Ο τόπος τραγωδίας, τουριστικός προορισμός

Πριν από 29 χρόνια, στις 26 Απριλίου του 1986, μία σειρά εκρήξεων στον αντιδραστήρα του τέταρτου ενεργειακού μπλοκ στον πυρηνικό σταθμό του Τσερνομπίλ, στην τότε Σοβιετική Ένωση, προκάλεσε αυτό που μετέπειτα χαρακτηρίστηκε ως η μεγαλύτερη τεχνολογική καταστροφή του 20ου αιώνα.
Σύμφωνα με το αρχείο του ΑΜΠΕ, στο δυστύχημα έχασαν επιτόπου τη ζωή τους δύο από τους εργάτες του σταθμού, μέσα δε στους επόμενους τέσσερις μήνες, πέθαναν από τη ραδιενέργεια 28 εκ των πυροσβεστών που έσπευσαν στο χώρο της καταστροφής για την αντιμετώπιση της φωτιάς και τη ραδιενέργεια που εκλύθηκε. Άλλοι 19 άνθρωποι από τα σωστικά συνεργεία που βρέθηκαν εκεί τις πρώτες δραματικές ημέρες έχασαν τη ζωή τους έως το 2004.
Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει εκτιμήσει ότι η συνολική ακτινοβολία που εκλύθηκε ήταν 200 φορές μεγαλύτερη από εκείνη των ατομικών βομβών που έπεσαν το 1945 στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.
Περίπου 350 χιλιάδες άνθρωποι απομακρύνθηκαν από τις εστίες τους, λόγω της μόλυνσης από τη ραδιενέργεια, ενώ περίπου 9500 άτομα παρέμειναν στις ζώνες υποχρεωτικής εκκένωσης.
Επίσημες έρευνες υπολογίζουν ότι οι θανατηφόροι καρκίνοι που συνδέονται με το πυρηνικό ατύχημα φτάνουν τους 9000.
Η αντιμετώπιση της διαφυγής ραδιενέργειας στην ατμόσφαιρα επέβαλε την κατασκευή μίας σαρκοφάγου από μπετόν, που θα «σφράγιζε» την κατεστραμμένη εγκατάσταση.
Το έργο ολοκληρώθηκε σε χρόνο ρεκόρ, μέσα στο 1986, άλλα μόλις έξι χρόνια αργότερα επιστήμονες διαπίστωναν ότι αυτή είχε ήδη παρουσιάσει ρήγματα.
Ο φόβος για την κατάρρευσή της, οδήγησαν ουκρανική κυβέρνηση και διεθνή κοινότητα στην απόφαση για την κατασκευή μίας νέας σαρκοφάγου.
Το 2007, μία κοινοπραξία των γαλλικών εταιριών «Bouygues» και «Vinci», κέρδισε τον σχετικό διαγωνισμό.
Με ύψος 105 μέτρα, μήκος 150 μέτρα και πλάτος 260 μέτρα η νέα αεροστεγής σαρκοφάγος και ένας νέος χώρος αποθήκευσης πυρηνικών αποβλήτων θα στοίχιζε 1,5 δισ. ευρώ. Τα απαραίτητα κεφάλαια εξασφαλίστηκαν από κράτη – δωρητές και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ).
Το έργο ξεκίνησε σημαδιακά στις 26 Απριλίου του 2012, 26 χρόνια μετά από την καταστροφή.

