«Δον Ζουάν»: Συνεπής μεταμοντερνισμός
Αντέχουν «κλασικά» κείμενα στη «θερμοκρασία» του μεταμοντερνισμού, o οποίος αξιοποιώντας τα εργαλεία του θεάτρου για να το αποδομήσει συνιστά ταυτόχρονα και μια αναστοχαστική διεργασία πάνω σε όλα τα θεατρικά σημεία; Είναι αποτελεσματική, στην περίπτωσή τους, μια «κλειστή» συνθήκη που δεν αρκείται στην αφήγηση αλλά ταλαντεύεται ανάμεσα στο κείμενο, την παραστατικότητα, τον συλλογισμό και την κριτική γύρω από τα εκφερόμενα και το σκηνικό φαινόμενο; O Roland Barthes τονίζει ότι «το Κείμενο δεν νοείται ως κάτι χρονικά προσδιορίσιμο […], αποτελεί δε ένα μεθοδολογικό πεδίο […] και δεν “δοκιμάζεται” παρά σε μια εργασία, μια παραγωγή» (Εικόνα-Μουσική-Κείμενο εκδ. Πλέθρο).
Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός στον «Δον Ζουάν» της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών ξεδίπλωσε όλη τη δυναμική του μεταμοντέρνου: ενεργός σκηνικός χώρος (θεατός και αθέατος), χρήση μεικτών μέσων, εξωδραματική συλλογική και κατανεμημένη δουλειά, θεώρηση του κειμένου μέσω της ανάδειξης της αναγνωσιμότητάς του, ενιαιοποίηση σκηνής-κοινού, υιοθέτηση «γυμνού» λόγου που αποφορτίζει ψυχολογικά αλλά καταγράφει και στοιχειοθετεί παρατηρήσεις, διακειμενικότητα, υποσκελισμός του στενού ιστορικού πλαισίου, ανάδειξη της σωματικότητας ως εργαλείου εικαστικής τεχνικής, παιγνιώδης και αυτοσχεδιαστική ατμόσφαιρα, αδροί συμβολισμοί κ.ο.κ.
Ωστόσο, παρά τους ευφάνταστους θύλακες-σκηνικές ιδέες με τις «θερμές», υποβλητικές ατμόσφαιρες, την αισθητική εργαστηριακού χώρου και πειραματισμού (Kenny McLellan) και τις προσεγμένες τομές μεταξύ δραματικού και εξωκειμενικού, η ευκαιρία να μεταβεί ο κεντρικός ήρωας-αντιήρωας στο κέντρο της σφαίρας του αταξινόμητου και υπερβατικού φαίνεται να χάθηκε. Αντ’ αυτού, ο Δον Ζουάν-Χάρης Φραγκούλης συστήνεται ως ανενεργή παρουσία που απονευρώνει επί μακρόν το όλο εγχείρημα και που μόνο στον τελικό περίφημο μονόλογο περί υποκρισίας αποκτά υπόσταση, χωρίς όμως κάτι ερμηνευτικά καινοφανές. Πιο στέρεος και συμπαγής ο υπερκινητικός και παλίνδρομος Σγαρανέλ του Γιάννου Περλέγκα, χωρίς διακριτά μέσα που να δηλώνουν την κομβική μεταστροφή της η Ελβίρα της Έλενας Μαυρίδου, ως ηχώ του ενστικτώδους νευρωτικού οίστρου της commedia dell’arte ο Πιερρό του Τάσσου Καραχάλιου, σε αναγνωρίσιμες ερμηνευτικές πεπατημένες η Σαρλότ της Ευαγγελίας Καρακατσάνη, ασύμβατα άκαμπτος προς την εκπροσωπούμενη ηθική θέση του ο Δον Λουί του Andrian Frieling, γενικά ευάρμοστος ο Δον Κάρλος του Γιάννη Βογιατζή, με ευδιάκριτο ιδίωμα ως Φρανσίσκ και φτωχός ο Ντένης Μακρής, δημιουργικά αφομοιωμένη η Έφη Γούση ως Ματιουρίν και αμήχανα μονοδιάστατος ως Δον Αλόνσο ο Ilya Algaer.
Ο «Δον Ζουάν», «διαμαντένιο φλέμα» κατά τον Jacques Lassalle, δραματουργική πραγματεία πάνω στον αγώνα για κατοχύρωση μιας θέσης στον υπαρκτό κόσμο μέσα από το φάσμα των αισθήσεων, ως ανόθευτη αθεσμική ηθική των ενστίκτων, και από τη διατράνωση της ατομικότητας ως αναγκαίας συνθήκης επίγνωσης του Είναι και ταυτόχρονα ως αδύναμου κρίκου ανάμεσα στον Άνθρωπο και το επέκεινα, δεν έχει τόσο ανάγκη την ομφαλοσκοπική εργασία του μεταμοντέρνου όσο την οικοδόμηση μιας πιο εγκάρσιας και από άλλο δρόμο διερχόμενης εκδοχής του τραγικού.
Γιώργος Παπαγιαννάκης (http://www.kritikitheatrou.gr/)