Η πανωλεθρία των «γκαλοπάδων»

Στο πρώτο άκουσμα του κοινού exitpoll που παρουσίασαν τα κανάλια την προηγούμενη Κυριακή, πολλά «αντιπολιτευτικά» χαμόγελα έσκασαν διάπλατα. Η αντίδραση λογική: όταν το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης έχει προσδώσει δημοψηφισματικό χαρακτήρα στις αυτοδιοικητικές εκλογές, και το exit poll δείχνει την υποψήφια του κόμματος στην περιφέρεια Αττικής Ρένα Δούρου να διεκδικεί την πρωτιά από τον Γιάννη Σγουρό ακόμη και με διαφορά 7 ποσοστιαίων μονάδων (Ρ. Δούρου: 27%-31%, Γ. Σγουρός: 20,5%-24,5%), το πανηγυρικό κρεσέντο είναι προ των πυλών. Όταν δε στο ίδιο exit poll των 19:00 ο κομματικός υποψήφιος και αουτσάιντερ για τον δήμο Αθηναίων Γαβριήλ Σακελλαρίδης εμφανίζεται να έχει προβάδισμα μίας μονάδας από το φαβορί της αναμέτρησης Γιώργο Καμίνη (Γ. Σακελλαρίδης: 20%-24%, Γ. Καμίνης 19%-23%), τότε ο πανηγυρισμός γίνεται βεβαιότητα ανατροπής.

Το κακό για τον ΣΥΡΙΖΑ και κυρίως για τους άλλοτε έγκυρους δημοσκόπους είναι ότι χρειάστηκε να περάσουν περίπου δύο ώρες μέχρι το χαμόγελο να μετατραπεί σε κατσούφιασμα. Ήταν τότε που τα στοιχεία του υπουργείου Εσωτερικών αποκατέστησαν την αλήθεια και να δείξουν ότι η Ρ. Δούρου είναι μεν πρώτη στην περιφέρεια, αλλά με διαφορά περίπου 1,5 μονάδας, ενώ ο Γ. Σακελλαρίδης είναι δεύτερος πίσω από τον Γ. Καμίνη.

Πολλάκις αδιάβαστοι

Τι στ’ αλήθεια έφταιξε και η επιστήμη εμφανίστηκε για άλλη μία φορά αδιάβαστη; Καταρχήν, όλο το διάστημα της προεκλογικής περιόδου οι εταιρείες δημοσκοπήσεων αντιμετώπιζαν ένα πρόβλημα που ποτέ δεν κατάφεραν να ξεπεράσουν: την άρνηση των νοικοκυριών να συμμετάσχουν στις δημοσκοπήσεις! Είναι χαρακτηριστικό ότι οι δημοσκόποι αναγκάζονταν να καλέσουν πολλαπλάσιο αριθμό συμμετεχόντων για να πετύχουν τον στόχο των 1.000-1.500 του δείγματος. Περίπου αυτό είπε και ο γνωστός εκλογολόγος Ηλίας Νικολακόπουλος, ο οποίος σε ραδιοφωνική του συνέντευξη προσπάθησε να εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους τα exit poll έδωσαν σε πολλές περιπτώσεις λάθος αποτελέσματα.

«Βασικό λάθος ήταν η υπερεκτίμηση της Δούρου. Ήταν μια υπερεκτίμηση πέντε μονάδων που, με το άνοιγμα, το συν-πλην δύο δίνει μεγαλύτερη εντύπωση και ο άλλος παίρνει το πάνω όριο». Ο Ηλ. Νικολακόπουλος απέδωσε το πρόβλημα στις συνεντεύξεις εξόδου στην απροθυμία των ψηφοφόρων της συμπολίτευσης να απαντήσουν, σε συνδυασμό με τη μεγάλη προθυμία των οπαδών του ΣΥΡΙΖΑ:

