Ευχή ή κατάρα η ιδιωτικοποίηση του νερού;

Δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή η ιδιωτικοποίηση δημόσιου αγαθού, όπως το νερό, αποφάσισε σε πρόσφατη διάσκεψή της η Ολομέλεια του ΣτΕ, όπως αναφέρουν πηγές του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου. Επισημαίνουν, μάλιστα, ότι ζητείται ακόμη η ακύρωση της μεταβίβασης στο ΤΑΙΠΕΔ των μετοχών που κατείχε το Δημόσιο σε ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ. Στο ίδιο πνεύμα, άλλωστε, είχε κινηθεί και η συνεδρίαση του ΣτΕ στις αρχές Ιουνίου, κατά τη διάρκεια της οποίας συζητήθηκαν οι προσφυγές της Ομοσπονδίας εργαζομένων στην ΕΥΔΑΠ, κινημάτων κατά της ιδιωτικοποίησης και πολιτών.

Ρεπορτάζ: Θεοδόσης Παπανδρέου

Η απόφαση του ΣτΕ κάθε άλλο παρά έκπληξη μπορεί να προκαλέσει. Πoλλώ δε μάλλον που έρχεται μετά από απόφαση της Ε.Ε. προς την ίδια κατεύθυνση! Πιο συγκεκριμένα, η Κομισιόν διαβεβαίωσε ότι το πόσιμο νερό δεν θα ιδιωτικοποιηθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εισακούγοντας μια πρωτοβουλία ακτιβιστών που συγκέντρωσε ευρεία υποστήριξη από μέρους των πολιτών. Μέρος της μάχης της «Right2Water» είναι και η Ελλάδα, που συνεργάζεται με την οργάνωση «Κίνηση 136» στη Θεσσαλονίκη.

Η ιδιωτικοποίηση του πόσιμου νερού «δεν ήταν ποτέ στις προθέσεις (της Ε.Ε.), δεν υπήρξε ποτέ πραγματικότητα», επέμεινε ο Επίτροπος αρμόδιος για θέματα εσωτερικής αγοράς Μισέλ Μπαρνιέ. Ανέφερε ότι αντιλαμβάνεται γιατί «οι πολίτες είναι τόσο θυμωμένοι και αναστατωμένοι, όταν τους λένε ότι το πόσιμο νερό θα μπορούσε να ιδιωτικοποιηθεί, παρά τη θέλησή τους». «Ελπίζω πως το γεγονός ότι η Επιτροπή “ακούει” θα καθησυχάσει τους πολίτες. Κι εγώ ο ίδιος θα αντιδρούσα σε μια τέτοια περίπτωση», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Μπαρνιέ.

Ο Μπαρνιέ είπε πως πρόκειται να εισηγηθεί να αποσυρθεί το πόσιμο νερό από τον κατάλογο αυτό, επειδή «είναι καθήκον μας να λαμβάνουμε υπόψη ανησυχίες που εκφράζουν τόσοι πολλοί πολίτες».

Οι εξελίξεις αυτές και εφόσον το ΣτΕ δεν ζητήσει την ακύρωση της μεταβίβασης των μετοχών των δύο εταιρειών στο ΤΑΙΠΕΔ, υποχρεώνουν το Ταμείο Αποκρατικοποιήσεων στην αναζήτηση εναλλακτικού σχεδίου.

Το πρόβλημα όμως είναι πως η παραχώρηση σε ιδιώτη επενδυτή του 51% της ΕΥΑΘ και ποσοστού άνω του 30% της ΕΥΔΑΠ δεν αποτελεί μόνο μνημονιακή υποχρέωση, αλλά προβλέπεται και από τον προϋπολογισμό του 2014. Συγκεκριμένα, για το 2014 έχουν προβλεφθεί έσοδα ύψους 3,5 δισ. ευρώ από ιδιωτικοποιήσεις, γεγονός που σημαίνει ότι ενδεχόμενη (νέα) καθυστέρηση θα διευρύνει το δημοσιονομικό κενό.

Το πλέον πιθανό πια είναι να επιλεγεί η «δοκιμασμένη» μέθοδος ΣΔΙΤ για τη διάθεση τμήματος του μετοχικού κεφαλαίου των δύο εταιρειών, με το νομικό «παράθυρο» που φέρεται να προκρίνεται να είναι η εκ νέου μεταβίβαση των μετοχών των δύο εταιρειών. Εξάλλου, το βασικό «επιχείρημα» της κυβέρνησης είναι ότι ο επενδυτής θα αναλάβει τη διαχείριση του δικτύου ύδρευσης, ενώ η ιδιοκτησία του νερού ως φυσικού αγαθού παραμένει στο Δημόσιο.

