Το μνημόνιο πέθανε ή ζήτω το (νέο) μνημόνιο;

Σε θολό τοπίο κινούνται δανειστές και κυβέρνηση μετά τη συμφωνία στο Eurogroup την προηγούμενη Παρασκευή. Το e-mail Βαρουφάκη που ακολούθησε και έγινε αρχικά δεκτό, παραμένει ασαφές, επιτρέποντας σε όλες τις πλευρές να χαμογελούν και να παίζουν πολιτικό παιχνίδι στο εσωτερικό των χωρών τους και σε ένα εθνικό ακροατήριο.

Τελείωσε το μνημόνιο ή πιο συγκεκριμένα «η συμφωνία αποτελεί το “φύλλο συκής” για να τελειώσει το μνημόνιο». Αυτό δήλωσε ο υπουργός Οικονομίας Γιάνης Βαρουφάκης αναφερόμενος στο email και στα όσα αυτό δεσμεύει τις δύο πλευρές. Αναζητώντας την αλήθεια πίσω από τις δηλώσεις, η πραγματικότητα είναι λίγο διαφορετική. Σκίσαμε το μνημόνιο; Σαφέστατα και όχι. Άλλωστε και ο ίδιος ο υπουργός σε συνέντευξή του αναγνώρισε ότι ήταν «απλουστευτικές κορώνες» τα περί κατάργησής του με έναν νόμο.

Η συμφωνία που ολοκληρώθηκε την Τρίτη δεν είναι τίποτε περισσότερο από ένας συμβιβασμός. Οι δανειστές δεν υποχρεούνται σε αυτή τη φάση να δώσουν χρήματα στην Ελλάδα και η ελληνική κυβέρνηση καλείται σε συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο να αποδείξει ότι υπάρχει και άλλος δρόμος. Το μόνο σίγουρο είναι πως θα χρειαστεί επιπλέον χρήματα καθώς τα ομόλογα που λήγουν θα πρέπει να πληρωθούν. Που θα βρεθούν αυτά; Φυσικά από την Ευρώπη.
Χαρακτηριστικό του παιχνιδιού που βρίσκεται σε εξέλιξη είναι η δόση που πρέπει να αποπληρώσουμε στο ΔΝΤ τον Μάρτιο. Ο υπουργός Επικρατείς Αλέκος Φλαμπουράρης με μια δόση αφέλειας δήλωσε σχετικά πως «αν δεν έχουμε μαζέψει το 1,4 και έχουμε μαζέψει 0,8 θα ζητήσουμε παράταση δύο μηνών». Ερωτηθείς σχετικά υποστήριξε ότι «δεν θα γίνει πιστωτικό γεγονός, δεν τους συμφέρει ούτε αυτούς ούτε εμάς».
Ο υπουργός, ούτε λίγο ούτε πολύ, προανήγγειλε μια μονομερή ενέργεια, για να λάβει απάντηση από το ΔΝΤ πως… θα γίνει πιστωτικό γεγονός. Μόνο που η διατύπωση έχει ιδιαίτερη σημασία. Πηγές του ΔΝΤ σημείωναν συγκεκριμένα πως αν η Αθήνα ζητήσει αναβολή, χωρίς συνεννόηση με τους δανειστές, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πιστωτικό γεγονός. Τι σημαίνει όμως αυτό; Πως αν η Αθήνα έρθει σε συνεννόηση με το ΔΝΤ θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή και αυτή η λύση. Στο θέμα παρενέβη ακόμα και η J.P. Morgan σημειώνοντας πως σε ό,τι αφορά το θέμα ρευστότητας της ελληνικής οικονομίας, με δεδομένη και την ανάγκη η χώρα να αποπληρώσει συγκεκριμένα δάνεια από τα τέλη Μαρτίου και μετά ο οίκος εκτιμά ότι υπάρχουν κάποιες εναλλακτικές, όπως η αύξηση του ορίου έκδοσης εντόκων γραμματίων, αλλά και πιθανή συμφωνία με το ΔΝΤ ώστε να καθυστερήσει η αποπληρωμή των δικών του δανείων, έως ότου ολοκληρωθεί η αξιολόγηση και υπάρξει εκταμίευση της τελευταία δόσης.

