«Στις Βρυξέλλες αδελφοί μου, στις Βρυξέλλες…»

Με ιδιαίτερο πολιτικο-οικονομικό ενδιαφέρον αναμενόταν η (ξαφνική;) άφιξη την περασμένη Τρίτη στην Ελλάδα του μεγάλου «αφεντικού» της Gazprom, Αλεξέι Μίλερ. Ήλθε λοιπόν στην Αθήνα ο επικεφαλής του ρωσικού ενεργειακού κολοσσού, είδε τον Αλέξη Τσίπρα και τον Παναγιώτη Λαφαζάνη, αλλά απήλθε χωρίς το τοπίο να ξεκαθαριστεί: υπάρχει ή δεν υπάρχει deal με την «κόκκινη αρκούδα»;

Ρεπορτάζ: Νίκος Τσαγκατάκης

Κάτι τα δημοσιονομικά προβλήματα της Ελλάδας σε συνδυασμό με την έλλειψη ρευστού, κάτι η εκ των ων ουκ άνευ αναγκαιότητα εισόδου ξένων επενδυτικών κεφαλαίων στην ελληνική οικονομία, κάτι το γεωπολιτικό παιχνίδι που παίζεται στην περιοχή με φόντο τους αγωγούς, επέτειναν την αγωνία για τα αποτελέσματα των συνομιλιών που θα είχε στη Αθήνα ο Αλεξέι Μίλερ. Όπως προαναφέρθηκε, ο big boss της Gazprom είδε κατ’ ιδίαν τόσο τον πρωθυπουργό Αλ. Τσίπρα, όσο και τον υπουργό Παραγωγικής Ανασυγκρότησης Περιβάλλοντος και Ενέργειας Π. Λαφαζάνη, με τους οποίους συζήτησε τη συμμετοχή της Ελλάδας στον αγωγό φυσικού αερίου Turkish Stream, που θα επιτρέψει στη Gazprom να παρακάμψει την Ουκρανία για τις εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.
Σε επίπεδο δηλώσεων και οι δύο πλευρές εξέφρασαν τη στήριξή τους στο πρότζεκτ, αλλά επί του πρακτέου υπογραφές σε κάποιου είδους συμφωνία δεν έπεσαν. «Κι ούτε θα έπεφταν ποτέ! Τουλάχιστον τώρα…» απαντούν με νόημα κάποιοι που είχαν επιλέξει τον ρόλο της Κασσάνδρας, υποστηρίζοντας ότι ένα ενδεχόμενο ελληνο-ρωσικό deal έχει πολλούς σκοπέλους να ξεπεράσει πριν φτάσει να γίνει πραγματικότητα.
Οι ίδιοι άνθρωποι, μάλιστα, επιβεβαιώθηκαν πολύ γρήγορα, αν αναλογιστεί κανείς την αντίδραση της Ε.Ε. την επομένη ημέρα της επίσκεψης Μίλερ στην Αθήνα. Τι είπε η Κομισιόν, διά της αρμόδιας επιτρόπου για την πολιτική ανταγωνισμού, Μαργκρέτε Βεστάγκερ; Ότι, επειδή το φυσικό αέριο αποτελεί βασικό κοινωνικό αγαθό, η διατήρηση θεμιτού ανταγωνισμού στις ευρωπαϊκές αγορές φυσικού αερίου είναι ζήτημα υψίστης σπουδαιότητας. «Όλες οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην ευρωπαϊκή αγορά –ανεξαρτήτως του αν είναι ευρωπαϊκές ή όχι– οφείλουν να τηρούν τους κανόνες της Ε.Ε.», δήλωσε η Μ. Βεστάγκερ, συμπληρώνοντας:
«Φοβάμαι ότι η Gazprom παραβιάζει την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία της Ε.Ε., εκμεταλλευόμενη τη δεσπόζουσα θέση της στις αγορές φυσικού αερίου της Ε.Ε. Θεωρούμε ότι μπορεί να έχει δημιουργήσει τεχνητούς φραγμούς που αποτρέπουν τη ροή φυσικού αερίου από ορισμένες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης σε άλλες, με αποτέλεσμα να παρεμποδίζεται ο διασυνοριακός ανταγωνισμός.
Με τη διατήρηση του διαχωρισμού των εθνικών αγορών φυσικού αερίου, η Gazprom έχει τη δυνατότητα να χρεώνει τιμές που, σε αυτό το στάδιο, κρίνουμε αθέμιτες. Εάν οι ανησυχίες μας επιβεβαιωθούν, η Gazprom θα υποστεί τις νομικές συνέπειες της συμπεριφοράς της».
Μπορούν άραγε να γίνουν αποδεκτοί από την Gazprom οι ευρωπαϊκοί κανόνες ανταγωνισμού, βάσει των οποίων π.χ. ένας παραγωγός αερίου δεν μπορεί να είναι και διαχειριστής του δικτύου μεταφοράς ή ότι οι διαχειριστές θα πρέπει να επιτρέπουν και σε ανταγωνιστές να χρησιμοποιούν τους αγωγούς τους;
Η απάντηση δεν είναι απλή και οι επαΐοντες επί των ενεργειακών λένε ότι πριν φτάσει κάποιος να αξιολογήσει τη ρωσική αντίδραση στις ευρωπαϊκές αιτιάσεις, θα πρέπει κατ’ αρχάς να εξετάσει αν τα σχέδια κατασκευής του αγωγού είναι υλοποιήσιμα σε οικονομοτεχνικό επίπεδο.
Επιχειρηματολογούν, μάλιστα, ότι μία σειρά δεδομένων συνηγορούν στο ενδεχόμενο να μην πάρει σάρκα και οστά ο αγωγός που θα περνάει από την Τουρκία και την Ελλάδα, τουλάχιστον στην παρούσα φάση. Τα δεδομένα αυτά αφορούν κατά βάση το κοστοβόρο της κατασκευής του αγωγού και πατάνε στην άποψη ότι η Ρωσία είναι αμφίβολο αν μπορεί να χρηματοδοτήσει το εν λόγω πρότζεκτ, δεδομένων των χαμηλών τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Προς επίρρωση της παραπάνω άποψης, υπογραμμίζεται πως ούτε οι Τούρκοι έχουν κάποια υπογεγραμμένη συμφωνία με τους Ρώσους, ούτε βέβαια η Ελλάδα «είδε» ποτέ την προκαταβολή των 5 δισ. δολαρίων που φημολογείτο ότι θα μας έδιναν οι Ρώσοι.

