ΙΡΑΝ: Οι φτωχοί ζητούν ψωμί και ο Τραμπ θέλει πόλεμο

Οι διαδηλώσεις στο Ιράν, οι 22 νεκροί επισήμως, οι αντιδράσεις των καθεστωτικών, αλλά και η ξαφνική αύξηση παγκοσμίως των τομών των καυσίμων έχουν προκαλέσει την ανησυχία σε όλους τους λογικούς ανθρώπους ανά την υφήλιο. Κι αυτό διότι μία ενεργειακή κρίση θα ήταν καταστροφή για όλες τις ηπείρους και ειδικά για την Ευρώπη, η οποία αποκατέστησε πρώτη από όλους τις σχέσεις με το Ιράν, αμέσως μετά τη συμφωνία για το πάγωμα του πυρηνικού προγράμματος. 

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Εν αντιθέσει με την Ευρώπη, οι Αμερικανοί και οι Ισραηλινοί ελπίζουν και προσπαθούν να υποδαυλίσουν αυτές τις διαδηλώσεις που θυμίζουν αρχή εξέγερσης.

Δεδομένου πως ούτε οι διαμαρτυρόμενοι επιθυμούν αμερικανοποίηση της ζωής τους, το κυρίαρχο ζήτημα στο σύγχρονο Ιράν είναι ότι το 40% –περίπου 32.000.000 άνθρωποι– ζει κάτω από το όριο φτώχειας, με το καθημερινό φαγητό να μην είναι εξασφαλισμένο. Από αυτό τον αριθμό ανθρώπων, τουλάχιστον 11.000.000 ζουν σε παραγκουπόλεις γύρω από τα μεγάλα αστικά κέντρα. Οπότε, είναι λογικό να υπάρχουν 3.000.000 άνεργοι, ενώ ο πληθωρισμός να έχει μειωθεί από το 40% στο 12%, αλλά να εξακολουθεί να αποτελεί ένα βασικό πρόβλημα για τον μισό πληθυσμό της χώρας. Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν ξεκινήσουν οι διαδηλώσεις τα πουλερικά, τα αυγά και το γάλα αυξήθηκαν κατά 50%.

Ο Χασάν Ροχανί εκλέχθηκε με ένα μεγάλο ποσοστό υποσχόμενος να διευθετήσει τη διένεξη με τη Δύση για το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας του, αλλά και να ασχοληθεί με τα καθημερινά προβλήματα των ανθρώπων. Το πρώτο το πέτυχε, το δεύτερο όμως όχι. Και οι λόγοι είναι πολλοί. Από την πρώτη στιγμή το θρησκευτικό κατεστημένο του Ιράν πολέμησε τη συμφωνία του Ροχανί με τη Δύση, η εκλογή Τραμπ δεν βοήθησε καθόλου, το γραφειοκρατικό, αναποτελεσματικό δημόσιο, η αργή λειτουργία της κρατικής οικονομίας, η διστακτική στάση της Ε.Ε. απέναντι στην Τεχεράνη, αλλά και οι κρίσεις στην περιοχή με κορυφαία αυτή με τη Σαουδική Αραβία για το ποιος θα επικρατήσει στην περιοχή, ανάγκασαν τον Ροχανί να μην προχωρήσει στις προοδευτικές μεταρρυθμίσεις που είχε υποσχεθεί.

 Πού πήγαν τα λεφτά

Το Ιράν είναι μία πλούσια χώρα, αλλά τα χρήματα από τις εξαγωγές πετρελαίου ποτέ δεν έφτασαν στις τσέπες του λαού. Ή, πιο σωστά, ελάχιστα κατευθύνθηκαν στον λαό. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των αγορών τη δωδεκαετία 2003-2015 και παρά το εμπάργκο για αρκετό διάστημα οι εξαγωγές πετρελαίου άγγιξαν τα 700 δισ. δολάρια. Τα χρήματα αυτά όμως δεν δόθηκαν, ούτε για να καταπολεμηθεί η φτώχεια, ούτε για τους άνεργους. Αντίθετα, τα πήραν οι θρησκευτικοί ηγέτες και τα επένδυσαν σε θρησκευτικά ιδρύματα που στηρίζουν το θεοκρατικό καθεστώς, δόθηκαν για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης, αλλά και για να στηριχθεί οικονομικά ο Σύρος πρόεδρος Μπασάρ αλ Άσαντ, η οργάνωση Χεζμπολά στον Λίβανο, οι σιιτικές ομάδες στο Ιράκ και οι αντάρτες Χούθι στην Υεμένη. Την ίδια περίοδο δεκάδες χιλιάδες αναπτυξιακά προγράμματα διακόπηκαν.

