Στέλνει την Τουρκία στην απομόνωση

Του Αλέξανδρου Μιχαήλ

 

Η ταχεία προώθηση της διαδικασίας οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών μεταξύ Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου, που συμφωνήθηκε από τους Αντώνη Σαμαρά, Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι και Νίκο Αναστασιάδη, ήταν αναμφίβολα η καλύτερη απάντηση που μπορούσε να δώσει η Ελλάδα στην αδιάλλακτη και προκλητική πολιτική του Ταγίπ Ερντογάν στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η Διακήρυξη αυτή σημαίνει ότι πρώτα η Αθήνα θα ανακηρύξει ΑΟΖ και μετά θα προχωρήσει στην οριοθέτησή της με Κύπρο και Αίγυπτο. Και όπως λένε ανώτερες κυβερνητικές πηγές, η υφαλοκρηπίδα είναι υποσύνολο της ΑΟΖ και, με βάση την αρχή της μέσης γραμμής, το σύμπλεγμα του Καστελόριζου εξασφαλίζει την επαφή της ελληνικής με την κυπριακή ΑΟΖ. Οι δύο αυτές παρεμβάλλονται μεταξύ τουρκικής και αιγυπτιακής, γεγονός που περιορίζει σημαντικά την τουρκική ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο. Άρα, η συμφωνία στην Αίγυπτο λύνει τα όποια προβλήματα υπήρχαν με την αιγυπτιακή ηγεσία, αν και αναμένεται να αντιδράσει η Τουρκία, άγνωστο ακόμα πώς.

Η τριμερής σύνοδος κορυφής και η «Κοινή Διακήρυξη του Καΐρου» ανέδειξαν τον στρατηγικό ρόλο και της Ελλάδας σε μια εύθραυστη περιοχή και δίνουν μια άλλη νότα αισιοδοξίας στην ελληνική πλευρά, που μονίμως επί τέσσερα περίπου χρόνια βιώνει μια σκληρή πραγματικότητα και καθημερινότητα λόγω του μνημονίου. Ιδιαίτερα σημαντική για τον άξονα Αθήνας-Λευκωσίας έναντι της τουρκικής προκλητικότητας ήταν επίσης η επισήμανση από τους τρεις ηγέτες της σημασίας σεβασμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων και της δικαιοδοσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΑΟΖ της, και το μήνυμα που απέστειλαν στην Τουρκία, καλώντας τη να τερματίσει όλες τις εν εξελίξει σεισμογραφικές έρευνες εντός των θαλάσσιων ζωνών της Κύπρου και να αποφύγει παρόμοιες δραστηριότητες στο μέλλον.

Η Αθήνα θεωρεί ιδιαίτερα σημαντική τη Διακήρυξη που υπεγράφη και συνεργάτες του πρωθυπουργού ομιλούν για πολυσήμαντη στρατηγική συνεργασία που δίνει μεγάλη έμφαση στην αξιοποίηση του αερίου, την ενεργειακή ασφάλεια και τον ανεφοδιασμό όλης της Ε.Ε. Για την ελληνική κυβέρνηση, η τριμερής συνεργασία συνιστά «υπόδειγμα για τον περιφερειακό διάλογο και τη συνεργασία, συμβάλλοντας στην εδραίωση της ειρήνης, της σταθερότητας και της ευημερίας στην Ανατολική Μεσόγειο», ενώ, όπως λένε ανώτερα κυβερνητικά στελέχη, «δεν έχει σκοπό να λειτουργήσει εναντίον οποιασδήποτε χώρας της περιοχής». Σε αυτό το πλαίσιο όμως, όπως αναφέρουν οι ίδιες κυβερνητικές πηγές, οι μονομερείς και παράνομες ενέργειες της Άγκυρας «υπονομεύουν περαιτέρω τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής». Γι’ αυτό και δίνεται ιδιαίτερη σημασία στην επισήμανση ότι η ανακάλυψη πλουσίων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων «πρέπει να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο για την ευρύτερη συνεργασία σε περιφερειακό επίπεδο».

 

Ενοχλημένη…

Η περαιτέρω ενίσχυση των σχέσεων Ελλάδος-Κύπρου-Αιγύπτου, όπως φάνηκε με ξεκάθαρο τρόπο, αναμφίβολα ενοχλεί την Άγκυρα, η οποία και το έχει διαμηνύσει. Σύμφωνα άλλωστε με εκτιμήσεις διπλωματικών παραγόντων, η ενίσχυση των περιφερειακών σχημάτων –στα οποία μελλοντικά θα μπορούσαν να συμμετάσχουν και κράτη όπως η Ιορδανία και ο Λίβανος– ουσιαστικά δύναται να απομονώσει την Τουρκία που εμφανίζεται ως η μόνη χώρα της περιοχής που έχει ανοιχτά μέτωπα με όλα τα γειτονικά κράτη. Ουσιαστικά, πρόκειται για αντιστροφή του δόγματος των «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες».

