Ό, τι λάμπει δεν είναι χρυσός… (…και ρυπαίνει ασύστολα)

Ο Πλάτωνας επέμενε πως όλος ο χρυσός της γης δεν είναι αρκετός για να ανταλλαχθεί με την αρετή. Οι αιώνες, όμως, έχουν περάσει και πλέον τα λόγια τού σπουδαίου Έλληνα φιλοσόφου διαβάζονται ως αστείο από όσους γνωρίζουν τι συμβαίνει την τελευταία δεκαετία στη βορειοανατολική Χαλκιδική. Εκεί, δηλαδή, όπου έχουν εντοπιστεί εδώ και χρόνια μερικά από τα πλουσιότερα κοιτάσματα της Ευρώπης και όπου εξακολουθεί να μαίνεται η άγρια κόντρα μεταξύ των ανθρώπων της εταιρείας ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ και των κατοίκων της περιοχής γύρω από τα υπό κατασκευή μεταλλεία χρυσού, τα οποία θυμίζουν πιο πολύ το γιοφύρι της Άρτας.

Του Γιάννη Συμεωνίδη

Η ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ απέκτησε τα μεταλλευτικά δικαιώματα στη βορειοανατολική Χαλκιδική το 2004, σε μια έκταση 317.000 στρεμμάτων, ύστερα από την άτακτη υποχώρηση της καναδικής TVX. Από τον Φεβρουάριο του 2012 λειτουργεί ως θυγατρική της επίσης καναδικής εταιρίας EldoradoGold, στην οποία ανήκει το 95% των μετοχών της. Το υπόλοιπο 5% παραμένει στην κατοχή τού Ομίλου ΕΛΛΑΚΤΩΡ του Γιώργου Μπόμπολα. Η EldoradoGold έχει την έδρα της στο Βανκούβερ και είναι εισηγμένη στα Χρηματιστήρια του Τορόντο και της Νέας Υόρκης με κύκλο εργασιών που ξεπερνά το ένα δισεκατομμύριο δολάρια ετησίως. Αυτή τη στιγμή διαθέτει πέντε ενεργά μεταλλεία και αρκετά σε αναπτυξιακό ή/και κατασκευαστικό στάδιο στην Τουρκία, την Κίνα και τη Βραζιλία.

«Μπούκωμα» με διαφημίσεις και χορηγίες

Φαίνεται, εξάλλου, πως η επικοινωνιακή καταιγίδα της ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ μέσω διαφημιστικών πακέτων σε Μέσα Ενημέρωσης και χορηγιών σε τοπικούς και μη φορείς έχει πιάσει τόπο, αφού οι εξελίξεις στην περιοχή έχουν πάψει προ πολλού να προσελκύουν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και το ενδιαφέρον των τηλεοπτικών ρεπορτάζ. Είναι χαρακτηριστικό πως πρόσφατα ο δήμος Αριστοτέλη, στα διοικητικά όρια του οποίου βρίσκονται τα μεταλλεία, επιχορηγήθηκε από την εταιρεία με ένα ποσό 500.000 ευρώ.

Στο μεταξύ, 25 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ έφεραν στη Βουλή, τον περασμένο Νοέμβριο, με κοινή τους ερώτηση το θέμα της χορηγίας της ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ στην Ελληνική Αστυνομία (ΕΛ.ΑΣ.). Είχαν ζητήσει να πληροφορηθούν από τον υπουργό Δημόσιας Τάξης Νίκο Δένδια, μεταξύ άλλων, ποιες διαδικασίες ακολουθήθηκαν για την αποδοχή οικονομικής και υλικοτεχνικής στήριξης της ΕΛ.ΑΣ. από την εταιρεία, «η δράση τής οποίας έχει διχάσει τους πολίτες τής βορειοανατολικής Χαλκιδικής». Ο κ. Δένδιας, ο οποίος δεν έχει απαντήσει ακόμα στην ερώτηση, καλείται να δώσει εξηγήσεις για το πώς διασφαλίζεται η νομιμότητα, η ισονομία και η ηθική αποδοχή από τους πολίτες των ενεργειών της ΕΛ.ΑΣ. που σχετίζονται με τις δραστηριότητες της ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ, καθώς και για το αν ρωτήθηκε το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους και τι εισηγήθηκε.

