“Τσαλακωμένη” Καγκελάριος

Η Τζαμάικα είναι γνωστή σε όλη την υφήλιο για την ρέγκε μουσική, για την χαλαρή διάθεση των φτωχών κατοίκων της, που ξεπερνούν τις δυσκολίες τους με χορό, τραγούδι και καπνίζοντας μπάφο. Φυσικά, δεν έχει καμία σχέση με την Γερμανία, μία χώρα όπου τηρούνται αυστηρά οι νόμοι, επικρατεί ο ρεαλισμός σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας. Οπότε ο σχηματισμός κυβέρνησης συνεργασίας υπό την κωδική ονομασία «Τζαμάικα» μάλλον έμοιαζε ως όνειρο θερινής νυκτός. Εξάλλου, οι συμμετέχοντες σε αυτό το σχήμα ήταν η νύχτα με την ημέρα. Οι Χριστιανοδημοκράτες της Άνγκελα Μέρκελ, οι Χριστιανο-κοινωνιστές, οι Φιλελεύθεροι και οι Πράσινοι.

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Όλοι εκτιμούσαν ότι η προσωπικότητα της Μέρκελ θα οδηγούσε σε κυβέρνηση μακράς πνοής, όπως γίνεται εδώ και πολλά χρόνια στην Γερμανία. Κι όμως, οι διαπραγματεύσεις δεν ευοδώθηκαν και πλέον η «μητερούλα της Γερμανίας» μάλλον είναι μία “τσαλακωμένη” καγκελάριος. Η κατάρρευση της Τζαμάικας, πριν ακόμη ορκιστεί, καταδεικνύει πως πλέον η Άνγκελα Μέρκελ μοιάζει τόσο αποδυναμωμένη, που η παρουσία της δεν θα αποτελούσε και εχέγγυο εμπιστοσύνης για την γερμανική κοινωνία, αλλά και συνολικά για την Ευρώπη, καθώς –είτε μας αρέσει, είτε όχι– η Γερμανία αποτελεί την ατμομηχανή της γηραιάς ηπείρου.

Ήδη οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν πως η δημοφιλία της Μέρκελ διαβρώθηκε τα τελευταία χρόνια, μετά από μια σειρά από ανεπιτυχείς πολιτικές αποφάσεις, κυρίως την αμφιταλαντευόμενη στάση της στην διαχείριση της προσφυγικής κρίσης το 2015. Επίσης, είναι κι άλλα πολιτικά παραπτώματα τα οποία δεν ξέχασαν οι Γερμανοί ψηφοφόροι: Όπως το ότι η Μέρκελ έκανε μερικές εντυπωσιακές στροφές… 180 μοιρών σε ζητήματα όπως η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, η ατομική ενέργεια, το μεταναστευτικό, ή οι γάμοι ατόμων ίδιου φύλου. Μια τακτική που της επέτρεψε μεν να αντλήσει ψηφοφόρους από πολλούς διαφορετικούς χώρους, ακόμη και την γερμανική αριστερά, ωστόσο της επέφερε και μερικά καίρια πλήγματα στην πολιτική της αξιοπιστία.

 Τι λένε οι πολιτικοί αναλυτές

«Πιστεύω πως έχει ήδη ξεκινήσει η μετά-Μέρκελ εποχή. Όχι μόνο απέτυχε να επικρατήσει εμφατικά των εκλογών, αλλά απέτυχε να σχηματίσει και νέα κυβέρνηση», τονίζει ο Αλεξάντερ Μιτς, ηγέτης της Values Union, που πρόσκειται στην συντηρητική πτέρυγα του CDU.

«Η Μέρκελ έχει αποτύχει», προσθέτει το στέλεχος των Φιλελεύθερων, Βόλκερ Βίσινγκ, «καθώς δεν έδωσε σε κανένα από τα κόμματα που συζητούσαν στις διαπραγματεύσεις μια στερεή βάση κουβέντας».

«Κι όχι μόνο αυτό», προθέτει ο Μιτς, «αλλά όποιο κι από τα τρία σενάρια επικρατήσει για την επόμενη ημέρα –συνεργασίες με το SPD, με τα άλλα κόμματα ή εκλογές– και στις τρεις περιπτώσεις η Μέρκελ έχει φθαρεί ανεπανόρθωτα κι έχει ελάχιστες ελπίδες να παραμείνει στην ηγεσία του κόμματός της».

