Γιάννης Μόρτζος: «Μας οδηγούν σε νέα αποικιοκρατία»
Γεννήθηκε στη Σάμο, ενώ σπούδασε στη Σχολή Θεάτρου Τέχνης με δάσκαλο τον Κάρολο Κουν, με τον οποίο συνεργάστηκε μέχρι το 1981, καθώς στη συνέχεια τον απορρόφησε η αγάπη του για τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Το θέατρο ωστόσο στάθηκε πνοή ζωής για τον Γιάννη Μόρτζο, σε μια αέναη διαδρομή δεκαετιών με μεγάλες επιτυχίες και με αποκορύφωμα τη δική του θεατρική σκηνή, το «Θέατρο Τέσσερις Εποχές – Γιάννης Μόρτζος», όπου συνηθίζει εκτός των άλλων να ανεβάζει βιογραφίες θρυλικών μορφών, όπως του Γιαννούλη Χαλεπά, του Σωκράτη, της Μάρθας Φρόιντ, και τελευταία του Ελευθερίου Βενιζέλου, στις οποίες σημαντικό ρόλο παίζει η βασική του συνεργάτις και σύντροφός του Γιούλη Ζήκου. Με αφορμή αυτήν ακριβώς την τελευταία παράσταση, τον πλησιάσαμε σε μια προσπάθεια να εκμαιεύσουμε τη γνώμη του τόσο για τον «πλέον χαρισματικό ηγέτη τα τελευταία 100 εκατό χρόνια της πολιτικής ζωής», όπως ο ίδιος μας λέει, όσο και γενικότερα για τη ζωή του και τα σχέδιά του. Γιάννης Μόρτζος, ένας καλλιτέχνης ευγενής, με αρχοντική ψυχή και μεγάλα οράματα.
Ιχνηλατώντας… με την Καίτη Νικολοπούλου
√ Τι ήταν εκείνο που σας ώθησε ως νέο να ασχοληθείτε με το θέατρο, σε μια εποχή μάλιστα που δεν είχε την οικονομική και μιντιακή λάμψη που ακολούθησε τις επόμενες δεκαετίες;
«Ποτέ δεν είδα το θέατρο, ακόμα και τότε που ξεκινούσα ως μαθητής κοντά στον δάσκαλό μου Κάρολο Κουν, ως μέσον προβολής και οικονομικής ανόδου. Όντας νέος είχα μια διαφορετική αντίληψη για την προσφορά μου στην τέχνη, την οποία τηρώ μέχρι σήμερα με ευλάβεια».
√ Μας έχετε συνηθίσει να «ανεβάζετε» παραστάσεις με θρυλικές φυσιογνωμίες, ειδικά στο θέατρό σας στην πλατεία Αμερικής, μαζί με τη Γιούλη Ζήκου. Πόσο δύσκολο είναι να αναμοχλεύει κάποιος ιστορικά τη βιογραφία κάποιου και να τη δίνει στο σημερινό κοινό;
«Τα μεγάλα γεγονότα και οι μεγάλες φυσιογνωμίες έχουν για μένα μεγάλη σημασία και είναι ερεθιστικά για να τα πλάσω στη φαντασία μου με θεατρική μορφή για περισσότερη γνώση και ψυχαγωγία. Είναι βέβαια τόλμημα, αλλά στο θέατρο πρέπει να ρισκάρεις με γνώμονα την ικανοποίηση του θεατή που πάντα αναζητεί κάτι που του είναι άγνωστο και κυρίως όχι καθημερινό».
