινωνικής σάτιρας, ενώ η Άννα της Μαρίας Σκουλά μεταφέρει πολύ τυπικά τις ανακυκλούμενες κληρονομημένες πατρικές ψευδαισθήσεις εν αντιθέσει με την Όλγα-Άννα Καλαϊτζίδου της οποίας τα σιωπηρά υπαρξιακά ρίγη αποδεικνύονται σκηνικά ενεργά.

Η γ΄ πράξη, με περικοπές κειμένου και προσώπων, προβάλλει περισσότερο ως εικαστικό ταμπλώ παρά ως κορύφωση της διάνοιας του έργου, ένα αισθητικό τοπίο που υπηρετείται συντηρητικά από τους Υβόννη Μαλτέζου (κα Σούστερ) και Γιώργο Μπινιάρη (Καθηγητής Λίμπιχ) και σχεδόν «επιγραμματικά» από τον Παναγιώτη Εξαρχέα (Λούκας).

Τέλος, η σκηνική δημιουργία (Κλειώ Μπομπότη), πέρα από τον συμβολισμό του κατοπτρισμού του κοινού (και άρα της ατομικής και συλλογικής συνείδησης), συμβάλλει σε ένα απαραίτητο βάθος, οι πελιδνοί φωτισμοί (Αλέκος Αναστασίου) «μεταφράζουν» τους ψυχισμούς όσο και την περιρρέουσα και υφέρπουσα φαιά ατμόσφαιρα, ενώ η στέρεη μετάφραση (Έρι Κύργια) λειτουργεί ως συγκρατητικό υλικό της όλης πρότασης.

«Πλατεία Ηρώων» του Τόμας Μπέρνχαρντ

Θέατρο Οδού Κυκλάδων – Λευτέρης Βογιατζής (Κυκλάδων 11 & Κεφαλληνίας, Κυψέλη,  τηλ.: 210-8217877).

Μετάφραση: Έρι Κύργια

Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς

Βοηθός σκηνοθέτη: Θεοδώρα Καπράλου

Σκηνικά: Κλειώ Μπομπότη

Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη

Κίνηση: Ζωή Χατζηαντωνίου

Μουσική: Γιώργος Πούλιος

Φωτογραφίες-βίντεο: Γκέλυ Καλαμπάκα

Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου

Διεύθυνση παραγωγής: Κατερίνα Μπερδέκα

Παραγωγός: Γιώργος Λυκιαρδόπουλος

Ερμηνεύουν: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Χρήστος Στέργιογλου, Μαρία Σκουλά, Υβόννη Μαλτέζου, Γιώργος Μπινιάρης, Άννα Καλαϊτζίδου, Σύρμω Κεκέ, Παναγιώτης Εξαρχέας