Η γεωπολιτική «καραμέλα»
Ανεξαρτήτως των άλλων σκοπέλων, δεν θα πρέπει κανείς να παραβλέπει την κρίσιμη δημοσιονομική συγκυρία στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα και ό,τι αυτή συνεπάγεται για τις οικονομικο-πολιτικές σχέσεις της χώρας. Το λέμε αυτό, διότι από τον κανόνα που λέει ότι «το χρήμα σιχαίνεται την αβεβαιότητα» δεν εξαιρούνται ούτε τα ρωσικά ρούβλια, ενώ και η γεωπολιτική θέση της Ελλάδας δεν είναι από μόνη της ένα «ακαταμάχητο» διαπραγματευτικό όπλο.
Ειδικά την τελευταία παράμετρο καλά θα κάνουν να την αξιολογήσουν με περισσότερη σύνεση στην ελληνική κυβέρνηση, διότι στο εσωτερικό κυριαρχεί μια στρεβλή αίσθηση περί του πλεονεκτήματος της γεωγραφικής θέσης μας. Οι Ρώσοι με το φυσικό αέριο ή αντίστοιχα οι Κινέζοι με το λιμάνι του Πειραιά δεν βρήκαν στην Ελλάδα το οικόπεδο-«φιλέτο». Βρήκαν απλώς την πύλη ενός μέλους της Ε.Ε. μέσω της οποίας μπορούν να προωθήσουν την… πραμάτεια τους στις ευρωπαϊκές αγορές. Επομένως, χωρίς την «κάρτα μέλους» ψαλιδίζονται σε μεγάλο βαθμό και τα όποια γεωπολιτικά «προνόμια» της Ελλάδας.
Ας το έχουμε κατά νου αυτό το τελευταίο δεδομένο. Γιατί κάτι με τα «Grexit», κάτι με τα «Graccident», δεν αποκλείεται η Ελλάδα θα πάρει τη θέση των ηρωίδων του Αντόν Τσέχωφ στις «Τρεις Αδελφές». Δεν αποκλείεται δηλαδή να «υποδυθούμε» ως έθνος τη Μάσα, την Όλγα και την Ιρίνα που, εγκλωβισμένες ούσες σε μία επαρχιακή πόλη της Ρωσίας, ζουν με το όνειρο της «απόδρασης» στη Μόσχα. Και όταν αυτό το όνειρο τελικά δεν πραγματοποιείται, αναφωνούν με ματαιωμένη αναπόληση το περίφημο «Στη Μόσχα αδελφές μου, στη Μόσχα…». Αυτά για να μη φτάσουμε να φωνάξουμε –ματαιωμένοι ως Ευρωπαίοι– «στις Βρυξέλλες αδελφοί μου, στις Βρυξέλλες…».