√ Ελευθέριος Βενιζέλος. Η τέλεια απόδοση εκ μέρους σας, τόσο στον ρόλο όσο και στην εμφάνιση. Πώς το πετύχατε αυτό το τελευταίο, γιατί για το ταλέντο σας δεν συζητάμε καν…
«Η προσπάθειά μου, από την αρχή που αποφάσισα να παρουσιάσω τον μεγαλοφυή πολιτικό, άρχισε με την εξωτερική του εμφάνιση που είχε κάτι το διαφορετικό από άλλους της εποχής του. Έκανα πολλές δοκιμές για να πλησιάσω όσο πιο πολύ γινόταν τη μορφή του, αντλώντας υλικό από τις φωτογραφίες που σώζονται του Βενιζέλου. Σημαντικό ρόλο έπαιξε η Λαμπρινή Καρδαρά, η σκηνογράφος μου, η οποία βρισκόταν συνεχώς δίπλα μου και διαμόρφωσε την κάθε λεπτομέρεια με υπομονή και με τις γνώσεις της και επιλέξαμε σε ποια χαρακτηριστικά σημεία της προσωπικότητάς του έπρεπε να ρίξουμε το βάρος».
√ Πρόκειται για ένα πολιτικό πρόσωπο που αγαπήθηκε και μισήθηκε πολύ. Μέσος όρος δεν υπάρχει. Το να ανεβάσετε τη ζωή του στο θέατρο σημαίνει ότι ανήκετε στους πρώτους;
«Μελετώντας για πολλά χρόνια την ιστορία του ένιωσα φανατικός “βενεζιλικός”, γιατί διέκρινα τη διαφορά που υπήρχε με τους άλλους πολιτικούς της εποχής του, οι οποίοι ήταν τεράστιες προσωπικότητες αλλά ως και σήμερα δεν βρήκα κάποιον ισότιμό του. Θεωρώ ότι ο Βενιζέλος είναι ο πλέον χαρισματικός ηγέτης τα τελευταία 100 εκατό χρόνια της πολιτικής ζωής».
√ Κάποιος ωστόσο από την αντίπερα όχθη θα σας προκαλέσει με τη Μεγάλη Ιδέα και το Ιδιώνυμο. Τι θα του απαντούσατε;
«Τα λάθη είναι για όλους εκείνους τους ανθρώπους που είναι “μοναδικοί” στην προσφορά τους, αλλά πρέπει να εξετάσουμε και τις συνθήκες της εποχής που έδρασε ο Βενιζέλος για να καταλάβουμε αν μπορούν να είναι αναπόφευκτα».
√ Τι είναι εκείνο που θαυμάζετε περισσότερο στον Ελευθέριο Βενιζέλο;
«Θαυμάζω την παλικαριά του να τα βάλει με τις ξένες προστάτιδες δυνάμεις και να απαλλάξει την Κρήτη από αυτούς και τους Τούρκους και στη συνέχεια να γίνει ο σωτήρας της Ελλάδας όταν εκείνη ήταν ένα ανύπαρκτο κράτος, φτωχό και διαλυμένο από τις προηγούμενες συμφορές. Ο Βενιζέλος δημιούργησε την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών».
√ Πώς μπορεί κάποιος να μεταφέρει αυτήν τη θρυλική πράγματι φυσιογνωμία τού χθες στο σήμερα; Με τι συγκρίσεις;
«Μελετώντας αντικειμενικά την εποχή εκείνη αντιλαμβάνεται κανείς πόσο κοντά βρισκόμαστε στο σήμερα. Τότε όμως γεννήθηκε ένας πατριώτης που ήξερε καλά τη χώρα του και προσπάθησε επιτυχώς να την αλλάξει με τόλμη και αποφασιστικότητα. Σήμερα στην Ελλάδα εκλείπουν οι τολμηροί ηγέτες, οι γνώστες του αποτελεσματικού αγώνα, ώστε να τον εφαρμόσουν με γνώμονα το συμφέρον της χώρας. Ακόμη σε ό,τι αφορά τις συμμαχίες που είναι απαραίτητες για την επίτευξη των μεγάλων στόχων ο Βενιζέλος ήταν αξεπέραστος διπλωμάτης και οραματιστής».