Ωστόσο, υπάρχουν και οι αντίθετες φωνές, εκείνες που θεωρούν πως η Μέρκελ δεν θα πρέπει να εκπαραθυρωθεί από την παράταξή της, τους Χριστιανοδημοκράτες. «Θεωρώ πως βραχυπρόθεσμα, ίσως και μεσοπρόθεσμα, η Μέρκελ είναι αναντικατάστατη», σημειώνει ο Γιούργκεν Χαρντ, ηγετικό στέλεχος των Χριστιανοδημοκρατών. «Αποτελεί εγγύηση σταθερότητας, λόγω της εμπειρίας και της αξιοπιστίας της. Και μέρος της δύναμής της έγκειται και στην εκτίμηση που της τρέφουν οι Πράσινοι, οι οποίοι έχουν δεσμευτεί να μην μπουν σε καμία κυβέρνηση από την οποία θα λείπει η Μέρκελ», λέει.

Από την πλευρά του, ο Γιούργκεν Τρίτιν των Πρασίνων κατηγορεί τον Λίντνερ πως τορπίλισε τις συνομιλίες προκειμένου να αποδυναμώσει την καγκελάριο, ενώ επισημαίνει πως «παραδόξως, η Μέρκελ προκύπτει ενδυναμωμένη από τις συζητήσεις αυτές επειδή δίνει την εντύπωση πως είναι λογική και αξιόπιστη».

Τέλος, ο Κρίστιαν Πεσταλότσα, νομικός στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, τονίζει ότι «η Μέρκελ πρέπει να παραμείνει στην θέση της ό,τι κι αν συμβεί, καθώς κανείς άλλος δεν έχει την εμπειρία της και την δυνατότητά της να εξισορροπεί αντικρουόμενα συμφέροντα, ενώ είναι σεβαστή και στο εξωτερικό της Γερμανίας».

«Συνεχίζει να έχει πολλούς φανατικούς οπαδούς εντός του κόμματός της και δεν θεωρώ πως αποδυναμώθηκε», καταλήγει με νόημα ο Μάνφρεντ Γκούλνερ, δημοσκόπος της εταιρείας Forsa. Πράγματι, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, το 85% των ψηφοφόρων της παράταξής της επιθυμούν να θέσει ξανά υποψηφιότητα για την καγκελαρία.

«Για την καγκελάριο Άγκελα Μέρκελ και τον αρχηγό του Χριστιανοκοινωνικού κόμματος Χορστ Ζεεχόφερ η αποτυχία των διερευνητικών αποτελεί καταστροφή», επισημαίνει η γερμανική εφημερίδα «Handelsblatt». «Ο Ζεεχόφερ συνέδεσε την πολιτική τύχη του με τις διαπραγματεύσεις στο Βερολίνο, αλλά και η Μέρκελ δίνει μάχη για την πολιτική της επιβίωση. Το κύρος της μετά το αδύναμο εκλογικό αποτέλεσμα έχει υποστεί ρωγμές και είναι βέβαιο ότι θα συνεχίσει να διαβρώνεται. Η αποτυχία της Τζαμάικα είναι δική της αποτυχία, η αποτυχία αυτή έδειξε ότι η μέθοδος Μέρκελ, η σύνδεση του άνευ ορίων πραγματισμού με την μέγιστη ιδεολογική ευελιξία, έφτασε στο τέλος της. Όμως, πιο σημαντικό είναι ότι για πρώτη φορά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι ασαφές με ποιο τρόπο η χώρα θα αποκτήσει σταθερή κυβέρνηση».

Το τέλος της Μέρκελ οδηγεί σε περιπέτειες την Ευρώπη

«Αν έρθει το τέλος της εποχής Μέρκελ, η Ευρώπη θα εισέλθει σε μια νέα και επικίνδυνη κατάσταση. Οι αισιόδοξοι στις Βρυξέλλες και το Παρίσι θα θεωρήσουν ότι ένας νέος ηγέτης της Γερμανίας μπορεί να δώσει μια νέα ώθηση στο ευρωπαϊκό σχέδιο. Το πιθανότερο όμως είναι να συμβεί το αντίθετο». Αυτό ισχυρίζονται στις Βρυξέλλες, παρά το γεγονός ότι επισήμως η Κομισόν διατείνεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα αντιμετωπίσει τριγμούς.