«Κάποιος ψήφιζε κυβέρνηση και μετά δεν απαντούσε στο exit poll. Και ερχόταν ο πρόθυμος ΣΥΡΙΖΑίος και απαντούσε. Αλλά στον δήμο της Αθήνας ήταν λάθος ο Σακελλαρίδης ότι δόθηκε 22% και πήγε στο 20%. Είναι λάθος εντυπώσεων επίσης αν ήταν πρώτος ή δεύτερος και επιπλέον βρέθηκε ξεκάθαρα από το πρώτο exit poll στις 7 το δίδυμο του πρώτου γύρου. Δεν ήταν ότι είχαμε συστηματικό λάθος. Είχαμε μια υπερεκτίμηση επίσης του Δρίτσα στον Πειραιά, αλλά όχι τεράστια, και μια υπερεκτίμηση της Δούρου. Δεν μπορώ να ξέρω αν ήταν παραπλανητικές απαντήσεις των ψηφοφόρων, αλλά όχι απλώς δέχομαι ότι υπήρξε υπερεκτίμηση της Δούρου, παρά όταν είδαμε στις 9.30΄ ότι τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά και δεν έχει να κάνει με διόρθωση και ότι είναι μισή μονάδα πάνω ή κάτω, βγήκα και είπα “κάναμε λάθος”».

Αρκούν αυτά για να δικαιολογήσουν την ήττα του exit poll; Προφανώς όχι, κι εδώ φαίνεται πως επηρέασε η… κρίση! Για παράδειγμα, η Ανατολική Αττική δεν μετρήθηκε καθόλου (ελλείψει μπάτζετ;) για την περιφέρεια Αττικής! Οπότε από τους δημοσκόπους διέφυγε το γεγονός ότι εκεί ο Γιάννης Σγουρός υπερείχε της Ρένας Δούρου. Όμως οι τάσεις από τις υπόλοιπες περιοχές διαστρέβλωσαν τις εκτιμήσεις.

Πρόβλημα υπήρξε και στη Δυτική Ελλάδα, με τα exit poll να δείχνουν κυριαρχία του κ. Χατζηλάμπρου από τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος τελικά ήρθε τρίτος και με διαφορά! Αν τώρα σε όλα αυτά προστεθεί η μεγάλη απόχη, καταλαβαίνει κανείς πώς δημιουργήθηκε το εκρηκτικό μείγμα το οποίο ακύρωσε τις δημοσκοπήσεις στην αντίληψη του κοινού.

Το θέμα είναι πως οι… γκαλοπάδες δεν είναι η πρώτη φορά που «εμετρήθησαν, εζυγίσθησαν και ευρέθησαν ελλιπείς!». Ακόμη μεγαλύτερο θέμα είναι ότι τα όποια λάθη των δημοσκόπων δημιουργούν κλίμα που πολλάκις επηρεάζει την εκλογική επιλογή κάποιων ψηφοφόρων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για μία Δημοκρατία.

Σε κάθε περίπτωση, το mea culpa του Ηλία Νικολακόπουλου δεν φαίνεται να σώζει την απολεσθείσα αξιοπιστία των δημοσκόπων. Και η συγγνώμη δεν αρκεί, διότι εγκαίρως είχαν υπάρξει προειδοποιήσεις οι οποίες ποτέ δεν εισακούστηκαν. Ένα τέτοιο καμπανάκι είχε χτυπήσει, για παράδειγμα, ο καθηγητής και επιστημονικός σύμβουλος της εταιρείας δημοσκοπήσεων VPRC, Χριστόφορος Βερναρδάκης, ο οποίος προ μηνών είχε προειδοποιήσει ότι δυστυχώς οι δημοσκοπήσεις (και κατά συνέπεια τα exit poll) δεν είναι αξιόπιστα. Όπως είχε σημειώσει χαρακτηριστικά ο κ. Βερναρδάκης, στην εποχή των μνημονίων έχει παρατηρηθεί σημαντική διαφοροποίηση στα ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα των δημοσκοπήσεων, εξαιτίας της οποίας τα αποτελέσματά τους δεν είναι πια ακριβή. Για αυτή μάλιστα τη διαπίστωσή του είχε δεχθεί τα βέλη του γνωστού δημοσιογράφου του Megaκαι του Βήματος, Γιάννη Πρετεντέρη.