Δικαστική ντιρεκτίβα για τα αυθαίρετα

Μία απόφαση-σταθμός του Διοικητικού Εφετείου Τρίπολης κρούει τον «κώδωνα» του κινδύνου στην Πολιτεία, καταλήγοντας πως είναι υποχρεωμένη να προβαίνει στην κατεδάφιση αυθαίρετου κτίσματος αμέσως μετά την έκδοση τελεσίδικης δικαστικής απόφασης.

Ρεπορτάζ: Πωλίνα Βασιλοπούλου

Με την υπ’ αριθμόν 302/2016 απόφαση του διοικητικού εφετείου κρίθηκε ότι η κατεδάφιση αυθαίρετου κτίσματος, είτε υπό την έννοια ότι η οικοδομική άδεια για την ανέγερσή του ακυρώθηκε με δικαστική απόφαση, είτε υπό την έννοια ότι η ένσταση κατά της σχετικής έκθεσης αυτοψίας αυθαίρετης κατασκευής απορρίφθηκε από την οικεία Επιτροπή, συνιστά δέσμια εξουσία της Διοίκησης.

«Η μη κατεδάφιση αυθαίρετων κατασκευών είναι επιτρεπτή μόνο αν οι ενδιαφερόμενοι μεριμνήσουν για την έκδοση ή αναθεώρηση των απαιτούμενων οικοδομικών αδειών, εφόσον τούτο προβλέπεται από την οικεία νομοθεσία. Η αθρόα νομιμοποίηση αυθαίρετων χρήσεων και κατασκευών μόνο κατ’ εξαίρεση είναι δυνατό να γίνει συνταγματικά ανεκτή, εφόσον τεκμηριώνεται ότι η λύση αυτή επιβάλλεται από σπουδαίο δημόσιο συμφέρον και ότι συγχρόνως λαμβάνονται μέτρα, με τα οποία επιχειρείται να αποτραπεί η επανάληψη της αυθαιρεσίας και διασφαλίζεται ο περιορισμός στο ελάχιστο δυνατό της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος και των όρων διαβίωσης», τονίζεται στη δικαστική απόφαση.

«Κλείσιμο» στα… παραθυράκια
Μάλιστα, η απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Τριπόλεως αποτελεί ένα ισχυρό ράπισμα για τα διάφορα «παραθυράκια» στην κατεδάφιση αυθαιρέτων και κρίνει αντισυνταγματικές τις σχετικές νομοθετικές διατάξεις. Στο σκεπτικό της απόφασης επισημαίνεται:

«Η διάταξη του άρθρου 8 παρ. 5 του Ν 3044/2002 (Α197) παρείχε τη δυνατότητα να εξαιρούνται από την κατεδάφιση νέα αυθαίρετα εντός ή εκτός εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων ή οικισμών, και μάλιστα όχι μόνο τα ανεγερθέντα μετά την 31-1-1983 και υφιστάμενα κατά τη δημοσίευση της, αλλά και όσα μεταγενεστέρως θα υπάρξουν, προσλαμβάνοντας έτσι χαρακτήρα πάγιας ρύθμισης. Κατά τη διάταξη αυτή, η εξαίρεση έχει εφαρμογή επί κτισμάτων ή χρήσεων που αντίκεινται μεν στις οικείες πολεοδομικές διατάξεις, αλλά έχουν ανεγερθεί ή εγκατασταθεί βάσει άδειας, η οποία εκδόθηκε ύστερα από έλεγχο της πολεοδομικής αρχής και μεταγενέστερα ανακλήθηκε για λόγο που δεν σχετίζεται με την υποβολή ανακριβών στοιχείων για την έκδοσή της, εφ’ όσον συντρέχουν οι κατά το άρθρο 16 παρ. 1 του Ν 1337/1983 λοιπές προϋποθέσεις. Λόγω δε της ταυτότητας του νομοθετικού λόγου, η τελευταία αυτή ρύθμιση καταλαμβάνει και την περίπτωση της ακύρωσης της οικοδομικής άδειας με δικαστική απόφαση. Με αυτήν όμως τη ρύθμιση ανατρέπεται ο, σύμφωνος με τη συνταγματική επιταγή που διατυπώνεται στο άρθρο 24 του Συντάγματος και σε συμμόρφωση προς αυτή, κανόνας που έχει τεθεί με τα άρθρα 17 παρ. 1 του Ν. 1337/1983 και 22 παρ. 3 του ΓΟΚ, κατά τον οποίο, προκειμένου να μη νοθευτεί ο κατά τους κανόνες που θεσπίστηκαν κατ’  εφαρμογή της ανωτέρω συνταγματικής διάταξης πολεοδομικός σχεδιασμός, απαγορεύεται η εξαίρεση από την κατεδάφιση νέων αυθαίρετων κατασκευών. Συνεπώς, η εν λόγω διάταξη του άρθρου 8 παρ. 5 του Ν 3044/2002 είναι αντισυνταγματική και επομένως ανίσχυρη, διότι αντιβαίνει όχι μόνο προς το άρθρο 24 παρ. 2 του Συντάγματος, αλλά και προς τις συνταγματικές αρχές του κράτους δικαίου και του σεβασμού και προστασίας της αξίας του ανθρώπου, καθώς επίσης και προς τη συνταγματική αρχή της ισότητας (ΣτΕ Ολομ. 3500/2009, 3921/2010)».