Η δύναμη της ασάφειας
Διαβάζοντας κανείς τη συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και δανειστών δύσκολα μπορεί να καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα. Το μόνο που μένει σαφές είναι πως η χώρα μας αναγνωρίζει τα χρέη της προς τους εταίρους, ένα σημείο που εκτιμάται πως ικανοποιεί το εγχώριο ακροατήριο κάθε χώρας. Έτσι ο Αλέξης Τσίπρας διατηρεί το «δικαίωμα» να μιλάει για το τέλος του μνημονίου αλλά ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε για ανώμαλη προσγείωση στην πραγματικότητα για την Ελλάδα. Μάλιστα ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών το πήγε και ένα βήμα παραπάνω, καθώς κύκλοι από το Βερολίνο υποστηρίζουν πως η Ελλάδα απέρριψε τη συμφωνία του 2012 που προέβλεπε και ελάφρυνση του χρέους. Στην πραγματικότητα αυτό δεν προκύπτει από την αρχική συμφωνία όμως δεν αποκλείεται κιόλας…

Το νέο μνημόνιο
Όσο και αν η ελληνική πλευρά προσπαθεί να στρογγυλέψει τις γωνίες, είναι δεδομένο πως η χώρα οδεύει σε ένα νέο μνημόνιο έστω και αν αυτό θα λέγεται… συμφωνία. Η Ελλάδα χρειάζεται χρήματα για να αποπληρώσει ομόλογα το καλοκαίρι και είναι πρακτικά αδύνατο να συγκεντρώσει αυτά τα χρήματα από άλλες πηγές. Προς το παρών η κυβέρνηση επενδύει στο μεσοδιάστημα των διαπραγματεύσεων και κυρίως στις εξελίξεις στην Ευρώπη ελπίζοντας πως στο σύνολο της γηραιάς Ηπείρου θα αποφασιστεί μια χαλάρωση. Αρκει όμως αυτό; Κατηγορηματικά όχι. Οπότε το βάρος πέφτει στους όρους της νέας συμφωνίας. Και ίσως στα αποτελέσματα του λογιστικού ελέγχους του χρέους. Οποια όμως και να είναι αυτά σε καμία περίπτωση δεν αλλάζουν τα ποσά που χρωστάμε πλέον στους δανειστές.
Το τρίτο μνημόνιο δεν είναι κάτι νέο. Το αντίθετο, και η προηγούμενη κυβέρνηση είχε ανοίξει σχετική συζήτηση.
Μάλιστα ανώτατος Ευρωπαίος αξιωματούχος δήλωνε στο ΜΝΙ πως οι δανειστές της Ελλάδας έχουν εξετάσει την «πιθανότητα» ενός τρίτου πακέτου διάσωσης για ορισμένους μήνες, πριν ακόμα προκύψει το ενδεχόμενο των πρόωρων εκλογών του Ιανουαρίου,
Η πιθανότητα αυτή έχει πλέον αυξηθεί, σημείωσε η πηγή, εξαιτίας των εκτιμήσεων για υψηλότερα ελλείμματα και πιο αδύναμη ανάπτυξη λόγω των εκλογών.
Οι συζητήσεις περιστρέφονται γύρω από ένα εμπιστευτικό έγγραφο που κυκλοφόρησε μεταξύ των τριών θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ορισμένων κυβερνήσεων της ευρωζώνη τον περασμένο Σεπτέμβριο και εξέταζε εναλλακτικές χρηματοδότησης για την Ελλάδα που συνδέονται με διαρκή εποπτεία των δημόσιων οικονομικών της χώρας.
«Από τον Σεπτέμβριο του 2014,είχαμε συζητήσεις πίσω από κλειστές πόρτες μαζί με τους δανειστές για την ανάγκη η Ελλάδα να χρειαστεί ένα τρίτο δάνειο» δήλωσε ο αξιωματούχος. «Με την αλλαγή στην κυβέρνηση, οι χρηματοδοτικές ανάγκες έχουν γίνει πιο επείγον ζήτημα, δεδομένων των συνθηκών» πρόσθεσε.
«Δεν αφορά μόνο τους ελέγχους, έχει να κάνει και με τις ετήσιες χρηματοδοτικές ανάγκες» ανέφερε η πηγή όταν ρωτήθηκε για την πιθανότητα τρίτου πακέτου. «Πρέπει να είμαστε ρεαλιστές όσον αφορά το ενδεχόμενο η Ελλάδα να μην επιστρέψει πλήρως στις αγορές για αρκετό καιρό» τόνισε.