Για αυτό άλλωστε οι Ιρανοί φώναζαν στους δρόμους συνθήματα όπως «αφήστε τη Συρία και σκεφτείτε το δικό μας μέλλον» ή «δίνουμε τη ζωή μας για το Ιράν, όχι για την Υεμένη και τον Λίβανο». Οι διαμαρτυρίες μπορεί στην αρχή να είχαν στόχο την αύξηση των τιμών, την απώλεια των καταθέσεων των Ιρανών που ανήκουν στη μεσαία τάξη, αλλά εξελίχθηκαν πολύ γρήγορα σε αμφισβήτηση του συστήματος.

Τι θα γίνει όμως στο μέλλον; Αναλυτές εξηγούν ότι είναι πολύ νωρίς ακόμα για να γνωρίζει κανείς με ασφάλεια. Κανείς δεν ηγείται αυτών των διαδηλώσεων, πάντως και ξεκάθαρη στρατηγική δεν υπάρχει. Αυτό έχει δύο αναγνώσεις.
Η μία ότι ο Ροχανί μπορεί να εκμεταλλευτεί την αναταραχή για να πιέσει τους σκληροπυρηνικούς να συμφωνήσουν και να τον στηρίξουν στις προοδευτικές μεταρρυθμίσεις που θέλει να κάνει. Οι πιο απαισιόδοξοι όμως διαβάζουν την κρίση διαφορετικά και πιστεύουν πως η αναταραχή θα αποτελέσει την αφορμή για την υπονόμευση του μετριοπαθούς Ιρανού προέδρου.

Ο ξένος παράγοντας

Η ανησυχία που υπάρχει στην Ευρώπη είναι ότι ξαφνικά εμφανίστηκε ο Ντόναλντ Τραμπ, εκφράζοντας σεβασμό προς τους διαδηλωτές και η εκπρόσωπος των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, Νίκι Χέιλι, να αναγγέλλει ότι θα θέσει το ζήτημα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ιδιαίτερα το κομμάτι του αμερικανικού κατεστημένου που έχει ζητήσει κατ’ επανάληψη τον βομβαρδισμό της χώρας, επέδειξε συγκινητική ευαισθησία στα ανθρώπινα δικαιώματα των Ιρανών ζητώντας να διακοπεί κάθε εμπορική σχέση με τη χώρα μέχρι να κατοχυρωθούν οι πολιτικές ελευθερίες.

Αυτό ήταν κάτι που προσπάθησε να εκμεταλλευτεί το θεοκρατικό καθεστώς στην Τεχεράνη – και σε πρώτο βαθμό το κατάφερε. Πρώτον, με τις αντιδιαδηλώσεις των υποστηρικτών του Χαμενεΐ, αλλά και με τα όσα είπε ο Εμανουέλ Μακρόν απαντώντας στις πιέσεις των Αμερικανών να διακοπούν οι συμφωνίες δισεκατομμυρίων πολυεθνικών εταιρειών όπως η Boeing, η Total και η Shell. Ο Γάλλος πρόεδρος ήταν ξεκάθαρος, υπογραμμίζοντας πως «τα βήματα αυτά δεν είναι παρά προθάλαμος πολέμου, στον οποίο η Γαλλία δεν είναι διατεθειμένη να εισέλθει».

Η αλήθεια είναι ότι Ντόναλντ Τραμπ, πολύ πριν οι Ιρανοί βγουν στους δρόμους, επεδίωκε την αποσταθεροποίηση της χώρας, σε συνεργασία με το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία. Το Ισραήλ εκλαμβάνει την πρόσφατη ενίσχυση του Ιράν σε περιφερειακό επίπεδο ως θανάσιμη απειλή, ενώ η Σαουδική Αραβία έχει εγκαταλείψει την προσεκτική πολιτική των περασμένων ετών, με τον διάδοχο του θρόνου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν να υπόσχεται ανοικτά να φέρει τον πόλεμο στην Τεχεράνη.

Το βέβαιο είναι ότι ο Αμερικανός Πρόεδρος θα σφίξει στον μέγιστο δυνατό βαθμό την πίεση γύρω από το Ιράν. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πλατιές αρμοδιότητες να υποχρεώσουν αυτούς που βιαιοπραγούν εις βάρος του ιρανικού λαού, τον λογοκρίνουν ή τον κλέβουν, να λογοδοτήσουν», ανακοίνωσε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. «Στα θύματα λέμε: δεν θα σας ξεχάσουμε».