Η ατμόσφαιρα στην Γερμανία δείχνει ότι ένας νέος καγκελάριος θα δυσκολευτεί ακόμη περισσότερο από την Μέρκελ να λάβει γενναίες αποφάσεις. Οι Ελεύθεροι Δημοκράτες, που φέρουν την ευθύνη για το σημερινό αδιέξοδο, αντιτίθενται στην μεγαλύτερη δημοσιονομική ενοποίηση της Ευρώπης.

Για τον λόγο αυτό, η κατάρρευση των συνομιλιών για τον σχηματισμό κυβέρνησης είναι ένα κακό νέο για τον Μακρόν. Στην ομιλία που εκφώνησε πρόσφατα στην Σορβόννη για την Ευρώπη, ο Γάλλος πρόεδρος παρουσίασε μια σειρά από φιλόδοξες ιδέες για την Ε.Ε., όπου περιλαμβάνονταν η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού υπουργείου Οικονομικών, η φορολογική εναρμόνιση και η σύσταση μιας κοινής στρατιωτικής δύναμης για ξένες επεμβάσεις. Για να προχωρήσουν αυτές οι ιδέες, η Γαλλία χρειάζεται μια θετική απάντηση από την Γερμανία. Η αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης στο Βερολίνο σημαίνει ότι αυτή η απάντηση θα αργήσει, και όταν έρθει θα είναι μάλλον αρνητική.

Ορισμένοι συντηρητικοί ελπίζουν ότι μια Γερμανία χωρίς την Μέρκελ θα είναι καλύτερη για την ευρωπαϊκή ενότητα αναφορικά με το ευαίσθητο θέμα της αντιμετώπισης των προσφύγων. Η καγκελάριος επικρίθηκε από την Ουγγαρία και την Πολωνία, επειδή αποφάσισε μονομερώς να δεχθεί πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες και στην συνέχεια ζήτησε να επιβληθούν ποσοστώσεις στις άλλες χώρες της Ε.Ε.

Οι διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης έδειξαν ότι η Γερμανία κινείται προς μια πιο περιοριστική πολιτική στο ζήτημα αυτό. Ακόμη όμως κι αν η επόμενη γερμανική κυβέρνηση βρεθεί πιο κοντά στις ευρωπαϊκές θέσεις, αυτό δύσκολα θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη ενότητα. Αν κινηθεί και η Γερμανία προς μια εθνικιστική κατεύθυνση, οι προσπάθειες να βρεθεί μια ρεαλιστική πανευρωπαϊκή προσέγγιση θα αποτύχουν. Και η μεταναστευτική πολιτική θα γίνει ακόμη πιο χαώδης.

Ο αυτόνομος Φιλελεύθερος Κρίστιαν Λίτνερ

Ο ηγέτης των Φιλελευθέρων, Κρίστιαν Λίτνερ, ο άνθρωπος που έχει ταράξει τα ήρεμα νερά της γερμανικής πολιτικής σκηνής είναι αυτός που προκάλεσε την… διάλυση της «Τζαμάικας». Ο 38χρονος Λίντνερ έβγαλε το κόμμα από την ανυποληψία των προηγούμενων τεσσάρων ετών, πετυχαίνοντας ξανά ένα καλό εκλογικό αποτέλεσμα και ανακτώντας την χαμένη αυτοπεποίθηση. Μέχρι όμως το 10,7% των εκλογών του Σεπτεμβρίου και την επάνοδο στο ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο, ο δρόμος ήταν μακρύς και κακοτράχαλος.

Μετά το καταστροφικό 4,8% που άφησε το FDP εκτός Bundestag το 2013, ο Κρίστιαν Λίντνερ ως πρόεδρος και ο Βόλφγκανγκ Κουμπίκι ως αντιπρόεδρος ανέλαβαν τα ηνία του κόμματος. Οι δυο τους δεν ήθελαν να επαναλάβουν τα λάθη των προκατόχων τους. Το 2013 οι Φίλιπ Ρέσλερ και Ράινερ Μπρύντερλε είχαν χρησιμοποιήσει μεταξύ άλλων το μότο: «Όποιος θέλει να εξακολουθήσει να είναι η Άγκελα Μέρκελ καγκελάριος πρέπει να ψηφίσει το FDP». Ο Λίντνερ άλλαξε τις αρχές. Πλέον ισχύουν η αυτονομία, η ανεξαρτησία και όχι υποτακτική στάση. Αρχές που κατά τον ίδιο δεν επιδέχονται συμβιβασμό.

