Ποιος (και πώς) αξιολογεί τους οπλοφορούντες;

Με αφορμή τις τελευταίες εξελίξεις στο θέμα της πιστοποίησης της ψυχικής κατάστασης των αιτούντων άδειας οπλοφορίας και του γεγονότος ότι ένα έγγραφο της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας & Υπηρεσιών Υγείας του Υπουργείου Υγείας έρχεται να «διορθώσει» και να υπερισχύσει έναντι του υπάρχοντος ψηφισμένου νόμου και να «εγκρίνει» τη χορήγηση ιατρικών πιστοποιητικών ψυχικής υγείας και από Ιατρούς με την ειδικότητα της Γενικής Ιατρικής, έχω να παραθέσω τα εξής:

Με το έγγραφο υπ’ αριθμ. Γ4β/Γ.Π.οικ. 65080 από 26.08.2016 της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας & Υπηρεσιών Υγείας του Υπουργείου Υγείας, το οποίο μέχρι πρότινος δεν είχε αναρτηθεί στο διαδίκτυο(https://diavgeia.gov.gr/) και το οποίο έσπευσε να υιοθετήσει η Ελληνική Αστυνομία η οποία με έγγραφό της ενημερώνει τις αρμόδιες υπηρεσίες μπορούν να κρίνουν και οι συνάδελφοι Γενικής Ιατρικής την κατάσταση της ψυχικής υγείας των αιτούντων άδεια οπλοφορίας και στη συνέχεια να πιστοποιούν την ικανότητα ή μη, να λάβουν άδεια οπλοφορίας και κατά συνέπεια δυνατότητα οπλοχρησίας. Με τον τρόπο αυτό επιτείνει τον παραλογισμό του απαρχαιωμένου νόμου, που επέτρεπε έως τώρα την αξιολόγηση της ψυχικής κατάστασης των αιτούντων άδεια οπλοφορίας από παθολόγους, που δεν εκπαιδεύονται κατά τη διάρκεια της ειδίκευσής τους σε Ψυχιατρική κλινική και με το έγγραφοτης Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας & Υπηρεσιών Υγείας του Υπουργείου Υγείας «εγκρίνει», δηλαδήεπιτρέπει και στους Γενικούς Ιατρούς, που εκπαιδεύονται κατά τη διάρκεια της ειδίκευσής τους σε Ψυχιατρική κλινική επί τρίμηνο, να πιστοποιούν την ψυχική κατάσταση των αιτούντων άδεια οπλοφορίας και να χορηγούν ανάλογο ιατρικό πιστοποιητικό ψυχικής κατάστασης!

Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Ελληνικής Ένωσης Γενικής Ιατρικής, ο οποίος θέλει να υποστηρίξει την «έγκριση» αυτή,«η συντριπτική πλειοψηφία αιτήσεων άδειας οπλοφορίας αφορά κυνηγετικά όπλα κι όχι πυροβόλα και η πλειοψηφία των κυνηγών βρίσκεται στην ύπαιθρο μακριά από εξειδικευμένους ψυχιάτρους».

Αναμφισβήτητα θα συμφωνήσω μαζί του ότι όντως η συντριπτική πλειοψηφία των αιτήσεων άδειας οπλοφορίας αφορά κυνηγετικά όπλα και ότι η πλειοψηφία των κυνηγών βρίσκεται στην ύπαιθρο όπου δεν υπάρχουν εξειδικευμένοι ψυχίατροι.

Θα ήθελα να προσθέσω όμως, έχοντας ως στόχο την ακριβολογία, τα εξής:

Όλα ανεξαιρέτως τα όπλα έχουν την ίδια ιδιότητα. ΣΚΟΤΩΝΟΥΝ!ΣΤΕΡΟΥΝ ΤΗ ΖΩΗ!!!

Η αυξημένη πλειοψηφία των κυνηγετικών όπλων σε σχέση με τα πυροβόλα όπλα δεν μειώνει επουδενί το λόγο για τον οποίο έχουν δημιουργηθεί τα «αντικείμενα» αυτά. Και δεν μειώνεται, ούτε διαφοροποιείται επουδενί ο λόγος για τον οποίο κατασκευάστηκαν, ανάλογα με τα πληθυσμιακά ή γεωγραφικά κριτήρια.

Και αναμφισβήτητα θα συμφωνήσω με τον Πρόεδρο της ΈλληνικήςΈνωσης Γενικής Ιατρικής ότι οι αιτούντες άδεια οπλοφορίας «εξοικονομούν χρόνο και χρήμα επισκεπτόμενοι τον ιατρό Πρωτοβάθμιας Φροντίδας». Ας μου επιτραπεί όμως να μη συσχετίσω την αξία της ανθρώπινης ζωής με την αξία της εξοικονόμησης χρόνου και χρήματος.

