«Λευκός χρυσός» υπό εξαφάνιση

 Κάποιοι το έχουν χαρακτηρίσει «λευκό χρυσό», ενώ πολλοί ισχυρίζονται ότι ο επόμενος μεγάλος πόλεμος θα γίνει με αφορμή αυτό. Όπως και να έχει, το νερό –περί ου ο λόγος– δεν είναι απλώς πηγή ζωής για τον άνθρωπο και το περιβάλλον, αλλά αποτελεί έναν φυσικό πόρο που έχει κοινωνικές, οικονομικές, ακόμη και πολιτικές παραμέτρους.

Του Νίκου Τσαγκατάκη

Ο Άγγλος ποιητής και φιλόσοφος Samuel Taylor Coleridge έζησε τον 18ο-19ο αιώνα και η ρήση του «νερό, νερό παντού και ούτε μια σταγόνα να πιούμε» πιθανότατα δεν είναι ευρέως γνωστή, αντικατοπτρίζει ωστόσο μια σκληρή πραγματικότητα. Αυτήν την πραγματικότητα αποτύπωσε σε δημοσίευμά του ο βρετανικός «Guardian», πριν από περίπου ένα μήνα. Τι έλεγε, αλήθεια, αυτό το δημοσίευμα; Έκανε λόγο για μία νέα σειρά εξαιρετικά δυσοίωνων επιστημονικών στοιχείων που συνελέγησαν από ζεύγος δορυφόρων της NASA, στις 17 Ιανουαρίου, και τα οποία παραδόθηκαν σε εξειδικευμένη ομάδα ερευνητών, η οποία έχει ως αποστολή τη συνεχή και λεπτομερή παρακολούθηση των παγκόσμιων αποθεμάτων νερού. Και εδώ ακριβώς είναι το σημείο όπου παίρνει σάρκα και οστά ο χαρακτηρισμός «δυσοίωνα», καθώς από τα ερευνητικά αποτελέσματα προκύπτει ότι η μείωση των εφεδρικών υπόγειων αποθεμάτων νερού, από την Καλιφόρνια έως και τη Μέση Ανατολή, είναι τόσο μεγάλη σε ρυθμό και έκταση, που το φαινόμενο γίνεται αισθητό ακόμη και από τους δορυφόρους, που βρίσκονται σε τροχιά 400 χλμ. από την επιφάνεια της Γης.

Ιστορική ξηρασία…

Στην έκθεση που συνέταξε η παραπάνω ερευνητική ομάδα γίνεται λόγος ότι για παράδειγμα η Καλιφόρνια των ΗΠΑ βρίσκεται στα πρόθυρα ξηρασίας σε ιστορικά για τη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή επίπεδα, ενώ υπογραμμίζεται ότι, σε παγκόσμιο επίπεδο, τουλάχιστον ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με το ρεπορτάζ του «Guardian», ο κυβερνήτης της Καλιφόρνια, Τζέρι Μπράουν, κήρυξε την περιοχή σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω επερχόμενης ξηρασίας, απευθύνοντας έκκληση στους συμπολίτες του να μειώσουν τη χρήση νερού κατά 20%!

Την ίδια ώρα, οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ προειδοποιούν για πιθανές συγκρούσεις εξαιτίας της συρρίκνωσης των υδάτινων πόρων, ενώ οι ειδικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ο κόσμος βρίσκεται ένα βήμα πριν από την καταστροφή. Συγκεκριμένα, αναφέρονται μέχρι και σε τρομοκρατικές επιθέσεις με στόχο το νερό, θέτοντας το ζήτημα στο επίκεντρο της «εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ».

Το σχετικό επιστημονικό πόνημα επικεντρώνεται στις λεκάνες απορροής που κρίνονται κρίσιμες για τις ΗΠΑ, όπως είναι αυτές του Νείλου, του Τίγρη και Ευφράτη, της Ιορδανίας, του Ινδού, του Βραχμαπούτρα κ.λπ. «Κατά τη διάρκεια των επόμενων δεκαετιών, πολλές χώρες σημαντικές για τις ΗΠΑ θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα με το νερό –ελλείψεις, κακή ποιότητα, πλημμύρες– που θα φέρει κίνδυνο αστάθειας και αποσάθρωσης του κράτους καθώς και αύξηση των περιφερειακών εντάσεων. Είναι πιθανό να αποσπαστεί η προσοχή των χωρών αυτών από τη συνεργασία με τις ΗΠΑ», επισημαίνεται στην έκθεση.