Πιέζουν από όλες τις πλευρές τον Σουλτς

Υπό ασφυκτική πολιτική πίεση βρίσκεται ο ηγέτης του SPD Μάρτιν Σουλτς για να εγκαταλείψει την αρνητική του στάση και να προσφέρει την υποστήριξή του στην καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ και την μελλοντική κυβέρνηση της Γερμανίας, ώστε να αποφευχθεί η επαπειλούμενη σοβαρή πολιτική κρίση με συνέπειες τόσο για την Γερμανία όσο και για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, ο Μάρτιν Σουλτς είναι έτοιμος να αρχίσει διαπραγματεύσεις με την καγκελάριο Μέρκελ προσφέροντάς της περιορισμένη υποστήριξη για μία τέταρτη θητεία στο πλαίσιο μίας κυβέρνησης μειοψηφίας, αλλά δεν προτίθεται να συμμετάσχει και πάλι σε έναν μεγάλο κυβερνητικό συνασπισμό.

Σύμφωνα με δημοσίευμα της «Bild», 30 μέλη της κοινοβουλευτικής ομάδας του SPD αμφισβήτησαν την επιμονή του Μάρτιν Σουλτς να περάσει στην αντιπολίτευση κατά την διάρκεια συνεδρίασης. Άλλες πηγές αναφέρουν πως ο Σουλτς απείλησε μέχρι και με παραίτηση.

Τα πιο πιθανά σενάρια της επόμενης ημέρας

Την ώρα που ο Γερμανός πρόεδρος, Φρανκ Βάλτερ Στάινμαγιερ, προσπαθεί να πείσει τον Μάρτιν Σουλτς να συμφωνήσει με την Μέρκελ και να προχωρήσουν σε μία νέα κυβέρνηση μεγάλου συνασπισμού, οι επιτελείς της καγκελαρίου αναζητούν διέξοδο αναλύοντας τέσσερα σενάρια που βρίσκονται στο τραπέζι. Αυτά τα σενάρια είναι:

1ον] Είναι η κυβέρνηση «Groko» (μεγάλου συνασπισμού) με τους Χριστιανοδημοκράτες να συγκυβερνούν για μία ακόμα φορά με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα. Το μυστικό είναι να πεισθεί ο Μάρτιν Σουλτς, ο οποίος αν και πιέζεται εμμένει στο να μείνει το κόμμα του στην αντιπολίτευση.

2ον] Είναι η κυβέρνηση μειοψηφίας των Χριστιανοδημοκρατών με τους Ελεύθερους Δημοκράτες, ή τους Πράσινους. Κι αυτό όμως όχι μόνο είναι πρωτόγνωρο για την γερμανική πολιτική σκηνή, αλλά πρακτικά ανέφικτο δεδομένου ότι κάθε φορά και για κάθε κυβερνητική απόφαση η καγκελάριος Μέρκελ θα πρέπει να αναζητά πλειοψηφίες. Το απέκλεισε εξάλλου και το στέλεχος των Πρασίνων Γιούργκεν Τριτίν, λέγοντας ότι «η Γερμανία χρειάζεται σταθερή κυβέρνηση».

3ον] Το σενάριο των πρόωρων εκλογών είναι το πιθανότερο. Με βάση το Σύνταγμα της χώρας υπάρχουν κάποια προβλήματα, ωστόσο πιθανή προσφυγή και πάλι στις κάλπες θα ενίσχυε το ευρωσκεπτικιστικό κόμμα «Εναλλακτική για την Γερμανία» (AfD) και θα έκανε ακόμη πιο δύσκολη την εύρεση πλειοψηφιών για σχηματισμό κυβέρνησης.

4ον] Το λιγότερο εφικτό σενάριο είναι η Κένυα αντί για Τζαμάικα. Σύμφωνα με το γερμανικό πρακτορείο «N-tV», το κόμμα των Χριστιανοδημοκρατών (χρώμα μαύρο), το κόμμα των Σοσιαλδημοκρατών (χρώμα κόκκινο) και οι Πράσινοι (χρώμα πράσινο) θα μπορούσαν να σχηματίσουν κυβέρνηση «Κένυας».