Τι κρύβει ο «Δούρειος Ίππος» της TTIP

Αναζητώντας κανείς στον αχανή κόσμο του διαδικτύου για την ΤΤΙΡ, τη Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου ελληνιστί, από τα πρώτα πράγματα που θα βρει είναι η εικόνα ενός «Δούρειου Ίππου»! Το γιατί το αντιλαμβάνεται αμέσως μετά. Η συμφωνία που διακαώς επιθυμούν να ολοκληρωθεί άμεσα οι ΗΠΑ, ανοίγει τις πόρτες της Ευρώπης αλλάζοντας όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Και οι Ευρωπαίοι τρέχουν για να σώσουν ό,τι μπορούν, όχι στο σύνολό τους αλλά ο καθένας μόνος του.

Ρεπορτάζ: Θεοδόσης Παπανδρέου

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, έχει καταστήσει σαφές ότι στόχος είναι η σύναψη συμφωνίας μέχρι το τέλος του έτους. Και οι πιέσεις που ασκούνται είναι έντονες, μιας και ακόμα και η αβεβαιότητα που προκαλεί το Brexit δεν φαίνεται να πτοεί τους διαπραγματευτές της Διατλαντικής Συμφωνίας Εμπορίου και Επενδύσεων (ΤΤΙΡ).

Σύμφωνα με τον κύριο διαπραγματευτή των ΗΠΑ, Νταν Μουλάνεϊ, το Brexit επηρεάζει τους υπολογισμούς της διαπραγματευτικής ομάδας των ΗΠΑ και επί του παρόντος αναλύουν και επεξεργάζονται τον συνεπαγόμενο αντίκτυπο στη συμφωνία. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε: «Η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου θα έχει δραματική επίδραση στη συνολική αξία της αγοράς της Ε.Ε. και θα επηρεάσει την ισορροπία της συμφωνίας, αλλά η πολιτική σημασία της ΤΤΙΡ παραμένει ισχυρή και δεν πρέπει να εγκαταλείψουμε τη μοναδική ευκαιρία σύναψης συμφωνίας μέχρι το τέλος του 2016».

Ο Μουλάνεϊ πρόσθεσε ότι αν οι δύο πλευρές δεν καταφέρουν να καταλήξουν σε συμφωνία, μέχρι τότε θα χρειαστεί καιρός για την επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων, λαμβάνοντας υπόψη τις επερχόμενες εκλογές των ΗΠΑ τον Νοέμβριο και την έλλειψη πολιτικής σταθερότητας που συνεπάγονται.

Όταν ρωτήθηκε για τις επιπτώσεις του Brexit στις διαπραγματεύσεις για την ΤΤΙΡ, ο επικεφαλής διαπραγματευτής της Ε.Ε., Ιγνάσιο Γκαρθία Μπερθέρο, δήλωσε ότι ενώ το πολιτικό κλίμα και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο και αβέβαιο, η Ε.Ε. είναι διατεθειμένη να κάνει σημαντικές προσπάθειες για ολοκλήρωση της συμφωνίας, σημειώνοντας, μάλιστα, ότι «ο πρόεδρος της Επιτροπής, Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ, έθεσε με σαφήνεια προς τα κράτη-μέλη το ερώτημα σχετικά με το εάν συνεχίζουν να υποστηρίζουν την Επιτροπή στην προσπάθειά της να συνάψει τη συμφωνία και κανένα δεν έφερε αντιρρήσεις».

Ο Μπερθέρο ανέφερε, επίσης, ότι οι δύο πλευρές αναμένεται να έρθουν σε συμφωνία για τα «ευαίσθητα» ζητήματα μέχρι το τέλος του Σεπτεμβρίου. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι δασμολογικές προσφορές για τα γεωργικά, κυρίως, εμπορεύματα, καθώς και το θέμα της προστασίας των προϊόντων Γεωγραφικών Ενδείξεων (ΓΕ) της Ε.Ε. στην αγορά των ΗΠΑ, το οποίο εξακολουθεί να είναι το πλέον επίμαχο μεταξύ των δύο πλευρών του Ατλαντικού. Ενώ η πλευρά της Ε.Ε. θέλει να διασφαλίσει την προστασία 200 ΓΕ, επιμένοντας για χορήγηση πρόσθετης προστασίας για τους παραγωγούς φέτας, σαμπάνιας και άλλων γεωγραφικών ενδείξεων, οι ΗΠΑ είναι ανένδοτες, υποστηρίζοντας ότι οι «κοινές ονομασίες» θα πρέπει να εξαιρεθούν από τις συνομιλίες.