Αναμφίβολα, η Αθήνα, το Κάιρο και η Λευκωσία έχουν η καθεμία δικούς της στόχους στους οποίους προσβλέπουν, αλλά την ίδια στιγμή κρίνουν ότι συνεργαζόμενες μπορούν να αλληλοβοηθηθούν. Πέρα λοιπόν από τα ζητήματα εκμετάλλευσης υποθαλάσσιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και οριοθετήσεων θαλασσίων ζωνών, υπάρχει και η προώθηση κρίσιμων εμπορικών και οικονομικών θεμάτων. Αξίζει να επισημανθεί ότι το Κάιρο αυτή την περίοδο προχωρεί στη διεύρυνση της Διώρυγας του Σουέζ, κάτι που θα επιτρέψει τη διέλευση περισσότερων πλοίων με ασιατικά προϊόντα, κάτι που ενισχύει το ενδιαφέρον της Αθήνας λόγω και της κινεζικής παρουσίας στο λιμάνι του Πειραιά. Παράλληλα, η Ελλάδα και η Κύπρος μπορούν να γίνουν οι πύλες επικοινωνίας της Αιγύπτου με την Ευρώπη.

Ο Αντ. Σαμαράς έχει τονίσει στην αιγυπτιακή ηγεσία είναι ότι η Ελλάδα αποτελεί την οδό που μπορεί να ενώσει την Αίγυπτο με την Ευρώπη και ουσιαστικά η απόκτηση κοινών θαλασσίων ορίων Ελλάδος-Αιγύπτου ταυτίζεται με τα κοινά όρια Αιγύπτου-Ευρώπης, ενώ το Κάιρο έχει εκτιμήσει την υποστήριξη της Αθήνας (αλλά και της Λευκωσίας) εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.).

 

Τριμερής και με το Ισραήλ

Όμως, όπως όλα δείχνουν, η Ελλάδα δεν θα μείνει μόνο στη συνεργασία με την Αίγυπτο. Στις αρχές Δεκεμβρίου, ο Νίκος Αναστασιάδης θα συναντηθεί με τον πρωθυπουργό του Ισραήλ, Βενιαμίν Νεντανιάχου. Επιπλέον, ήδη προετοιμάζεται μία νέα τριμερής συνάντηση μεταξύ Κύπρου, Ελλάδας και Ισραήλ, ενώ στις 23 και 24 Νοεμβρίου θα πραγματοποιηθούν συναντήσεις των υπουργών Ενέργειας Κύπρου και Αιγύπτου στη Λευκωσία, σε συνέχεια της συναντήσεων του περασμένου Σαββάτου.

Απώτερος στόχος των συναντήσεων είναι η προετοιμασία του εδάφους για την υπογραφή ενός μνημονίου συνεργασίας Κύπρου-Αιγύπτου στα θέματα διαχείρισης των υδρογονανθράκων. Η συνεργασία Κύπρου-Αιγύπτου είναι ένα ζήτημα που χαίρει της υποστήριξης και των ΗΠΑ, στα πλαίσια ενδυνάμωσης του καθεστώτος Αλ-Σίσι, όπως υποστηρίζουν κυπριακές κυβερνητικές πηγές.

Στο μεταξύ, η διεθνής κινητοποίηση για την επαναφορά της ομαλότητας στην Ανατολική Μεσόγειο δεν δείχνει μέχρι στιγμής να αποφέρει αποτελέσματα. Οι προτάσεις που διατύπωσε ο ειδικός απεσταλμένος του ΓΓ του ΟΗΕ κ. Άιντα στην ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή πλευρά δεν ικανοποίησαν κανέναν. Ο ειδικός απεσταλμένος πρότεινε μια συμβιβαστική πρόταση που προέβλεπε τη μερική ικανοποίηση και των δύο πλευρών. Η πρόταση προέβλεπε με την άμεση απόσυρση του Μπαραμπαρός από την κυπριακή ΑΟΖ και τη δημιουργία μιας επιτροπής Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων, η οποία θα συζητούσε τους τρόπους αξιοποίησης του φυσικού αερίου.

