«Μαθητής» εναντίον μέντορα

Ο Φετουλάχ Γκιουλέν έχει αναδειχθεί από το καθεστώς Ερντογάν ως ο υπ’ αριθμόν 1 εχθρός της Τουρκίας και ο βασικός ενορχηστρωτής του αποτυχημένου πραξικοπήματος-οπερέτας, που έχει οδηγήσει τη γείτονα χώρα σε αχαρτογράφητους δρόμους.

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, Ερντογάν και Γκιουλέν ήταν συνοδοιπόροι. Ο δεύτερος ήταν ο μέντορας του νέου σουλτάνου. Μπορεί να συνασπίστηκαν, ώστε να κερδίσουν τις τουρκικές εκλογές του 2002, όμως οι διαφορές τους ήταν κολοσσιαίες, όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια. Ο Ερντογάν αποδείχθηκε ο βασιλιάς του λαϊκισμού. Μπορεί να συνεπάρει τα πλήθη, τα οποία προτιμά να είναι κατώτερης μάθησης, ώστε να τον ακολουθούν πιστά δίχως να εκφράζουν αντιρρήσεις. Αντίθετα ο Γκιουλέν, αν και ιμάμης, είναι υποστηρικτής ενός ελεύθερου Ισλάμ, ανοιχτό στην εκπαίδευση και τις επιστήμες, ενώ είναι υπέρμαχος του διαθρησκευτικού διαλόγου.

Με μεγάλη επιρροή
Ο 75χρονος σήμερα Γκιουλέν ζει απομονωμένος από το 1999 στα Ποκόνος της Πενσιλβάνιας σε μια ορεινή και δασώδη περιοχή στις βορειοανατολικές ΗΠΑ. Σύμφωνα με τον Ερντογάν, είναι το πρόσωπο που κρύβεται πίσω από την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου.

Γεννημένος στο Ερζουρούμ το 1941, ο Φ. Γκιουλέν χαρακτηρίστηκε, τον Απρίλιο του 2013, από το περιοδικό «TIME» ως μία από από τις 100 προσωπικότητες με τη μεγαλύτερη επιρροή στον πλανήτη. Η εκτίμηση αυτή δεν είναι τυχαία. Ο Γκιουλέν είναι ο ιδρυτής και ο πνευματικός πατέρας του Ισλαμικού Κινήματος Γκιουλέν, του Hizmet («Προσφέρω»), το οποίο δραστηριοποιείται σε πάνω από 140 χώρες. Η φιλοσοφία του Σουνιτικού Κινήματος εδράζεται στη διδασκαλία Ισλαμιστών φιλοσόφων και σουφιστών-μυστικιστών και κυρίως αυτών του Τζελαλεντίν Ρουμί και του Σαΐντ Νούρσι. Ο Γκιουλέν προώθησε ένα μετριοπαθές Ισλάμ, το οποίο αποδέχεται τους νόμους της αγοράς, την ανοχή και την αποδοχή του «άλλου», αλλά έχει ταυτόχρονα και εθνικιστικά χαρακτηριστικά. Παράλληλα, ασπάζεται τον εκσυγχρονισμό και τη Δύση και προωθεί τον διάλογο μεταξύ των θρησκειών. Τέλος, το Χιζμέτ σέβεται και προωθεί τις ισλαμικές θρησκευτικές παραδόσεις, αλλά δεν έχει στόχο την καθιέρωση ισλαμικού κράτους. Πρώτη προτεραιότητα του Κινήματος είναι η εκπαίδευση μέσα από την οποία προωθούνται οι ιδέες και η φιλοσοφία του. Αυτό εξηγεί τη μεγάλη έμφαση που δίνεται στην οικοδόμηση σχολείων σε όλο τον κόσμο.

Πίσω, τώρα, στην εποχή της συμπόρευσης των δύο ανδρών, Γκιουλέν και Ερντογάν έφτασαν μαζί στη μεγάλη εκλογική νίκη του ΑΚΡ το 2002. Με τους κοσμικούς και τους φιλελεύθερους να συμμαχούν μαζί τους. Όμως ο Γκιουλέν επιλέγει τις ΗΠΑ για μόνιμη κατοικία του λόγω φόβων για τη ζωή του. Η συμμαχία με τις κοσμικές και φιλελεύθερες δυνάμεις καταρρέει το 2011. Έτσι, οι δύο άλλοτε σύμμαχοι γίνονται εχθροί. Ο Γκιουλέν γίνεται για τον Ερντογάν, ο οποίος θέλει να είναι ο απόλυτος κυρίαρχος στο παιχνίδι, «ο υπ’ αριθμόν 1 εχθρός του λαού». Ο Ερντογάν τον κατηγορεί ότι έχει εγκαθιδρύσει ένα «παράλληλο κράτος» με στόχο να τον ανατρέψει. Ο Γκιουλέν, πάντα φειδωλός σε δηλώσεις, απομονωμένος στην άλλη άκρη του πλανήτη, συνεχίζει να οργανώνει με προσήλωση Μορμόνου την οργάνωσή του που προσελκύει κάθε χρόνο νέους εθελοντές κατά χιλιάδες. Η ιδεολογική και πολιτική μάχη που έχει ξεκινήσει βρίσκεται ακόμα στην αρχή. Ίσως περιμένει τον Ερντογάν να πέσει στην παγίδα που έχει στήσει για τους αντιπάλους του.

Με τη λακωνική του δήλωση-υπαινιγμό ότι το πραξικόπημα ήταν στημένο, φανερώνει το πρόσωπο του εχθρού του. Ένα πρόσωπο διεφθαρμένο, απολυταρχικό, έναν νέο δικτάτορα και εξολοθρευτή της μετριοπάθειας, της μόρφωσης και της ελεύθερης σκέψης. Η πιο ισχυρή αντιπολίτευση έρχεται από την άλλη μεριά του Ατλαντικού.

Το κίνημα Χιζμέτ
Το Κίνημα Χιζμέτ ή Κίνημα Ζεμάτ ή Κίνημα Γκιουλέν είναι φιλελεύθερο ισλαμιστικό διεθνές θρησκευτικό και κοινωνικό κίνημα. Δεν διαθέτει επίσημη ονομασία, ωστόσο συχνά καλείται ως Χιζμέτ (η υπηρεσία) από τους οπαδούς του, και ως Ζεμάτ (Cemaat, η κοινότητα/συνέλευση) από το ευρύ κοινό στην Τουρκία. Ο μεγαλύτερος οργανισμός υπό την αιγίδα του κινήματος είναι ο Alliance for Shared Values (συμμαχία για τις κοινές αξίες) στη Ν. Υόρκη.

Το κίνημα διαθέτει υποστηρικτές και αντιπάλους στην Τουρκία, χώρες της Κεντρικής Ασίας, και άλλα μέρη του κόσμου. Δραστηριοποιείται ενεργά στον τομέα της εκπαίδευσης συνεργαζόμενο με ιδιωτικά σχολεία και πανεπιστήμια σε πάνω από 180 χώρες, καθώς και πολλά αμερικανικά σχολεία τα οποία προσφέρουν δωρεάν εκπαίδευση και λειτουργούν υπό την καθοδήγηση μελών του κινήματος. Το κίνημα αρνείται πως τα σχολεία αυτά έχουν άμεση σχέση με την οργάνωσή του. Σε άλλες πρωτοβουλίες του, καταβάλλει προσπάθειες για την ανάπτυξη του διαθρησκευτικού διαλόγου, καθώς και έχει σημαντικές επενδύσεις στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, και ιατρικές κλινικές.