Τουριστικός προορισμός

Σήμερα, το Τσέρνομπιλ παρουσιάζει – εξ ανάγκης- εικόνα εγκατάλειψης. Σκουριασμένα σύρματα. Αγριόχορτα. Βαρέλια. Και ένας αέρας που χτυπά ελαφρά τις σημύδες. Το Λάντα χοροπηδά στη διαλυμένη άσφαλτο. Ο Νικολάι πατάει τέρμα το γκάζι, δεν λογαριάζει καμία λακκούβα. Με αφετηρία το Κίεβο, προορισμός της ολοήμερης επίσκεψης είναι το Τσερνομπίλ. Μια στροφή ακόμα, δύο σημεία ελέγχου και μετά η είσοδος στην «ζώνη αποκλεισμού». Η περιοχή είναι εγκαταλελειμμένη. Τα σπίτια μοιάζουν σαν να τα έχει ισοπεδώσει μπουλντόζα. Κάθε χαραμάδα ακόμη και η πιο μικρή έχει καταληφθεί από βρύα. Μετά την έκρηξη του αντιδραστήρα 4, η περιοχή σε ακτίνα 30 χιλιομέτρων χαρακτηρίστηκε υπερβολικά μολυσμένη για να κατοικηθεί. Μόνο οι επιστήμονες, οι οποίοι ασφάλιζαν τους υπόλοιπους τρεις αντιδραστήρες, είχαν άδεια να κινηθούν στην περίμετρο. Τώρα, αυτό το άδειο τοπίο, με την πόλη φάντασμα και τα κτίρια που έχουν παγώσει στο χρόνο, έχει γίνει ο πιο πολυσυζητημένος και αμφιλεγόμενος τουριστικός προορισμός της Ουκρανίας. Με τα επίπεδα ακτινοβολίας να έχουν μειωθεί, οι περιορισμένες ξεναγήσεις ξεκίνησαν το 2002. Το 2004 μια ομάδα γυναικών μοτοσικλετιστών από την Ουκρανία ανέβασε οπτικό υλικό από τις εμπειρίες της στην περιοχή στην ιστοσελίδα kiddofspeed.com και έκανε ακόμη πιο διάσημη τη «ζώνη». Το πρώτο δημοσιογραφικό «τουριστικό» ταξίδι στο Τσερνομπίλ έγινε από την Σάρα Τζονστόουν για λογαριασμό της εφημερίδας Γκάρντιαν και με αφορμή τη συμπλήρωση 20 ετών από την καταστροφή του Τσερνομπίλ. Η Τζονστόουν επισκέφθηκε και την πόλη Πρίπιατ. Οι 47.000 κάτοικοι της εργάζονταν όλοι στο πυρηνικό εργοστάσιο. Σήμερα μοιάζει με «Πομπηΐα» της εποχής της πυρηνικής ενέργειας. Κουφάρια ξενοδοχείων, εστιατορίων, συγκροτημάτων κατοικιών, το χορταριασμένο γήπεδο ποδοσφαίρου και η σκουριασμένη ρόδα του λούνα-παρκ να τρίζει ακόμα. Για την ιστορία η εκκένωση της πόλης διατάχθηκε 36 ώρες μετά την καταστροφική έκρηξη. Βιβλία πεταμένα, παιχνίδια, μπουγάδες, κάδρα. Έχουν «παγώσει» στο χρόνο. Το 2005 ζούσαν στην «ζώνη αποκλεισμού» 360 άνθρωποι, οι περισσότεροι ηλικιωμένοι.
«Το ταξίδι μου παραμένει μια επώδυνη εμπειρία» λέει η δημοσιογράφος. Εικόνες όπως το νεκροταφείο των 2.000 ελικοπτέρων, πυροσβεστικών οχημάτων και των ασθενοφόρων που κινητοποιήθηκαν τη στιγμή της τραγωδίας -και οι άνθρωποι στην κυριολεξία «ψήθηκαν» από την ραδιενέργεια- εξακολουθούν να την στοιχειώνουν. «Νιώθω ένοχη που δεν είχα συγκινηθεί περισσότερο. Είχα τη δικαιολογία ότι έγραφα έναν ταξιδιωτικό οδηγό για την Ουκρανία». Αυτό που την βασανίζει ήταν το ότι δεν απέφυγε να αντιμετωπίσει το ταξίδι «ηδονοβλεπτικά»
Σύμφωνα με το ΑΜΠΕ, οι ειδικοί λένε πώς τόσα χρόνια μετά έχει εκλείψει ο κίνδυνος. Ακόμα και «καυτά σημεία» όπως γύρω από τον αντιδραστήρα, δεν συνιστούν κίνδυνο. Ο επικεφαλής της βρετανικής Υπηρεσίας Προστασίας Υγείας είχε δηλώσει ότι η ακτινοβολία που θα λάβει ο επισκέπτης σε μια περιήγηση στο Τσερνομπίλ δεν είναι περισσότερη από αυτή που θα λαμβάνει σε μια υπερατλαντική πτήση.
Σήμερα, 29 χρόνια μετά τον εφιάλτη του Τσερνομπίλ και με τον μέσο όρο της ηλικίας των ευρωπαϊκών πυρηνικών σταθμών να είναι τα 29 έτη, βρισκόμαστε σε ένα σταυροδρόμι. Η πυρηνική ενέργεια είναι γερασμένη. Ο Τάκης Γρηγορίου, υπεύθυνος για θέματα ενέργειας και κλιματικών αλλαγών στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace, λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Δεν υπάρχει ασφαλής πυρηνική ενέργεια. Kανένα μέτρο ασφάλειας δεν θα μπορέσει να μας προστατέψει από τον συνδυασμό κακού σχεδιασμού, ανθρώπινου λάθους και φυσικών καταστροφών. Το Τσερνομπίλ, η Φουκουσίμα, αλλά και τα εκατοντάδες -λιγότερο γνωστά- σοβαρά περιστατικά διαρροής ραδιενέργειας είναι αδιάψευστοι μάρτυρες αυτής της πραγματικότητας».
Υπάρχει άραγε λόγος να επισκέπτεται κανείς τοπία Αποκάλυψης; Οι ταξιδιώτες, πάντως, που επιζητούν τη συγκεκριμένη εμπειρία -η περιήγηση γίνεται με μετρητή Γκάιγκερ- και τους προσελκύει η ραδιενεργή χωματερή είναι αρκετοί, αν λάβει κανείς υπόψη πόσα ταξιδιωτικά γραφεία δραστηριοποιούνται στην Ουκρανία. Ενδεικτικά: newlogic.com.ua, sam.com.ua, tourkiev.com.ua.