«Επικίνδυνες σχέσεις» του Laclos

Οι «Επικίνδυνες σχέσεις» (1782) του Pierre Choderlos de Laclos (1741-1803) είναι ένα επιστολιμαίο μυθιστόρημα που εκδόθηκε επτά χρόνια πριν από τη Γαλλική Επανάσταση και προκάλεσε σάλο με τις ανατριχιαστικές αποκαλύψεις για τον έκλυτο βίο της Γαλλικής Αριστοκρατίας. Σε μια εποχή συμπιεσμένης αντίδρασης από τη βάση της κοινωνικής πυραμίδας που επωμιζόταν τα βάρη χωρίς δικαίωμα λόγου στη διακυβέρνηση και όπου οι πλέον δρώσες παραγωγικές τάξεις στέναζαν κάτω από τις αυθαιρεσίες του Βασιλιά, ο Laclos αποσύρει βίαια το παραπέτασμα αποκαλύπτοντας στους «κοινούς θνητούς» τον εκτραχηλισμό εκείνων που διασκεδάζουν την πλήξη τους επιδιδόμενοι σε ανελέητα παιχνίδια ελέγχου συνειδήσεων και κυριαρχίας. Με αιχμή του δόρατος τα πάθη και τη σεξουαλικότητα, που συνιστούν την αχίλλειο πτέρνα της ανθρώπινης φύσης και τον μοχλό χειραγώγησής της, αναδεικνύονται τόσο το στοιχείο της ίντριγκας, ως κεντρικός πυρήνας του έργου, όσο και οι διανοητικοί και ψυχολογικοί μηχανισμοί που συνεργούν για να τη φέρουν εις πέρας, αντανακλώντας ταυτόχρονα την εγγενή ανάγκη για επιβολή και μάλιστα ως νοητή προέκταση των ακραίων ιδεολογιών που παίρνουν σάρκα και οστά στην άσκηση της εξουσίας.

Ο Γιώργος Κιμούλης στην παράσταση του θεάτρου Άλμα δεν καταφεύγει στο πρωτότυπο χωροχρονικό milieu της θεατρικής μεταφοράς του Christopher Hampton που γνωρίσαμε τη δεκαετία του ’80, αλλά σε μια διασκευή που δανείζεται ενδεικτικά την ανατομική πολιτικοκοινωνική παρατήρηση των ανήσυχων εκπροσώπων της πνευματικής ζωής της Αυστρίας, κατά την περίοδο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, οι οποίοι διέβλεψαν την ταχεία εκκόλαψη του «αυγού του φιδιού» μέσα στα κύτταρα των πλέον στενών κοινωνικών σχέσεων και προτού εκείνο πάρει μορφή πολιτικού καθεστώτος. Συγγραφείς όπως ο Musil, ο Broch, ο Ζweig, o Hörvath, o Bruckner αλλά και ο ζωγράφος Kokoschka έκαναν ακριβώς  ό,τι και ο Laclos στην εποχή του, να ενδιατρίβουν στις κοινωνικές παθογένειες που καθόρισαν στη συνέχεια κεφαλαιώδους σημασίας γεγονότα.

Στην παράσταση η σκηνοθετική γραμμή δεν υποκύπτει τόσο στo οφθαλμολάγνo υφέρπον desiteratum του έργου, αλλά δημιουργεί ένα αδρό νεωτερικό κοντραπούντο ως προς αυτό, εστιάζοντας περισσότερο στη μικροσκοπική ανάλυση, μέχρι τελικής αποδόμησης στο πεδίο του φαιδρού, των προσωπικών ελατηρίων (ματαιοδοξιών, κατώτερων ενστίκτων, ανερμάτιστων ψυχισμών, τυφλών έξεων) που καταλήγουν, εντούτοις, να κινούν τα νήματα μεγάλων ιστορικών εξελίξεων, εν προκειμένω την εγκαθίδρυση του χιτλερισμού και με σημείο αναφοράς τα έκτροπα του 1933 στο Βερολίνο.