Η κατάσταση στην Καλιφόρνια θεωρείται πολύ κρίσιμη (περισσότερες από τις μισές γεωτρήσεις που έγιναν το 2011 στέρεψαν), αλλά το κακό είναι ότι το… κακό δεν περιορίζεται στην Καλιφόρνια και στις ΗΠΑ. Παράγοντες όπως η αύξηση της γεωργικής παραγωγής και παραγωγής ενέργειας, η ραγδαία αύξηση του πληθυσμού, καθώς και οι κλιματικές επί τα χείρω αλλαγές έχουν συρρικνώσει τους παγκόσμιους υδάτινους πόρους, γεγονότα που έχουν ως αποτέλεσμα 1 στους 7 ανθρώπους στον πλανήτη να μην έχει πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό.

Τετραπλασιάστηκαν οι συγκρούσεις

Η έκθεση για το νερό που προέκυψε από τα στοιχεία που συλλέχθηκαν από τους δορυφόρους της NASA, αποκαλύπτει την πολιτικο-κοινωνική διάσταση του κινδύνου από τη μέχρι εξαφανίσεως ένδεια των υδάτινων πόρων. Με απλά λόγια, η έλλειψη νερού θα μπορούσε να απειλήσει την παραγωγή τροφής και ενέργειας και να θέσει υπό πίεση τις κυβερνήσεις, οι οποίες βρίσκονται αντιμέτωπες με τη φτώχεια και τις κοινωνικές αναταραχές. Τέτοιες εστίες εντάσεων είναι ήδη εμφανείς σε κάποιες περιπτώσεις. Λόγου χάριν, το Pacific Institute, φορέας που μελετάει ζητήματα νερού και παγκόσμιας ασφάλειας, καταγράφει την τελευταία 10ετία τετραπλασιασμό των βίαιων αντιπαραθέσεων που έχουν ως γενεσιουργό αιτία την έλλειψη νερού. «Νομίζω ότι ο κίνδυνος συγκρούσεων για το νερό αυξάνεται –δεν συρρικνώνεται– λόγω του αυξημένου ανταγωνισμού, της κακής διαχείρισης και τελικά λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής», αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα, το πρόβλημα πλήττει περισσότερο τις χώρες που βρίσκονται σε μεσαία γεωγραφικά πλάτη, ενώ σε διαφορετική μοίρα βρίσκονται εκείνες που βρίσκονται σε βόρεια γεωγραφικά πλάτη που πλήττονται από πλημμύρες, αλλά και οι τροπικές χώρες.

Πρώτες, πάντως, στη λίστα με τις περιοχές στον πλανήτη που θα αντιμετωπίσουν ελλείψεις τα επόμενα χρόνια είναι η Μέση Ανατολή, η Βόρεια Αφρική και η Νότια Ασία. Το μέγεθος του προβλήματος, ωστόσο, φαίνεται στην περίπτωση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, που αντιμετωπίζουν ραγδαία αύξηση του πληθυσμού τους, και γι’ αυτό έχουν επενδύσει σε έργα αφαλάτωσης, καθώς και στη συγκομιδή όμβριων υδάτων. Σε διεθνές συνέδριο για το νερό που πραγματοποιήθηκε πέρσι στο Άμπου Ντάμπι, ο πρίγκιπας Zayedal-Nahyan είχε δηλώσει: «Για εμάς το νερό είναι πλέον πιο σημαντικό απ’ ό,τι το πετρέλαιο».

Tα στοιχεία τρομάζουν

# Το 1/6 του πληθυσμού της γης, δηλαδή πάνω από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι, δεν έχουν πρόσβαση σε υδάτινες πηγές.

# 1,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι πίνουν νερό από μη ασφαλείς πηγές.

# 2,5 δισεκατομμύρια στερούνται και των πλέον βασικών συνθηκών υγιεινής.

# 400.000.000 εκατομμύρια παιδιά, σχεδόν το 1/5 των παιδιών του κόσμου, στερούνται ακόμη και την ελάχιστη ποσότητα καθαρού νερού που χρειάζονται για να ζήσουν.

# 5 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες σχετιζόμενες με μολυσμένα ύδατα, 10 φορές περισσότεροι από αυτούς που σκοτώνονται κάθε χρόνο σε πολέμους.

# 300 σημεία σε όλο τον πλανήτη είναι δυνητικά πεδία συγκρούσεων σχετικά με το νερό, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.