√ Η Ελλάδα το 1932 επτώχευσε υπό την κυβέρνηση του Ελ. Βενιζέλου υπό την πίεση του οικονομικού κραχ του 1929, πέφτοντας στα δίχτυα της ΔΟΕ (Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής), του αντίστοιχου σημερινού ΔΝΤ. Βλέπετε κοινά στοιχεία σε εκείνη την περίοδο και στην τωρινή, με δεδομένο το κραχ του 2008;
«Τότε το κραχ ήταν παγκόσμιο, επομένως ήταν αναπόφευκτο και για την Ελλάδα. Ωστόσο κατόρθωσε να μη σταματήσει η παραγωγικότητα της χώρας και να δημιουργηθούν σημαντικά έργα υποδομής. Το κυριότερο όμως απ’ όλα ήταν ότι θεμελίωσε και επέβαλε την καθιέρωση της δωρεάν εκπαίδευσης, ώστε ο λαός να αποκτήσει συνείδηση της σημασίας της μόρφωσης. Σήμερα υπάρχουν κράτη που έχουν παραγωγικό εισόδημα και άλλα όπως εμείς που έχουμε αντιπαραγωγική οικονομία και ανύπαρκτη παιδεία. Είμαστε ένα κράτος χωρίς ίχνος προοπτικής για απαλλαγή από τα μνημόνια και την άβουλη υποταγή στις επιταγές των δανειστών».
√ Σας τρομάζει η κατάληξη εκείνης της εποχής; Να θυμίσουμε για τους αναγνώστες μας ότι ακολούθησαν δικτατορικά καθεστώτα με αποκορύφωμα τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Θεωρείτε ότι και σήμερα θα μπορούσε η Ευρώπη να περπατήσει τον ίδιο ματωμένο δρόμο;
«Οι εξελίξεις οι πολιτικές και κυρίως οι οικονομικές είναι προμηνύματα με διαρκείς συγκρούσεις, που δεν έχουν απλά ιδεολογικό περιεχόμενο αλλά συντελούν σε μια διαρκή σύγκρουση, που το περιεχόμενό της είναι πολύ σύνθετο και κυρίως είναι μια νέα μορφή που περιλαμβάνει καπιταλισμό και ιμπεριαλισμό συγχρόνως. Για τη χώρα μας μια νέα δικτατορία είναι πολύ δύσκολη υπόθεση, αλλά μας συμβαίνει κάτι που ίσως είναι χειρότερο. Μας οδηγούν τα μεγάλα συμφέροντα σε ένα νέο είδος αποικιοκρατίας».
√ Ως ιδρυτικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου και με την πολιτική εμπειρία που διαθέτετε, πιστεύετε πως η Ελλάδα θα μπορούσε να είχε ξεφύγει από τη λαίλαπα στην οποία κάποιοι ντόπιοι και ξένοι οδήγησαν τον λαό μας;
«Πιστεύω ακράδαντα ότι εδώ και αρκετά χρόνια μετά την απώλεια του Ανδρέα Παπανδρέου παίζεται ένα άθλιο παιχνίδι στη χώρα μας από ντόπιους ανίκανους και υποταγμένους στο μεγάλο κεφάλαιο πολιτικούς, που δεν έχουν ίχνος πατριωτισμού, αντίθετα είναι καιροσκόποι ανίκανοι και ενδιαφέρονται μόνο για την προσωπική τους ανάδειξη. Οδήγησαν τη χώρα στον εξευτελισμό και την υποταγή στα ξένα συμφέροντα. Η Ελλάδα σήμερα δεν έχει ταυτότητα, απλά αγωνίζεται να επιβιώσει χωρίς καμιά προοπτική».
√ Εάν ζούσε σήμερα ο Ελ. Βενιζέλος, πιστεύετε ότι θα κατάφερνε να βγάλει τη χώρα μας από τη μιζέρια της ώστε να την επαναφέρει στους κανονικούς ρυθμούς της;
«Εάν ζούσε ο Βενιζέλος σήμερα δεν θα είχαμε φτάσει σε αυτήν τη μιζέρια και κατάντια. Ο Βενιζέλος μετά την επιτυχημένη επανάσταση στο Θέρισο, που έδωσε λευτεριά στην Κρήτη, ήρθε στην Αθήνα με πρωτοβουλία κάποιων που είχαν πια αγανακτήσει από την έλλειψη οραματιστή ηγέτη και πατριώτη. Κατόρθωσε να κερδίσει δύο Βαλκανικούς πολέμους και να διπλασιάσει τα εδάφη της Ελλάδας. Προδόθηκε βέβαια όταν η Ελλάδα έφτασε μέχρι την Κωνσταντινούπολη, παρ’ όλα αυτά όμως επί των ημερών του έγινε κράτος σοβαρό και υπολογίσιμο».