Από την ελληνοκυπριακή πλευρά όλα τα κόμματα εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους, επαναλαμβάνοντας ότι οι όποιες πιέσεις πρέπει να ασκηθούν στην πλευρά που φέρει την ευθύνη για τη δημιουργία της έντασης. Κατηγορηματικά απορρίπτει η ελληνοκυπριακή πλευρά και τη φερόμενη τουρκική πρόταση περί αναστολής των ερευνών για το φυσικό αέριο με αντάλλαγμα την απόσυρση του Μπαρμπαρός.

 

 

Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας για να ηρεμήσουν τα πνεύματα

 

Το διήμερο 5 και 6 Δεκεμβρίου θα πραγματοποιηθεί το 3ο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στην Αθήνα. Η οριστικοποίηση του συμβουλίου αποφασίστηκε κατά την τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν ο Αντώνης Σαμαράς με τον Αχμέτ Νταβούτογλου, μετά το ξέσπασμα της κρίσης στην Κύπρο με το ερευνητικό σκάφος «Μπαρμπαρόσα».

Λόγω της κρίσης, είχαν υπάρξει εισηγήσεις από διπλωματικούς παράγοντες να αναβληθεί το κοινό Υπουργικό Συμβούλιο για μεταγενέστερη περίοδο. Οι εισηγήσεις αυτές ωστόσο δεν έγιναν δεκτές. Σε δηλώσεις του μετά την ολοκλήρωση του Εθνικού Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΣΕΠ), ο Ευάγγελος Βενιζέλος εξήγησε ότι αποφασίστηκε να μη διαταραχθεί «το χρονοδιάγραμμα των προγραμματισμένων επαφών Ελλάδος-Τουρκίας. Γιατί αυτός είναι ένας ανοικτός δίαυλος που, με αυθεντικότητα και χωρίς ενδιάμεσους, μας επιτρέπει να αναπτύσσουμε τις εθνικές θέσεις προς όφελος της Ελλάδος και της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και της ειρήνης και σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή». Ο υπουργός Εξωτερικών, που επανέλαβε ότι θα επισκεφθεί και ο ίδιος την Τουρκία στα τέλη Νοεμβρίου, πρόσθεσε ότι στο ΑΣΣ «το πρώτο θέμα το οποίο θα τεθεί είναι βεβαίως ο σεβασμός του Διεθνούς Δικαίου και ο σεβασμός της ύπαρξης και της νομικής προσωπικότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας». Και σημείωσε ότι όλες οι σχετικές αποφάσεις ελήφθησαν μετά από «πολλή σκέψη».

Στην Τουρκία οι περισσότεροι αναλυτές κάνουν λόγο για βήμα-έκπληξη του Νταβούτογλου. Διπλωματικοί κύκλοι ομιλούν για μία κίνηση στο πλαίσιο της «προτεραιότητας» που δίνει η κυβέρνηση στην ενταξιακή διαδικασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αναφέρονται επίσης σχόλια Ευρωπαίων διπλωματών στην Άγκυρα, που κάνουν λόγο για επιστροφή στην «πολιτική των μηδενικών προβλημάτων» που έχει προωθήσει ο Αχμέτ Νταβούτογλου, αλλά που λόγω των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή μοιάζει να έχει καταρρεύσει. Πάντως, ο Αντ. Σαμαράς είχε ενημερώσει τον Κύπριο πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη για την απόφαση της Αθήνας να πραγματοποιηθεί το ΑΣΣ. Η συζήτηση για την πραγματοποίηση του 3ου ΑΣΣ είχε ξεκινήσει κατά την επίσκεψη του Ευ. Βενιζέλου στην Τουρκία ήδη από το καλοκαίρι του 2013. Μάλιστα, η Άγκυρα είχε τότε ζητήσει αυτό να λάβει χώρα κατά τη διάρκεια της ελληνικής προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης εντός του πρώτου εξαμήνου του 2014. Για ευνόητους λόγους αυτό δεν έγινε, και το θέμα επανήλθε κατά τη συνάντηση του πρωθυπουργού με τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ τον Σεπτέμβριο στην Ουαλία. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, ίσως η διεξαγωγή του κοινού Υπουργικού Συμβουλίου μπορεί να συμβάλει ώστε να «πέσει» η υψηλή θερμοκρασία στην Ανατολική Μεσόγειο.

Πάντως, όπως αναφέρουν καλά πληροφορημένες πηγές, κατά τη διάρκεια του Ανώτατου Συμβουλίου θα ασχοληθούν περισσότερο με ήσσονος σημασίας θέματα και όχι με το καυτό ζήτημα των ερευνών. Προφανώς, τόσο ο Σαμαράς όσο και ο Νταβούτογλου εκτιμούν πως είναι προτιμότερο να ηρεμήσουν τα πνεύματα.