Επίσης θα συμφωνήσω εις το έπακρο ότι οι Ιατροί Γενικής Ιατρικής γνωρίζουν την καθημερινότητα των ασθενών τους καλύτερα από άλλους συναδέλφους άλλων ειδικοτήτων και είμαι από αυτούς που υποστηρίζουν ότι ο θεσμός του Οικογενειακού Ιατρού θα πρέπει επιτέλους να υπάρξει στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας.

Όμως, όσον αφορά την διερεύνηση καταρχήν της ψυχικής κατάστασης και κατ΄επέκταση την πιστοποίηση αυτής, εκτιμώ ότι δεν δύναται να γίνει μόνο με κλινική συνέντευξη. Υποστηρίζω ότι η διερεύνηση και πιστοποίηση της ψυχικής κατάστασης οποιουδήποτε και πολύ περισσότερο των αιτούντων άδειας οπλοφορίας, πρέπει να γίνεται μόνο από ειδικούς ψυχιάτρους οι οποίοι θα χρησιμοποιούν πιστοποιημένα ψυχομετρικά εργαλεία τα οποία θα ορίζονται από τον νομοθέτη, θα γνωρίζουν το ιατρικό ιστορικό του αιτούντος, το οποίο εν μέρει μπορεί να γίνεται και μέσω ελέγχου του συστήματος της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης και αναμφισβήτητα και υποχρεωτικάνα συμπεριλαμβάνουν ιατρική γνωμοδότηση του οικογενειακού ιατρού που θα ενημερώνει τον ψυχίατρο για την καθημερινότητα και λειτουργικότητα του αιτούντως άδεια οπλοφορίας.

Σύμφωνα με την έως τώραλοιπόν υφιστάμενη ελληνική νομοθεσία (πριν την έκδοση της νέας απόφασης), ο νομοθέτης πρόβλεπε για το πιστοποιητικό ψυχικής υγείας:

# Σύμφωνα με τον νομοθέτη λοιπόν, η κατάσταση της ψυχικής υγείας του ενδιαφερόμενου πιστοποιείται από ιατρικό πιστοποιητικό ιατρού ειδικότητας ή νευρολόγου ή ψυχιάτρου ή ακόμη και παθολόγου(και κατόπιν του προαναφερόμενου σχετικού «εγγράφου» της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας & Υπηρεσιών Υγείας του Υπουργείου Υγείας και ιατρού ειδικότητας γενικής ιατρικής)και το οποίο παραδίδεται στον ενδιαφερόμενο από τον ιατρό εντός σφραγισμένου φακέλου.

# Ο νομοθέτης επίσης αποφασίζει ότι το πιστοποιητικό ψυχικής υγείας ισχύει για όσο διάστημα ισχύει και η άδεια για την οποία εκδόθηκε.

Ο νομοθέτης επίσης υποδεικνύει και πως ακριβώς θέλει να υφίσταται το ιατρικό πιστοποιητικό παραθέτοντας υπόδειγμα ιατρικού πιστοποιητικού (εικόνα 1).

Στην εικόνα 2 βλέπετε το πιστοποιητικό που συνήθως δίνουμε εμείς οι ψυχίατροι. Όπως θα παρατηρήσετε το πιστοποιητικό είναι πιο φειδωλό σε σχέση με το υπόδειγμα που προτείνει ο νομοθέτης και με έντεχνο τρόπο αναφέρει ότι πιστοποιείταιη ψυχική κατάσταση του υποψηφίου κατά την εξέταση ή στην παρούσα φάση.

Η ψυχιατρική βεβαίωση για καταλληλότητα ενός ατόμου για οπλοφορία είναι αλήθεια ότι φέρνει την ψυχιατρική κοινότητα σε δύσκολη θέση, Ο νόμος περιγράφει το ψυχιατρικό πιστοποιητικό χωρίς να θέτει συγκεκριμένα κριτήρια αξιολόγησης, επιπλέον δίνει τη δυνατότητα ακόμη και σ’ ένα παθολόγοενώ η ψυχοπαθολογία που περιγράφει χρησιμοποιεί όρους που η σύγχρονη ψυχιατρική έχει αντικαταστήσει προ πολλού.

Θα πρέπει να αναρωτηθούμε λοιπόν τι προσπαθεί η Πολιτεία να εξασφαλίσει μέσω ενός τέτοιου ιατρικού πιστοποιητικού.