Στο ίδιο πλαίσιο, το δικαστήριο αναφέρεται και στις διατάξεις του Ν. 4014/2011 με τις οποίες ρυθμίστηκαν εκ νέου τα θέματα της αυθαίρετης δόμησης, κάνοντας επίσης λόγο για αντισυνταγματικές διατάξεις όπως άλλωστε έχει κρίνει και το Συμβούλιο της Επικρατείας.

«Ως έχει κριθεί (ΣτΕ Ολομ. 3341/2013, 1118/2014), με τις ρυθμίσεις του άρθρου 24 του Ν. 4014/2011, ανεξαρτήτως του ότι αναφέρονται σε αναστολή επιβολής των κυρώσεων που προβλέπονται από τις παγίως ισχύουσες γενικές διατάξεις για την αυθαίρετη δόμηση και όχι σε νομιμοποίηση ή σε εξαίρεση από την κατεδάφιση, επιτρέπεται κατ’ ουσία η επί μακρόν διατήρηση κατασκευών και χρήσεων που παραβιάζουν τις εκάστοτε ισχύουσες πολεοδομικές διατάξεις, η αναστολή δε αυτή έχει εφαρμογή και σε κατασκευές μεταγενέστερες του Ν. 1337/1983.

»Οι ρυθμίσεις του άρθρου 24 του Ν. 4014/2011 έχουν ως συνέπεια να ανατρέπεται και σε κάθε περίπτωση να νοθεύεται ο επιβαλλόμενος από το άρθρο 24 του Συντάγματος ορθολογικός πολεοδομικός σχεδιασμός και να επέρχεται αλλοίωση της λειτουργικότητας των οικισμών και επιδείνωση των όρων διαβίωσης των κατοίκων, δεδομένου ότι η αναστολή αυτή επέρχεται με μόνη την υποβολή αίτησης του ενδιαφερομένου και των σχετικών δικαιολογητικών και την καταβολή του οριζόμενου στον νόμο ποσού ειδικού προστίμου, χωρίς την ειδική για κάθε αυθαίρετο κρίση αρμόδιου οργάνου της Διοίκησης, ύστερα από εκτίμηση πολεοδομικών και κτιριολογικών κριτηρίων, που εξαρτώνται από το μέγεθος, τη χρήση, το είδος και τη σημασία της αυθαίρετης κατασκευής, καθώς και από τις επιπτώσεις της στον χώρο που την περιβάλλει, τη συνολική δηλαδή επιβάρυνση της περιοχής.

»Άλλωστε, εισπρακτικοί και μόνον σκοποί δεν θα ήταν δυνατό να θεμελιώσουν λόγο δημοσίου συμφέροντος που θα δικαιολογούσε τη θέσπιση ρυθμίσεων με ευρύτατες συνέπειες σε βάρος του περιβάλλοντος, όπως οι ρυθμίσεις των επίμαχων διατάξεων. Κατά συνέπεια, οι ρυθμίσεις αυτές έρχονται σε αντίθεση με τις επιταγές που απορρέουν από το άρθρο 24 του Συντάγματος και είναι ανίσχυρες» τονίζεται στην απόφαση.

Και καταλήγει το Δικαστήριο το οποίο εξέτασε μη κατεδάφιση αυθαιρέτου στην Κορινθία όταν «η οικοδομική άδεια για την ανέγερση ακυρώθηκε με δικαστική απόφαση, είτε υπό την έννοια ότι η ένσταση κατά της σχετικής έκθεσης αυτοψίας αυθαίρετης κατασκευής απορρίφθηκε από την οικεία Επιτροπή» οφείλουν τα αρμόδια όργανα της Διοίκησης να προβούν στην κατεδάφιση!