Σε αυτή τη βάση, αποδεικνύεται, ως ένα βαθμό, λειτουργική η εύκαμπτη και με χιουμοριστικές τεθλασμένες ερμηνεία του Βαλμόν-Γιώργου Κιμούλη, ενώ η Μαρκησία ντε Μερτέιγ της Εβελίνας Παπούλια καταφέρνει, ειδικά στο τέλος, να διεκδικήσει και να εγκολπώσει το στίγμα μιας δραματικής εσωτερικότητας, όπως επίσης και η σκηνικά «γειωμένη» κυρία ντε Τουρβέλ της Άννας-Μαρίας Παπαχαραλάμπους να μην προδώσει τον, επί το πλείστον, ευθυτενή χαρακτήρα της. Στον απόηχο του έχοντος το γενικό πρόσταγμα της ερμηνευτικής συχνότητας η καρατερίστικη έως γκροτέσκ κα ντε Βολάνζ της Μάρας Δαρμουσλή, η Σεσίλ της Νάνσυ Μπούκλη –με χαρακτηριστικά ιδιωτείας ως εκδοχή επεξήγησης μιας μηχανιστικής σεξουαλικότητας– και ο ιλαρά αδέξιος –ωστόσο, οριακά ο αβρός, ιπποτικός αισθηματίας του πρωτοτύπου– Ντανσενί από τον Λάμπρο Κτεναβό. Ακριβής υποκριτικά η κα ντε Ροζμόντ της Μάρως Κοντού, που καταφέρνει να μεταφέρει εκλογικευμένη την ενδιάθετη ηθική σήψη «τετραγωνίζοντας τον κύκλο» της παράνοιας της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης και, σε γενικές γραμμές, ισοκατανεμημένη η συμβολή των υπολοίπων ηθοποιών.

Η σκηνική δημιουργία του Pawel Dobrzycki εκλύει μια λεπτή αίσθηση σαρκασμού, πέρα από την αισθητική πιστότητα αποτύπωσης της εποχής, τα κοστούμια (Σοφία Νικολαΐδη) αναδίδουν χωρίς υπερβολές το στίγμα των καιρών με αναφορά σε ό,τι σηματοδοτεί ο ενδόμυχος κόσμος των προσώπων και διαφωτιστικά τα βίντεο-ντοκουμέντα (Γιώργος Κιμούλης) που τέμνουν τη δράση με τη βαριά σκιά της ιστορικής καταγραφής.

«Επικίνδυνες σχέσεις» του Laclos

Θέατρο Άλμα

(Αγ. Κωνσταντίνου και Ακομινάτου 15-17, Αθήνα, Τηλ. 210-8938250)

Δύο πρώην εραστές, η μαρκησία Μερτέιγ και  ο υποκόμης Βαλμόν, για να διασκεδάσουν τη βαρετή ζωή τους, ξεκινούν ένα επικίνδυνο και ιδιαίτερα εκλεπτυσμένο ερωτικό παιχνίδι με στόχο τη χειραγώγηση και την αποπλάνηση των ανθρώπων. Η Μερτέιγ προκαλεί τον Βαλμόν να αποπλανήσει ένα πολύ νεαρό κορίτσι, ενώ αυτός παράλληλα ασχολείται με την κατάκτηση μίας παντρεμένης κυρίας. Στο τέλος τα επιλεγμένα ανθρώπινα πιόνια τους δυστυχώς ανταποκρίνονται, αλλά οι συνέπειες αποδεικνύονται πιο σοβαρές –και θανατηφόρες– από ό,τι οι ίδιοι οι παίκτες είχαν προβλέψει.

Διασκευή-σκηνοθεσία: Γιώργος Κιμούλης

Σηνικά-φωτισμοί: Pawel Dobrzycki

Κοστούμια: Σοφία Νικολαΐδη

Παίζουν: Γιώργος Κιμούλης, Εβελίνα Παπούλια, Άννα Μαρία Παπαχαραλάμπους, Μάρα Δαρμουσλή, Σπύρος Σαραφιανός, Λάμπρος Κτέναβος, Νάνσυ Μπούκλη, Μάρω Κοντού

https://www.youtube.com/watch?v=obl-HCo5EyQ