Λατρεύουν το… σασπένς οι προεδρικές κάλπες

Ο λευκός καπνός από την Καγκελαρία δεν βγήκε –όπως ανέμεναν κάποιοι– κι έτσι το θέμα της διαδοχής του Κάρολου Παπούλια παραμένει ανοικτό. Ένα θέμα που μπορεί να οδηγήσει σε πρόωρη προσφυγή στις κάλπες, εάν τελικά η κυβέρνηση δεν καταφέρει να εξασφαλίσει τους 180 ψήφους για να εκλέξει νέο Πρόεδρο.

Του Αλέξανδρου Μιχαήλ

Βέβαια ουκ ολίγες φορές η εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας από το Κοινοβούλιο έκρυβε εκπλήξεις και στο παρελθόν δημιουργήθηκαν όλων των ειδών οι πλειοψηφίες που απαιτούνται για την εκλογή Προέδρου: από την οριακή και με το ζόρι μέχρι την ευρύτατη και τη συναινετική. Αυτό που ορίζει το αποτέλεσμα είναι κάθε φορά η πολιτική συγκυρία και όχι η διάταξη των πολιτικών δυνάμεων στη Βουλή, όπως θα πίστευε κάποιος που γνωρίζει το ελληνικό πολιτικό σύστημα. Η περιπετειώδης διαδρομή του προεδρικού θεσμού παρακολουθεί τους κύκλους της Μεταπολίτευσης, τους επηρεάζει και επηρεάζεται από αυτούς.

Ο πρώτος Πρόεδρος της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας ήταν ένας μονοκομματικός πρόεδρος. Ο Μιχαήλ Στασινόπουλος, 71 ετών, ακαδημαϊκός, και βουλευτής Επικρατείας της Ν.Δ. εξελέγη το 1974, ως προσωρινός πρόεδρος με 206 ψήφους, αποκλειστικά από τη ΝΔ που είχε στην τότε Βουλή…. 220 έδρες.
Το ίδιο και ο επόμενος πρόεδρος που εξελέγη το 1975. Ο Κωνσταντίνος Τσάτσος πανεπιστημιακός, πρώην υπουργός, βουλευτής Επικρατείας της ΝΔ και στενός συνεργάτης του τότε πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή έλαβε 210 ψήφους, σε σύνολο ψηφισάντων 295. Τον ψήφισαν πάλι οι βουλευτές της ΝΔ, ενώ ως αντίπαλος του, που υποστηρίχθηκε από την Ένωση Κέντρου, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Το ΠΑΣΟΚ και η Ενωμένη Αριστερά ψήφισαν λευκό. Αυτό το παιχνίδι ήταν καθ’ ολοκληρίαν ελεγχόμενο από τον Καραμανλή.

Οι συμφωνίες του 1980

Ουσιαστικά η πρώτη προεδρική εκλογή με πολιτικό ενδιαφέρον, με σασπένς και με πολιτικές συνέπειες ήταν η «μίζερη», όπως η χαρακτήρισε ο ίδιος εκ των υστέρων, ανάδειξη του ίδιου Κωνσταντίνου Καραμανλή στην Προεδρία της Δημοκρατίας το 1980, για την όποια χρειάσθηκε ιδιαίτερη προετοιμασία, καθώς μετά τις εκλογές του 1977 η Ν διέθετε μόνο 175 έδρες. Τις δύο από τις πέντε που του έλειπαν τις εξασφάλισε ανοίγοντας την πόρτα της ΝΔ στον Κ. Μητσοτάκη και τον Αθ. Κανελλόπουλο το 1978 με αντάλλαγμα της υπουργοποίησή τους. Οι υπόλοιπες ως τις 183 με τις οποίες εξελέγη τελικά, βρέθηκαν με αποσκιρτήσεις από την Εθνική Παράταξη, το ΚΟΔΗΣΟ και την ΕΔΗΚ που οδηγήθηκαν σε διάλυση μετά τις διαρροές υπέρ του Καραμανλή. Υποψήφιοι ήταν επίσης οι Γιάννης Ζίγδης της ΕΔΗΚ, ο Γιώργος Μυλωνάς του ΚΟΔΗΣΟ, ο Ηλίας Ηλιού, ο Λεωνίδας Κύρκος και ο Στέλιος Παπαθεμελής.