Προσπαθεί να αποτρέψει την πρόσβαση ατόμων με ψυχικά προβλήματα σε όπλα ή θέλει εγγυήσεις για την συμπεριφορά του ατόμου που οπλοφορεί στο μέλλον;

Τι συμβαίνει σήμερα στην πραγματικότητα όσον αφορά την αξιολόγηση και την πιστοποίηση;

Κι όμως, εκείνο που τίθεται εν αμφιβόλω είναι αυτή ακριβώς η αξιοπιστία της Ψυχιατρικής να αξιολογήσει, να αποφασίσει και να πιστοποιήσειποιος είναι ο κατάλληλος να φέρει όπλο και ποιος όχι.

«Ο ψυχίατρος, λοιπόν, έχει τη δυνατότητα να κρίνει από μια κλινική εξέταση αν κάποιος είναι κατάλληλος για οπλοφορία;»

Εκείνο που έχει την ικανότητα να κρίνει ο ψυχίατρος σύμφωνα με την επιστημονική μου άποψη είναι ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή ποιος είναι ανίκανος για οπλοφορία. Αν δηλαδή διαπιστωθεί στον υποψήφιο ενεργός ψυχοπαθολογία, τότε ο υποψήφιος κρίνεται ως ακατάλληλος.

Από κει και πέρα όμως; Η μη διαπίστωση ψυχικής διαταραχής σημαίνει ότι τέτοια διαταραχή δεν υπάρχει ή ότι δεν θα υπάρξει στο μέλλον;

Έχει δημιουργηθεί και συνεχώς καλλιεργείται, ένα κλίμα υπερβολικών προσδοκιών και απαιτήσεων από τους Ψυχιάτρους, μέχρι του σημείου να ζητούν από μας όχι μόνο να ερμηνεύσουμε κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά, ακόμη και την πιο ακραία ή και ειδεχθή, αλλά και να προβλέψουμε με ασφάλεια τον τρόπο με τον οποίο ένα πρόσωπο θα αντιδράσει στο μέλλον σε οποιεσδήποτε συνθήκες.

Πώς μπορεί ένας ψυχίατρος να πιστοποιήσει τη χρήση ναρκωτικών ουσιών, όταν ένας χρήστης (ακόμα και ένα συστηματικός χρήστης) μπορεί να βγει καθαρός μόλις 48 συναπτές ώρες ολικής αποχής;

Είναι λοιπόν αστειότητα να υποστηρίζουμε ότι μπορούμε να κρίνουμε αν κάποιος είναι κατάλληλος να φέρει όπλο, από μια κλινική εξέταση ή από ένα ψυχομετρικό τεστ.

Για να εκτιμήσεις αν κάποιος είναι κατάλληλος να φέρει όπλο πρέπει σαφέστατα, εκτός από την κλινική εξέταση, τις τοξικολογικές εξετάσεις και πιθανόν τα ψυχομετρικά τεστ, να έχεις μια γνώση της αναπτυξιακής του εξέλιξης, της ιστορίας του, της πορείας της ζωής του.

Αν διαπιστώσεις λοιπόν ότι ο άνθρωπος πίσω από την σκανδάλη, από τα 15 του χρόνια έως τα 18 του ενεπλέκετο συνέχεια σε καβγάδες στο σχολείο ή ότι αργότερα είχε πέντε τροχαία ατυχήματα από υπερβολική ταχύτητα, έχεις ισχυρές ενδείξεις ότι πρόκειται για άνθρωπο με αδυναμία ελέγχου των παρορμήσεων και της συμπεριφοράς του.

Ως εκ τούτου, ίσως θα είχε μεγαλύτερη αξία, ένας υποψήφιος αντί να δείξει το βιβλιάριο υγείας του στον εξεταστή Ψυχίατρο, να του προσκομίσει μια βεβαίωση ασφάλισης του αυτοκινήτου του με ένα ιστορικό ζημιών, ώστε να διαπιστώσει αν υποκύπτει κατ’ επανάληψη σε τροχαία ατυχήματα, διαμορφώνοντας έτσι κάποια άποψη για την ψυχική του υγεία.

Συμπεράσματα – Προτάσεις

Στο πλαίσιο λοιπόν μιας εγκυρότερης αξιολόγησης και πιστοποίησης αφενός της ψυχικής υγείας και αφετέρου της καταλληλότητας των υποψηφίων για οπλοφορία παραθέτονται κάποιες προτάσεις για αναμόρφωση του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου, όπως:

# Αξιολόγηση και πιστοποίηση της ψυχικής υγείας του υποψήφιου μόνο από ψυχιάτρους.

# Καθιέρωση αντικειμενικών κριτηρίων αξιολόγησης και πιστοποίησης της ψυχικής υγείας όπως για παράδειγμα η έκδοση ιατρικού πιστοποιητικού ψυχικής υγείας κατόπιν επαναλαμβανόμενης εκτίμησης της ψυχικής κατάστασης μέσω μερικών κι όχι μίας κλινικών συνεντεύξεων λαμβάνοντας υπόψη: α) Ατομικό και οικογενειακό ιστορικό, β) αναπτυξιακό ιστορικό, γ) ιατρικό ιστορικό, δ) εκτίμηση προσωπικότητας – συμπεριφοράς, ε) εκτίμηση λειτουργικότητας.