Όπως παραδέχθηκε ο Μπερθέρο, η διαπραγμάτευση βρίσκεται επί του παρόντος πολύ μακριά από μία πραγματιστική προσέγγιση στο ζήτημα των γεωγραφικών ενδείξεων και πρόσθεσε ότι οι υπουργοί Εμπορίου της Ε.Ε. αναμένεται να προβούν σε απολογισμό της κατάστασης των διαπραγματεύσεων στην Μπρατισλάβα της Σλοβακίας στο τέλος του Σεπτεμβρίου.

Πίσω από τις δηλώσεις
Αν κοιτάξει κανείς πίσω από το παραβάν που έχουν στήσει οι δύο πλευρές ώστε να κρύψουν τις συνέπειες της συμφωνίας αυτής, θα έρθει αντιμέτωπος με μια νέα πραγματικότητα, αρκετά επώδυνη. Οι ισορροπίες ακόμα και σε ευρωπαϊκά εδάφη είναι λεπτές. Η γερμανική οικονομία στηρίζεται κατά κύριο λόγο στη βαριά βιομηχανία. Και η ολοκλήρωση της ΤΤΙΡ θα ανοίξει μια αχανή αγορά για τα προϊόντα της. Δεν ισχύει όμως το ίδιο για τα μοσχάρια της Γαλλίας που απειλούνται με εξαφάνιση. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο πως ξαφνικά ανακάλυψαν έρευνες εις βάρος των αμερικάνικων. Θυμίζετε πως, ακόμα και στην περίπτωση της Ελλάδας, η Γαλλία διεκδίκησε και πέτυχε χαμηλότερο ΦΠΑ στην προηγούμενη αύξησή του για το βόειο κρέας.

Επί της ουσίας η διατλαντική συμφωνία δεν αφορά μόνο την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ, αλλά θα έχει άμεσες συνέπειες στις σχέσεις της «Γηραιάς ηπείρου» με αγορές, όπως και του Καναδά ακόμα και της Νοτίου Αφρικής, ενώ έπεται λένε εκείνοι που γνωρίζουν και η Σιγκαπούρη. Σε μια διεθνή αγορά, μικρές χώρες όπως η Ελλάδα, οι οποίες τα προηγούμενα χρόνια κατάφεραν να κατοχυρώσουν τον εθνικό τους πλούτο, αλλά απέτυχαν παταγωδώς αν και ξοδεύτηκαν αμύθητα ποσά να τον διαφημίσουν εξασφαλίζοντας προστιθέμενη αξία, κινδυνεύουν να αποκλειστούν. Γιατί αν και κάποιοι γνωρίζουν τη φέτα –σε αντίθεση με το ελαιόλαδο μιας και η Ελλάδα δεν υπάρχει στον παγκόσμιο χάρτη– δεν θα διστάσουν να αγοράσουν το αγελαδινό λευκό τυρί των ΗΠΑ με την επωνυμία… φέτα!

Αυτό είναι μία μόνο μικρή απώλεια. Από την άλλη, η Ευρώπη μέσω της συμφωνίας αυτής επί της ουσίας ρίχνει και τα τελευταία της κάστρα. Με τον αγροδιατροφικό τομέα των ΗΠΑ να κυριαρχεί σε παραγωγή σε αχανείς εκτάσεις και πάντα με τη συνδρομή των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, ο αγροτικός τομέας της Ευρώπης απειλείται με αφανισμό εφόσον επιτραπούν οι αθρόες εισαγωγές από την άλλη άκρη του Ατλαντικού.

Μόνο υπερβολική δεν είναι η τοποθέτηση Ευρωπαίων αξιωματούχων οι οποίοι κάνουν λόγο για απορρύθμιση της αγοράς τροφίμων, δραστικές μειώσεις στους δασμούς και ελευθέρας  στα γενετικά τροποποιημένα. Άλλωστε οι ΗΠΑ ξεκαθαρίζουν πως, αν δεν αρθούν οι περιορισμοί, και εκείνες θα θέσουν δικούς τους οι οποίοι βέβαια θα πλήξουν περισσότερο τη Γερμανία. Τα έγγραφα που προ μηνών διέρρευσε στη δημοσιότητα η Greenpeace, όσο και αν κάποιοι προσπάθησαν να μειώσουν την αξία τους, έσπασαν το πέπλο της ασυνήθιστης μυστικότητας κάτω από την οποία διεξάγονται οι συζητήσεις. Μπορεί μεν να μην αποτελούν φυσικά το πλήρες κείμενο των διαπραγματεύσεων, περιλαμβάνουν ωστόσο ένα πολύ σημαντικό μέρος τους.