√ Πώς αντιδρά το θεατρόφιλο κοινό σε αυτή ειδικά την παράσταση;
«Χαίρομαι όταν καθημερινά οι θεατές που παρακολουθούν την παράστασή μας φεύγουν ικανοποιημένοι και συγκινημένοι, και αυτό φαίνεται ξεκάθαρα από τις αντιδράσεις τους. Αυτό είναι που μας δίνει κουράγιο ώστε να πιστεύουμε ότι η προσπάθειά μας έχει αντίκρισμα σε όλους τους θεατές μας».
√ Είστε πολλά χρόνια στο θέατρο. Ποια παράσταση σας έχει μείνει ως ιδιαίτερη ανάμνηση;
«Έχω λάβει μέρος σε εκατοντάδες παραστάσεις κάτω από τις οδηγίες του δάσκαλου Κάρολου Κουν. Η παράσταση που με σημάδεψε και αγάπησα με πάθος το θέατρο ήταν οι “Όρνιθες” του Αριστοφάνη».
√ Μετά τον «Ελευθέριο Βενιζέλο», έχετε άλλα «απωθημένα» για παραστάσεις που θα θέλατε να ανεβάσετε;
«Απωθημένα έχω πολλά ακόμη, αλλά θα με ενδιέφερε να παρουσιάσω μια άλλη προσωπικότητα που προσέφερε πολιτισμό. Είναι ο μεγάλος ποιητής Άγγελος Σικελιανός».
√ Και αφού σας ευχαριστήσω για τον χρόνο και την καλή σας διάθεση γι’ αυτή τη συνέντευξη, να κλείσω με κάτι πιο προσωπικό, εάν θέλετε να μας απαντήσετε. Γιούλη Ζήκου: τι σημαίνει για σας;
«Η Γιούλη Ζήκου είναι μια σπουδαία ηθοποιός με τεράστιες δυνατότητες σε δράμα και κωμωδία, ταλαντούχα σκηνοθέτης, ισχυρή προσωπικότητα, αλλά πάνω απ’ όλα ένα καλόψυχο δοτικό πλάσμα που το αποδεικνύει καθημερινά με την προσφορά της στους συνανθρώπους μας αλλά και σε μένα, που με στήριξε με αυταπάρνηση στην οδυνηρή ταλαιπωρία που πέρασα τελευταία όταν κινδύνευσα να χάσω τη ζωή μου. Της χρωστώ την ύπαρξή μου».
«Ελευθέριος Βενιζέλος»
Θέατρο «Τέσσερις Εποχές – Γιάννης Μόρτζος»
(Μοσχονησίων 36, Πλ. Αμερικής, τηλ.: 210-8812289)
Συγγραφέας: Γρηγόρης Χαλιακόπουλος
Σκηνοθεσία: Γιάννης Μόρτζος
Σκηνικά-κοστούμια: Λαμπρινή Καρδαρά
Μουσική: Φίλιππος Περιστέρης
Video – οπτική απεικόνιση: Χριστίνα Οικονόμου
Φωτισμοί: Τάκης Ποδαρόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Ειρήνη Παπαδημητρίου
Φωτογραφίες: Δημήτρης Ασπιώτης
Γραφικά: Βαγγέλης Καλαϊτζής
Παίζουν: Γιάννης Μόρτζος, Γιούλη Ζήκου, Νίκος Κανατάς, Βασίλης Σαμαριτάκης, Ελεάννα Πουλίδα, Μανώλης Γεραπετρίτης, Βαγγέλης Πετρόπουλος και Τιτίκα Μαρίνου