# Ιατρική Γνωμοδότηση του Οικογενειακού Ιατρού που θα ενημερώνει τον ψυχίατρο για την καθημερινότητα και λειτουργικότητα και θα συμβάλλει τα μέγιστα στην πιστοποίηση ή μη της καταλληλότητας του αιτούντος για οπλοφορία.

# Έγκριση από τον νομοθέτη διεθνώς πιστοποιημένων ψυχομετρικών εργαλείων εκτίμησης της προσωπικότητας, ως βοηθητικά εργαλεία στην προσπάθεια εκτίμησης της καταλληλότητας των υποψηφίων για οπλοφορία, ή δημιουργία από ειδικούς επιστήμονες ειδικού ψυχομετρικού εργαλείου εκτίμησης και πιστοποίησης της καταλληλότητας των υποψηφίων για οπλοφορία

# Περιοδικός επανέλεγχος – επαναξιολόγηση της ψυχικής κατάστασης των ατόμων που κατέχουν άδεια οπλοφορίας (π.χ. κάθε χρόνο)

# Κατάρτιση επικαιροποιημένου καταλόγου ψυχιατρικών παθήσεων (σε αντιστοιχία με τα σύγχρονα ταξινομητικά συστήματα – DSMV).

#Δημιουργία βάσης δεδομένων με άτομα που δεν θα πρέπει να οπλοφορούν, μέσω των αρχείων μονάδων υγείας και της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης (με πρόβλεψη φυσικά διασφάλισης των προσωπικών δεδομένων)

# Υποχρεωτική διενέργεια τοξικολογικού ελέγχου για χρήση ναρκωτικών ουσιών μέσω πιστοποιημένων τεστ με χορήγηση βεβαίωσης των αποτελεσμάτων.

# Καθιέρωση μεταβατικής περιόδου μεταξύ της πιστοποίησης της ψυχικής υγείας και της έκδοσης της άδειας οπλοφορίας και συμμετοχή σε πιστοποιημένο πρόγραμμα εκπαίδευσης (ιδίως για νέους υποψήφιους για οπλοφορία). Η εκπαίδευση τόσο η θεωρητική όσο και ηπρακτική είναι απαραίτητη για οποιονδήποτε που φέρει όπλο και δύναται να το χρησιμοποιήσει.

Από τη στιγμή που κάποιος κρίνεται κατάλληλος να φέρει όπλο εκείνο που έχει σημασία είναι πόσο εκπαιδευμένος είναι κανείς και πόσο η υποδομή τουείναι τέτοια ώστε τη δεδομένη στιγμή να μπορεί να το χρησιμοποιήσει ευλόγως και ελλόγως.

Για όσους γνωρίζουν εμμέσως αναφέρομαι στην λεγόμενη αντιληπτική ικανότητα η οποία είναι απαραίτητο και να εκτιμάται αλλά και να εξασκείται τακτικά. Και αυτό απ’ ότι γνωρίζω δεν γίνεται ούτε προβλέπεται νομοθετικά στην χώρα μας, ενώ σε χώρες με εξελιγμένη νομοθεσία, γίνεται μέσω εξομοιωτών σκοποβολής.

Ας συνεργαστούμε λοιπόν όλοι μαζί, ιατροί όλων των εμπλεκομένων ειδικοτήτων, νομοθέτες, αρμόδια υπουργεία και φορείς, έχοντας στόχο την μέγιστη δυνατή προστασία της ανθρώπινης ζωής. 

(*) Ο ψυχίατρος Γεώργιος Ι. Καραμπουτάκης είναι διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, διδάκτωρ Διαχείρισης Κρίσεων Επειγουσών Καταστάσεων & Μαζικών Καταστροφών, επιστημονικός συνεργάτης Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής Ε.Κ.Π.Α., επιστημονικός συνεργάτης «Ερρίκος Ντυνάν» HospitalCenter, πραγματογνώμων Εισαγγελίας και Πρωτοδικείου Αθηνών & Πειραιώς, διαπιστευμένος διαμεσολαβητής υπουργείου Δικαιοσύνης