Οι ενστάσεις και η διεθνής εμπειρία

Την ίδια ώρα οι αντιδράσεις οργανώσεων συνεχίζονται κανονικά και επικαλούνται τη διεθνή εμπειρία για να αποδείξουν πως μόνο καταστροφική θα μπορούσε να είναι η ιδιωτικοποίηση του νερού.

Το 1989 η Μάργκαρετ Θάτσερ ιδιωτικοποιεί το δίκτυο ύδρευσης στην Αγγλία και την Ουαλία. Είναι από τις πρώτες χώρες της Ευρώπης που εφάρμοσαν αυτή την πολιτική όσον αφορά στο νερό. Η ποιότητα του νερού μπορεί να βελτιώθηκε, αλλά με ένα «γερό» αντάλλαγμα, αφού τα πρώτα εννιά χρόνια οι τιμές αυξήθηκαν σχεδόν κατά 50%. Έτσι, παρά τη βελτίωση της ποιότητας του νερού, ο κίνδυνος να μείνουν σπίτια χωρίς νερό λόγω της αύξησης αυτής ήταν μεγαλύτερος. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν τέσσερις ιδιωτικές εταιρείες ύδρευσης, αλλά το κόστος του νερού παραμένει αρκετά υψηλό, παρ’ ότι θα περίμενε κανείς να έχει μειωθεί λόγω του ανταγωνισμού. Μέχρι σήμερα υπάρχει μεγάλη διαμάχη για το θέμα της ιδιωτικοποίησης της ύδρευσης και τις επιπτώσεις που έχει στην αγγλική κοινωνία.

Η Αργεντινή ήταν από τις πρώτες χώρες που ιδιωτικοποίησε το σύστημα ύδρευσής της. Το 1993 η κυβέρνηση παρέδωσε τη δημοτική ύδρευση σε ένα consortium πολυεθνικών και τοπικών εταιρειών. Η Παγκόσμια Τράπεζα έσπευσε να συγχαρεί την κίνηση της Αργεντινής χαρακτηρίζοντάς την ως την πιο ελπιδοφόρα επένδυση. Όμως η χαρά δεν κράτησε πολύ. Οι εταιρείες τοποθέτησαν σε θέσεις-«κλειδιά» φίλους της κυβέρνησης με τεράστιους μισθούς, ενώ για να αντεπεξέλθουν στο υψηλό κόστος επέβαλαν αύξηση των τιμολογίων που έπληξαν εκατομμύρια φτωχών.

Σε πολλές περιπτώσεις οι εταιρείες για να αυξήσουν τα κέρδη μείωσαν τα έξοδα συντήρησης, ενώ δεν προχώρησαν στην αντικατάσταση των παλιών σωλήνων, με αποτέλεσμα το νερό να πλημμυρίζει τις φτωχότερες συνοικίες. Με την οικονομική κρίση που ακολούθησε, οι καταναλωτές δεν μπορούσαν πλέον να πληρώσουν τους λογαριασμούς νερού και το 2005 οι πολυεθνικές Suez and Aguas de Barcelona αποσύρθηκαν από το πρόγραμμα. Η κυβέρνηση επανακρατικοποίησε το δίκτυο, του οποίου όμως οι ζημιές ήταν τόσο μεγάλες, ώστε χρειάστηκε να το αποκαταστήσει από την αρχή.

Στη Νότια Αφρική η ιδιωτικοποίηση του δικτύου ύδρευσης είχε ως αποτέλεσμα μια από τις χειρότερες επιδημίες χολέρας στις φτωχές συνοικίες του Γιοχάνεσμπουργκ το 2000-2002.

Το 2008 στη Γαλλία ο δήμος του Παρισιού αποφάσισε να μην ανανεώσει τη σύμβαση με τις εταιρείες Veolia και Suez που κατείχαν το δίκτυο από το 1985, αλλά να αναλάβει η δημοτική αρχή το σύστημα ύδρευσης. Το 2010 ιδρύεται η δημοτική εταιρεία Eau de Paris και ο δήμος καταφέρνει να εξοικονομήσει 35 εκατ. ευρώ τον χρόνο προχωρώντας παράλληλα σε μείωση των τιμολογίων κατά 8%.

Στη Γερμανία οι υπηρεσίες ύδρευσης ανήκουν στον δημόσιο τομέα παντού εκτός από το Βερολίνο, ενώ η Ολλανδία με νόμο του 2004 κήρυξε παράνομη κάθε συμμετοχή ιδιωτικού οργανισμού σε υπηρεσίες ύδρευσης.