Οι ΗΠΑ λοιπόν σύμφωνα με αυτά απειλούν την Ε.Ε. με μποϊκοτάζ στις εισαγωγές ευρωπαϊκών αυτοκινήτων εφόσον η τελευταία δεν αποδεχτεί τη χαλάρωση των περιορισμών στις εισαγωγές αμερικανικών αγροτικών προϊόντων. Τα ανοικτά θέματα της διαπραγμάτευσης που βρίσκονται στο τραπέζι κάτω από το κεφάλαιο «Γεωργία» και τα οποία αγγίζουν τόσο τις μεσογειακές χώρες όπως η Ελλάδα όσο και τις παραδοσιακές μεγάλες αγροτικές δυνάμεις της «Γηραιάς Ηπείρου» μπορούν να συμπυκνωθούν στα ακόλουθα τρία σημεία:

1] Την εξάλειψη ή τη δραστική μείωση των δασμών στις εισαγωγές μιας πολύ μεγάλης γκάμας αγροτικών προϊόντων από τις ΗΠΑ προς την Ευρωπαϊκή Ένωση: Η λίστα είναι μακρά και, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει σχεδόν όλα τα οπωροκηπευτικά (πατάτες, ακτινίδια, ντομάτες, μήλα, αχλάδια, μανιτάρια, σπανάκι, πορτοκάλια, σύκα κ.ά.), τους ξηρούς καρπούς, τα ψάρια αλλά και το αιγοπρόβειο κρέας–  προϊόντα, δηλαδή, με μεγάλο εμπορικό ενδιαφέρον για τη χώρα μας.

2] Την εναρμόνιση των ευρωπαϊκών κανονισμών για την ασφάλεια των τροφίμων και των φυτοπροστατευτικών με τους αντίστοιχους που ισχύουν στις ΗΠΑ. Ουσιαστικά αυτό μεταφράζεται σε «εκπτώσεις» στις προδιαγραφές ασφαλείας της Ε.Ε. και των κρατών-μελών, οι οποίες αφήνουν το πεδίο ελεύθερο για την ανεμπόδιστη διακίνηση γενετικά τροποποιημένων προϊόντων (π.χ. σπόροι) ή παχυνόμενων με ορμόνες βοοειδών.

3] Την προστασία των προϊόντων γεωγραφικής ένδειξης (ΠΟΠ και ΠΓΕ). Η Ε.Ε. ελπίζει ότι, υποχωρώντας σε ορισμένες από τις απαιτήσεις των ΗΠΑ, θα λάβει ως αντάλλαγμα την προστασία των προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ, οι κατοχυρωμένες ονομασίες των οποίων, σύμφωνα με την πάγια αμερικανική θέση, δεν είναι ουσιαστικά τίποτε άλλο παρά εμπορικοί φραγμοί.

Κύκλοι του υπουργείου Οικονομίας –στη δικαιοδοσία του οποίου τυπικά εμπίπτει η συμφωνία– σχολίαζαν ότι τα όσα έχουν συζητηθεί τώρα κινούνται πράγματι πέρα κι έξω από τη λογική και την αρχιτεκτονική της Ευρώπης. Θα πρέπει να σημειωθεί πως μόλις 20 ελληνικά προϊόντα βρίσκονται στη λίστα με τα 201 από τα συνολικά 1.308 προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ που κατάρτισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα εμπορικά συμφέροντα των οποίων προστατεύονται στο πλαίσιο της TTIP.

Οι επιπτώσεις της TTIP, ωστόσο, δεν περιορίζονται μόνο στον τομέα της γεωργίας αλλά επεκτείνονται σε ολόκληρο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας, ενώ παράλληλα εγείρουν και σοβαρά ζητήματα που σχετίζονται με τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών. Στους κόλπους της Ε.Ε. έχει ήδη αναπτυχθεί ένα δίκτυο από εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης (περιφέρειες) και της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίοι υπογραμμίζουν ότι η υπό διαμόρφωση συμφωνία ξεπερνά τα όρια ελέγχου του εθνικού και του ευρωπαϊκού δικαίου και πρακτικά δίνει «γη και ύδωρ» στις πολυεθνικές παραμερίζοντας κανονιστικές ρυθμίσεις που έχουν να κάνουν με κεκτημένα δικαιώματα (εργασιακά ή περιβαλλοντικά).

Σε αυτή τη μάχη, ο νικητής τα παίρνει όλα και ο χαμένος τίποτα. Αυτό είναι αποσαφηνισμένο πλέον στις Βρυξέλλες. Και οι διαπραγματευτές αναζητούν τη χρυσή τομή που θα επιτρέψει μια… μη συμφωνία.