Ρύπανση στο ρέμα Καρατζά

Παρ’ όλη την επικοινωνιακή προπαγάνδα, ωστόσο, οι κάτοικοι εξακολουθούν να βρίσκονται σε αναβρασμό, όπως επιβεβαιώνει στην «Α» η Μαρία Καδόγλου από το Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων, το οποίο είναι και ο διαχειριστής της ιστοσελίδας www.antigoldgr.org, η οποία επιτίθεται σφόδρα στην ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ. «Ο κόσμος δεν έχει σταματήσει να αντιδρά. Κάθε φορά που ανεβαίνουμε, άλλωστε, στις εγκαταστάσεις της εταιρίας, επιστρέφουμε εξαγριωμένοι με αυτά που βλέπουμε». Πρώτη προτεραιότητα των κατοίκων τη δεδομένη περίοδο είναι να βάλουν ένα φραγμό στη ρύπανση του μέχρι πρότινος παρθένου ρέματος Καρατζά, το οποίο η εταιρεία προορίζει να μετατρέψει σε χώρο απόθεσης αποβλήτων, δηλαδή σε λίμνη λυμάτων.

Για την ακρίβεια, όπως μας ενημερώνει η κα Καδόγλου, οι εργασίες έχουν ξεκινήσει από την περασμένη άνοιξη, μολονότι δεν έχει προηγηθεί η οριοθέτηση του ρέματος με υπογραφή τού Προέδρου της Δημοκρατίας (Προεδρικό Διάταγμα), σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία όμως «έσπασε» με την απόφαση 1492/2013. Οι φωτογραφίες, πάντως, που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, στις οποίες απεικονίζονται κόκκινα, αφρισμένα ύδατα, τρομάζουν.

Από τον Απρίλιο του 2013 η ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ έχει ξεκινήσει εργασίες αποψίλωσης-εκρίζωσης του δάσους και διάνοιξης δρόμων στο ρέμα Καρατζά με μπουλντόζες με ερπύστριες, χωρίς να έχει προηγηθεί η οριοθέτησή του με Προεδρικό Διάταγμα. Η εταιρεία διαρρηγνύει τα ιμάτιά της πως εκτελεί μόνο αδειοδοτημένες εργασίες υλοτόμησης. «Δεν εκτελούμε τεχνικές εργασίες στο ρέμα αυτό», αναφέρεται χαρακτηριστικώς στο από 12/8/2013 σημείωμα των δικηγόρων της προς το Μονομελές Πρωτοδικείο Χαλκιδικής. Οι κάτοικοι, ωστόσο, υποστηρίζουν πως έχουν διανοιχθεί εκατοντάδες μέτρα δρόμων και στις δύο όχθες τού άλλοτε παρθένου ρέματος, αλλοιώνοντας ολοκληρωτικώς τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του.

Παράνομες εργασίες στις Σκουριές

Την ίδια ώρα, όσοι αντιδρούν στην επένδυση υποστηρίζουν πως η ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ συνεχίζει τις εργασίες στις Σκουριές, στον χώρο τού μελλοντικού εργοστασίου, μολονότι δεν διαθέτει άδεια για τις επιμέρους δράσεις στις οποίες προχωρά. Προσθέτουν, μάλιστα, πως η Εγκεκριμένη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων δεν είναι αρκετή, τονίζοντας πως η εταιρεία δεν ελέγχεται από κανέναν αρμόδιο φορέα (Δασαρχείο, Επιθεώρηση Μεταλλείων, Επιθεωρητές Περιβάλλοντος, ενώ η Επιστημονική Επιτροπή της ΚΥΑ 201745/2011 είναι άγνωστο αν λειτουργεί και η τοπική Πολεοδομία θέλει να ελέγξει αλλά δεν την αφήνει το ΥΠΕΚΑ). Για παράδειγμα, παρ’ ότι δεν υπάρχει άδεια δόμησης του εργοστασίου, οι χωματουργικές εργασίες προχωρούν κανονικώς.