Η επεισοδιακή του 1985

Αλλά η εκλογή που έμεινε -με αρνητικό πρόσημο- στην Ιστορία, ήταν η ανάδειξη του Χρήστου Σαρτζετάκη το 1985, που εξελίχθηκε σε σκληρή πολιτική σύγκρουση. Ήταν το πρόσωπο που πρότεινε ο Ανδρέας Παπανδρέου, διαψεύδοντας την εντύπωση ότι θα επανεκλέξει τον Καραμανλή και συνδυάσθηκε με την τροποποίηση του Συντάγματος που αποδυνάμωνε το προεδρικό αξίωμα, όπως ανακοινώσε στην περίφημη συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής στις 9 Μαρτίου.
Ο Καραμανλής παραιτήθηκε αμέσως και το πρώτο θέμα που ανέκυψε ήταν εάν ο πρόεδρος της Βουλής, Γιάννης Αλευράς -που τον αντικατέστησε τον Καραμανλή στην προεδρία της Δημοκρατίας- είχε δικαίωμα ψήφου ως βουλευτής. Πλείστοι όσοι συνταγματολόγοι, μεταξύ των οποίων και ο νεαρός τότε Ευάγγελος Βενιζέλος, τάχτηκαν υπέρ της ψήφου Αλευρά.
Το δεύτερο και ουσιώδες θέμα ήταν αν οι ψήφοι για την εκλογή Σαρτζετάκη επαρκούν καθώς στην πρώτη ψηφοφορία -που ήταν τότε μυστική- βρέθηκαν τρία λευκά και τρία άκυρα ψηφοδέλτια, ενώ η ΝΔ απείχε. Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της διαρροής στην τελευταία ψηφοφορία τα ψηφοδέλτια υπέρ του Σαρτζετάκη ήταν μπλε και οι φάκελοι σχεδόν διαφανείς ώστε να διακρίνεται το περιεχόμενό τους.
Στην πρώτη ψηφοφορία ο Σαρτζετάκης πήρε 178 ψήφους με τρία άκυρα και ένα λευκό, αλλά κανείς δεν έμαθε ποτέ σε ποιον ανήκαν. Τελικά με τη μέθοδο των χρωματιστών ψηφοδελτίων και σκληρή επιτήρηση των υπόπτων για ανυπακοή ο Σαρτζετάκης εξελέγη Πρόεδρος στην τρίτη ψηφοφορία, στις 29 Μαρτίου, με 180 ψήφους ακριβώς -αν και στη συνέχεια όσοι τον εξέλεξαν μάλλον μετάνιωσαν.
Ήταν μια διαδικασία όνειδος για τον κοινοβουλευτισμό. Ο βουλευτής της ΝΔ, Λευτέρης Καλογιάννης άρπαξε την κάλπη από την αίθουσα Ολομέλειας για να τη μεταφέρει στα γραφεία της ΝΔ. Ο αντιπρόεδρος της Βουλής, Μιχαήλ Στεφανίδης, ερμήνευσε το Σύνταγμα με το πρωτότυπο επιχείρημα ότι απαιτεί τα ψηφοδέλτια να είναι ομοιόμορφα, αλλά δεν λέει και ομοιόχρωμα. Και την ίδια στιγμή το κτίριο της Βουλής είχε περικυκλωθεί από φανατικούς οπαδούς του ΠΑΣΟΚ που απειλούσαν όποιον βουλευτή δεν θα υπερψηφίσει τον «ανακριτή της υπόθεσης Λαμπράκη».
Το 1990 με τη ΝΔ νικήτρια των εκλογών χωρίς την απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή –είχε 150 έδρες- και τον Κ. Μητσοτάκη να σχηματίζει Κυβέρνηση με τη στήριξη του βουλευτή της ΔΗΑΝΑ, Θεόδωρου Κατσίκη, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έλαβε 149 ψήφους στην πρώτη ψηφοφορία και οι συνυποψήφιοί του, Γιάννης Αλευράς από το ΠΑΣΟΚ και Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος από τον Συνασπισμό, 123 και 21 αντίστοιχα. Στη δεύτερη ψηφοφορία όπου απαιτούνται 151 ψήφοι, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έλαβε 153 ψήφους και εκλέχθηκε Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Συγκέντρωσε τις 150 ψήφους της Ν.Δ. και από μία από τους Θ. Κατσίκη, Α. Σαδίκ και Φ. Φαΐκογλου. Ουσιαστικά κατάφερε να εκλεγεί στην πέμπτη ψηφοφορία καθώς είχαν ήδη πραγματοποιηθεί χωρίς αποτέλεσμα άλλες τρεις, αφού είχε ήδη πραγματοποιηθεί διάλυση της Βουλής που αναδείχθηκε τον Νοέμβριο του 1989.

Η συνεργασία για τον Στεφανόπουλο

Το 1995 ήταν η σειρά του ΠΑΣΟΚ να δοκιμαστεί στην προεδρική εκλογή και να κινδυνεύει με εκλογές με τον Ανδρέα Παπανδρέου ασθενικό και πολλά εσωκομματικά προβλήματα. Διεσώθη με την πρόταση της Πολιτική Άνοιξης του Αντώνη Σαμαρά υπέρ της υποψηφιότητας του Κωστή Στεφανόπουλου, ενώ η Νέα Δημοκρατία πρότεινε τον Αθανάσιο Τσαλδάρη. Το αποτέλεσμα και στις τρεις ψηφοφορίες ήταν το ίδιο. Ο Στεφανόπουλος συγκέντρωσε 181 ψήφους και εξελέγη Πρόεδρος της Δημοκρατίας, 170 του ΠΑΣΟΚ και 11 της ΠΟΛΑΝ. Ο συνυποψήφιός του Αθανάσιος Τσαλδάρης έλαβε 109 ψήφους από τη Ν.Δ. Εννέα βουλευτές του ΚΚΕ και ο Μιχάλης Παπακωνσταντίνου δήλωσαν «παρόντες».
Τα Χριστούγεννα του 1999 ο Κ. Καραμανλής ως αρχηγό της ΝΔ δηλώνει ότι θα υπερψηφίσει υπέρ της επανεκλογής του Κ. Στεφανόπουλου που πρότεινε ήδη το ΠΑΣΟΚ και το πρόβλημα είχε ο Κ. Σημίτης που έψαχνε τρόπο να φέρει τις εκλογές πριν από την ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ και τελικά κατέφυγε στα εθνικά θέματα. Στις επόμενες δύο προεδρικές εκλογές του 2005 και του 2010 ο Κάρολος Παπούλιας, τον οποίο είχε προτείνει ο Κ. Καραμανλής, έκανε ρεκόρ εκλεγόμενος με 279 και 266 ψήφους, αντίστοιχα.