Κέρδη και ζημιές από τη συμφωνία
Όσο να αν πανηγυρίζει το Μέγαρο Μαξίμου, η αλήθεια είναι πως υποχρεώθηκε σε υποχωρήσεις. Σε πέντε τουλάχιστον από τις κρίσιμες προεκλογικές της υποσχέσεις. Δεν υπήρξε επέκταση της περιόδου αποπληρωμής του χρέους της χώρας, Η Ελλάδα συνεχίζει να έχει την εποπτεία της Τρόικα, έστω και ένα οι φύλακές της έχουν άλλη ονομασία (καθώς αποκαλούνται σήμερα «θεσμοί»), δεν υπάρχει αναθεώρηση των μεταρρυθμίσεων της προηγούμενης κυβέρνησης, τα κεφάλαια που προορίζονταν για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για την ελάφρυνση της οικονομικής δυσπραγίας, ενώ αναγνωρίστηκε η ανάγκη για την επίτευξη ενός αισθητού δημοσιονομικού πλεονάσματος.
Το κέρδος που ίσως θα μπορούσε να καταγραφεί εδώ είναι ο νέος τρόπος λειτουργίας των θεσμών. Δεν θα εισβάλλουν στα υπουργεία και δεν θα λογοδοτούν οι υπουργοί σε αυτούς αλλά θα συγκεντρώνουν τα απαραίτητα στοιχεία από τα στελέχη των υπουργείων και θα τα καταθέτουν στη συνέχεια στους φορείς που εκπροσωπούν. Και ο έλεγχος θα συνεχίζεται θεσμικά.
Ο κίνδυνος που υπήρχε αν η Ελλάδα πετύχαινε κάποιες παραχωρήσεις από τους εταίρους της στην Ευρωζώνη ήταν πως τα αντιπολιτευόμενα κόμματα σε άλλες χώρες –η Πορτογαλία θα έχει επίσης εκλογές φέτος, η Ιρλανδία το επόμενο έτος, ενώ οι συμμαχικές κυβερνήσεις της Ιταλίας ως γνωστόν ασταθείς- θα μπορούσαν να τις χρησιμοποιήσουν ως απόδειξη ότι η εγκατάλειψη της λιτότητας είναι μια αποδεκτή οικονομική στρατηγική εντός της Ευρωζώνης. Αντίθετα η Γερμανία υπογράμμισε στους ψηφοφόρους όλης της Ευρώπης ότι η Ευρωζώνη δεν πρόκειται να αποδεχθεί όλες τις απόψεις για την οικονομία.
Όσον αφορά τα επιμέρους η κυβέρνηση μπορεί να ανασάνει καθώς με την συμφωνία δεν απαιτείται η επιτυχής ή μη ολοκλήρωση του προγράμματος. Ακόμα καλύτερα δεν αναφέρεται καν η λέξη πρόγραμμα. Ετσι κρατάει στο παιχνίδι την ΕΚΤ και την χρηματοδότηση προς τις τράπεζες όσο θα αξιολογούνται οι όροι της τρέχουσας διευθέτησης με ότι και αν σημαίνει αυτό.
Επιπλέον έχει την δυνατότητα να επανεξετάσει η Αθήνα όλα τα προβλεπόμενα μέτρα αλλά δεν μπορεί να πάρει αποφάσεις παρά μόνο να καταθέσει προτάσεις προς έγκριση στους δανειστές.
Η νέα ελληνική κυβέρνηση γίνεται συνεπώς δεκτή ως εταίρος των διαπραγματεύσεων, και όχι ως παθητικός εκτελεστής όλων των μέτρων που έχουν συμφωνηθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση. Γίνεται αποδεκτό ότι ο κατάλογος των μέτρων, εάν γίνουν δεκτά από τους «θεσμούς», θα είναι η βάση για την επιτυχή ολοκλήρωση της αξιολόγησης.
Το μεγαλύτερο κέρδος για την Ελλάδα είναι η φράση: «Οι θεσμοί, σε ό,τι αφορά τον στόχο για το πρωτογενές πλεόνασμα το 2015, θα λάβουν υπόψη τους τις οικονομικές συνθήκες του 2015». Σταματά η υπερβολική και αυτοκαταστροφική λιτότητα. Μόνο ο στόχος για το 2015 αναφέρεται, γιατί οτιδήποτε άλλο θα αποτελεί μέρος μιας νέας συμφωνίας, που θα τεθεί υπό διαπραγμάτευση.
Το ουσιαστικό κέρδος είναι η δέσμευση των εταίρων πως αν η Αθήνα αποδείξει ότι μπορεί να τα καταφέρει τότε δεν είναι υποχρεωμένη να δεχθεί τα μέτρα που είχε λάβει η προηγούμενη κυβέρνηση.