Ο σχετικός φάκελος έχει κατατεθεί εδώ και πάνω από ένα χρόνο στην Πολεοδομία τού δήμου Αριστοτέλη, η οποία όμως αρνείται να εγκρίνει το κτίριο όπως το θέλει η εταιρεία επειδή προσκρούει σε πλήθος διατάξεων της κείμενης νομοθεσίας. Στις 10 Ιουνίου 2013, μάλιστα, η Πολεοδομία εξέδωσε Σήμα Διακοπής Οικοδομικών Εργασιών στις Σκουριές, «καθώς έπειτα από αυτοψία που διενήργησαν αρμόδιοι υπάλληλοι της υπηρεσίας διαπιστώθηκαν εκτεταμένες εκσκαφές κι άλλες κατασκευές χωρίς άδεια δόμησης». Για την ακύρωση του Σήματος η εταιρεία προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ισχυριζόμενη πως «οι προκείμενες εκσκαφές δεν αφορούν στη δόμηση κτιρίου εργοστασίου ή γραφείων κ.λπ., αλλά αφορούν διαμορφώσεις χώρων οι οποίες έχουν εγκριθεί με το σχέδιο ΥΠΑΝ 565-027 που επισυνάπτεται στην άδεια εγκατάστασης… κι αφορούν στις περιοχές διεργασίας, στις βοηθητικές περιοχές και στις περιοχές εκτός εργοστασίου».

Ο πρόεδρος του Ε΄ Τμήματος του ΣτΕ πείστηκε από τα επιχειρήματα της εταιρείας και στις 27-6-2013 εξέδωσε Προσωρινή Διαταγή Αναστολής Εκτέλεσης του Σήματος Διακοπής. Σε σειρά, όμως, εγγράφων της προς την αρμόδια Διεύθυνση του ΥΠΕΚΑ, από τον Ιούλιο μέχρι τον Οκτώβριο του 2013, η Πολεοδομία επιμένει ότι: «κατά την άποψη της υπηρεσίας μας δεδομένου ότι οι συγκεκριμένες εκσκαφές αποσκοπούν στη δόμηση του εργοστασίου απαιτείται σύμφωνα με το άρθρο 4 του νόμου 4076/12 άδεια δόμησης» (29-7-2013) και ότι «η υπηρεσία μας ως αποκλειστικά αρμόδια για τις κτιριοδομικές κατασκευές και τα έργα έδρασης και διαμόρφωσης περιβάλλοντος χώρου αυτών έχει επισημάνει σαφώς και επανειλημμένως ότι απαιτείται άδεια δόμησης γι’ αυτές» (2-10-2013).

Από τις απαντήσεις του ΥΠΕΚΑ διαφαίνεται η προσπάθεια να πάρει πάνω του όλο το θέμα των εργασιών στον χώρο του εργοστασίου και να περιορίσει τις αρμοδιότητες αδειοδότησης και ελέγχου της Πολεοδομίας: «Οι πολεοδομίες της χώρας, εντός μεταλλευτικών ή λατομικών χώρων, δεν είναι αποκλειστικά αρμόδιες υπηρεσίες για τα δομικά έργα έδρασης και διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου (Μεταλλευτικός Κώδικας και Κανονισμός Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών)… Για τον έλεγχο της συγκεκριμένης περίπτωσης, αρμόδια είναι η Επιθεώρηση Μεταλλείων Βορείου Ελλάδος…» (έγγραφο της Διεύθυνσης Μεταλλευτικών και Βιομηχανικών Ορυκτών από τον περασμένο Οκτώβριο).