 

 

Πού το πάει ο Ερντογάν

 

Τι περιμένει, αλήθεια, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών από τη γειτονική χώρα; Και κυρίως, ποια πιστεύει ότι θα είναι η αντίδραση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν; Παράγοντες του ΥΠ.ΕΞ. τονίζουν ότι «η Τουρκία θα συνεχίσει να υποστηρίζει την παράνομη προκλητικότητα στην Ανατολική Μεσόγειο και εντός της Κυπριακής ΑΟΖ». Όσο για το ακανθώδες θέμα του καθορισμού των θαλασσίων ζωνών με την Τουρκία, η ελληνική πλευρά αναγνωρίζει ότι σε αυτή τη φάση δεν φαίνεται κάποιο παράθυρο συνεννόησης και πρέπει ακόμη να γίνουν πολλά.

Σε κάθε περίπτωση, το Ελληνικό ΥΠΕΞ εκτιμά ότι η συμπεριφορά της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και εντός της Κυπριακής ΑΟΖ σε μεγάλο βαθμό επηρεάζεται αφενός από τα τουρκικά στρατεύματα κατοχής στα κατεχόμενα, αφετέρου από τη θεωρία για τα νησιωτικά συμπλέγματα και συγκεκριμένα τη θέση ότι Καστελόριζο και Στρογγύλη δεν έχουν δικαίωμα ΑΟΖ.

Την ίδια ώρα στη Λευκωσία προσπαθούν να αποσαφηνίσουν για το τι θέλει να επιτύχει ο Ερντογάν και να προβλέψουν ποιες θα είναι οι επόμενες κινήσεις του. Έτσι, Κύπριοι διπλωματικοί παράγοντες ισχυρίζονται: «Ο πρώτος στόχος του Ερντογάν είναι η αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κύπρου στην αποκλειστική οικονομική της ζώνη (ΑΟΖ), η δημιουργία δηλαδή γκρίζων ζωνών. Ο δεύτερος είναι να εκβιάσει την κυπριακή κυβέρνηση να παγώσει το ενεργειακό πρόγραμμα που βρίσκεται σε εξέλιξη ή να εξαναγκάσει σε μια συμφωνία διαμοιρασμού του οφέλους από το φυσικό αέριο – πριν από τη λύση του Κυπριακού. Ο τρίτος στόχος του Ερντογάν είναι να μπει στο ενεργειακό παιχνίδι από το οποίο έμεινε απ’ έξω. Όλα αυτά εξηγούνται από το γεγονός ότι ο εντοπισμός κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην κυπριακή ΑΟΖ και το πρόγραμμα αξιοποίησής τους που έθεσε σε τροχιά υλοποίησης η Κύπρος έδωσαν ένα διαπραγματευτικό πλεονέκτημα στην ελληνοκυπριακή πλευρά στις συνομιλίες για την επίλυση του Κυπριακού, αφού η γεωπολιτική σημασία της Κύπρου αναβαθμίστηκε όχι μόνο στα μάτια των Αμερικανών αλλά και πολλών άλλων. Αυτά όλα θέλει να ακυρώσει η Άγκυρα».

Μάλιστα, οι περισσότεροι συμφωνούν ότι η «Τουρκία θα συντηρήσει την κρίση. Η Άγκυρα δημιουργεί τετελεσμένα για να τα διαπραγματευθεί στο τέλος έναντι ανταλλαγμάτων! Ας μην εκπλαγούμε αν δούμε τον Ερντογάν ή κάποιους άλλους να προτείνουν μια διάσκεψη για συνολικές ρυθμίσεις…».

Το αν ο Ερντογάν επιχειρεί να «εξάγει» σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο το πρόβλημα με τους Κούρδους και το ISIS, που έχει «δοκιμάσει» τις σχέσεις του και με τις ΗΠΑ, ή απλά αντιδρά γιατί θέλει κομμάτι από την πίτα των υδρογονανθράκων, ή φοβάται ότι το οικονομικό δέλεαρ για τους Τουρκοκύπριους είναι ικανό να τους απομακρύνει από τον σφιχτό εναγκαλισμό από τη «μητέρα πατρίδα», είναι ένα κρίσιμο ζήτημα που μένει να απαντηθεί σύντομα.

Διαβάστε επίσης

Χρησιμοποιούμε cookies για λόγους στατιστικών & επισκεψιμότητας Συμφωνώ Περισσότερα