 Παράνομες κρατικές ενισχύσεις

Σαν να μην έφταναν όλα τα προαναφερθέντα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδίκασε την Ελλάδα γιατί δεν ανάκτησε από την ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ κρατικές ενισχύσεις ύψους 15,3 εκατ. ευρώ, οι οποίες κρίθηκαν παράνομες. Συγκεκριμένως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε κρίνει πως η πώληση περιουσιακών στοιχείων και γης υπέρ της ιδιωτικής εταιρείας σε τιμή κατώτερη της αξίας τους και με απαλλαγή από την υποχρέωση καταβολής των συνδεόμενων φόρων συνιστά ενίσχυση ασυμβίβαστη με την κοινή αγορά. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάσισε πως το κενό στη νομοθεσία που επικαλέστηκε η Ελλάδα, το οποίο αφορά στο γεγονός ότι η υφιστάμενη διαδικασία ανάκτησης δεν κάλυπτε τις περιπτώσεις χορήγησης εκ μέρους τού κράτους-μέλους ενίσχυσης υπό τη μορφή της πώλησης ακινήτων σε τιμή κατώτερη της πραγματικής τους αξίας, δεν στοιχειοθετεί απόλυτη αδυναμία, σύμφωνα με τη νομολογία τού Δικαστηρίου. Εξάλλου, η Ελλάδα δεν ζήτησε από την Επιτροπή να τροποποιήσει την απόφασή της προκειμένου να καταστεί δυνατή η υπέρβαση των δυσχερειών.

Η εταιρεία έχει απαντήσει πως η επίσημη κοινοποίηση της οφειλής προς την ίδια έγινε στις 25 Απριλίου 2012 και πως αυτή ανταποκρίθηκε άμεσα με κατάθεση εγγυητικής επιστολής και τμηματική καταβολή τής οφειλής, η οποία ολοκληρώθηκε στις 30 Ιουνίου 2013. «Παραλλήλως ανακτήθηκε η κατατεθείσα εγγυητική επιστολή. Το ύψος της οφειλής αφορούσε 21,6 εκατομμύρια ευρώ, συμπεριλαμβανομένων των αντίστοιχων τόκων. Η εν λόγω οφειλή τελεί υπό την αίρεση της αναμενόμενης απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, στο οποίο έχει προσφύγει η εταιρεία», συμπληρώνεται στην ανακοίνωση της ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ.

«Οι… μη απαντήσεις» της «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ»

Η ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ επέλεξε να απαντήσει λακωνικά στα συγκεκριμένα ερωτήματα που της έθεσε η «Α». Παραθέτουμε αυτολεξεί τις ερωτήσεις και τις… πλήρεις απαντήσεις που λάβαμε, ώστε οι αναγνώστες μας να σχηματίσουν ανεπηρέαστοι τη δική τους εικόνα για το τι συμβαίνει στη Χαλκιδική.

-Έχουν προκύψει προβλήματα ρύπανσης στην περιοχή τού ρέματος Καρατζά;

-«Όχι».

-Οι εργασίες στην περιοχή είναι παράνομες λόγω μη οριοθέτησης του ρέματος;

-«Όχι».

-Δικαιούται η εταιρεία να προβαίνει σε χωματουργικές εργασίες στον χώρο κατασκευής τού εργοστασίου στις Σκουριές δεδομένου ότι δεν διαθέτει οικοδομική άδεια;

-«Υποχρεούται».

–Ισχύει πως χρειάζεται ξεχωριστή έγκριση από την Πολεοδομία για κάθε επιμέρους έργο στην περιοχή;

-«Σε καμία περίπτωση δεν υφίσταται θέμα Πολεοδομίας, μόνο στα καθαρά κτιριακά και μόνο για συμπληρωματική “δεσμία” αδειοδότηση».

-Θεωρείτε πως οι αντιδράσεις των κατοίκων αγγίζουν τα όρια της τρομοκρατίας;

-«Όχι».

Όπως γίνεται αντιληπτό από τις παραπάνω απαντήσεις, η ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ δεν θέλησε να μπει σε λεπτομέρειες, αρκούμενη σε σχεδόν μονολεκτικές απαντήσεις. Δεν μας εξηγεί, ωστόσο, αν οι φωτογραφίες που έχουν δει το φως τής δημοσιότητας από το ρέμα Καρατζά είναι πλαστές ή προϊόν οφθαλμαπάτης, ούτε αν έχουν διανοιχθεί δρόμοι στην επίμαχη περιοχή χωρίς προηγούμενη οριοθέτησή της με Προεδρικό Διάταγμα. Η εταιρεία απαντά, εξάλλου, πως υποχρεούται να προβαίνει σε χωματουργικές εργασίες στις Σκουριές δεδομένου ότι δεν διαθέτει οικοδομική άδεια, όταν το ερώτημά μας είναι αν δικαιούται να το κάνει.