Μενέλαος Τζαβέλλας: Με αφορμή τον δικό του «Ερωτόκριτο»
Ο Μενέλαος Τζαβέλλας μάς έρχεται από τον Πειραιά με ρίζες στην Πελοπόννησο και την Κρήτη. Οι σπουδές του πολύπλευρες: ζωγραφική, αγιογραφία, ιστορία τέχνης και κινηματογράφου, σκηνοθεσία και… οδοντοτεχνίτης. Και βέβαια η σκηνοθεσία στάθηκε ο μεγάλος του έρωτας. Αν και νέος στην ηλικία, είναι πολυπράγμων, μεγάλος και ακούραστος εραστής της τέχνης. Τον συναντήσαμε με αφορμή τον «Ερωτόκριτο» του Βιτσέντζου Κορνάρου, μια παράσταση που –κάτω από τη δική του σκηνοθεσία– επί δύο χρόνια απέσπασε τις καλύτερες κριτικές και θα συνεχίσει και του χρόνου, ενώ το καλοκαίρι θα περιοδεύσει στην Κρήτη. Πώς νιώθει ο Μενέλαος Τζαβέλλας μετά την τόση –αν και όχι μοναδική– επιτυχία του; Ποια τα επόμενα βήματά του; Πώς θα συνδυάσει το Χόλιγουντ με τη νέα ιστορική παράσταση που ετοιμάζει και ποια είναι αυτή;
Ιχνηλατώντας… με την Καίτη Νικολοπούλου
Κύριε Τζαβέλλα, πώς ξεκίνησε τούτο το θεατρικό ταξίδι της ζωής σας;
«Είμαι ακόμη στην αρχή του θεατρικού ταξιδιού μου. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, και ύστερα από μια δεκαπενταετία στην τηλεόραση, αποφάσισα να ασχοληθώ με το θέατρο».
Πολλές σπουδές, πολλές αγάπες… Η πιο μεγάλη;
«Η σκηνοθεσία… Ένιωσα την ανάγκη να πω πράγματα μέσα από το θέατρο, να γνωρίσω τη μαγεία του. Ανάσα δημιουργίας… Το θέατρο με έκανε καλύτερο άνθρωπο και μου πρόσφερε άπειρη αγάπη».
Πολυβραβευμένος, με σημαντικές διακρίσεις, θα μπορούσατε να κάνετε πολλά που θα σας εξασφάλιζαν ένα καλό οικονομικό επίπεδο στην περίοδο της κρίσης. Κι όμως, αποφασίζετε να σκηνοθετήσετε ένα κλασικό έργο. Πάντα έτσι ρισκάρετε;
«Τα βραβεία δίνονται ως ένα “ευχαριστώ” στον δημιουργό, και αυτό αφενός με συγκινεί, αφετέρου με κάνει πιο υπεύθυνο στο κοινό. Επομένως δεν είναι θέμα ρίσκου για μένα καθώς έτσι κι αλλιώς μου αρέσουν τα δύσκολα. Αποφάσισα να ανεβάσω τον “Ερωτόκριτο” γιατί πρέπει να στηρίζουμε ελληνικά κείμενα και να τα φέρνουμε πιο κοντά στο κοινό, αναδεικνύοντας τη χώρα μας τώρα ειδικά που περνάει δύσκολα».
Σας δικαίωσε αυτή η προσπάθεια;
«Σίγουρα! Φάνηκε αυτό από την ανταπόκριση του κοινού που επί δύο χρόνια γέμιζε το θέατρο».
Η κρητική καταγωγή σας έπαιξε ρόλο στην επιλογή του «Ερωτόκριτου»;
«Ναι, με επηρέασε στην επιλογή του συγκεκριμένου έργου».
Θεωρώντας δύσκολη παραγωγή τον «Ερωτόκριτο», πώς αποφασίσατε να το ανεβάσετε, και μάλιστα στην πρότυπη γλώσσα με όλους αυτούς τους ιδιωματισμούς;
«Δεν ήταν εύκολο, αλλά με τη βοήθεια της αδελφής μου, της Έφης Τζαβέλλα, καταφέραμε να κάνουμε μια σωστή θεατρική προσαρμογή χωρίς να αφαιρέσουμε την κρητική διάλεκτο, εμμένοντας στο πρωτότυπο κείμενο. Ουσιαστικά, το έργο διασπάται σε στίχους και ξανασυντίθεται, με στόχο να παραμείνει η δομή και η πλοκή του κειμένου».
Σας δυσκόλεψε η επιλογή του τελικού κειμένου από τους 10.000 στίχους του;
«Δεν θα το έλεγα. Γνωρίζοντας τι ακριβώς θέλαμε, επικεντρωθήκαμε στον έρωτα του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας, χωρίς να αφαιρέσουμε το επικό στοιχείο του Κορνάρου».
Η πρώτη μεταφορά του κειμένου σε επαγγελματική θεατρική σκηνή έγινε από τον Θεόδωρο Συναδινό το 1929 με τη Μαρίκα Κοτοπούλη στον ρόλο της Αρετούσας και τον Ιωάννη Αποστολίδη στον ρόλο του «Ερωτόκριτου». Ακολούθησαν πολλές θεατρικές παραγωγές του έργου. Σας τρόμαξε μια ενδεχόμενη σύγκριση;
«Όχι, δεν με τρόμαξε. Ο κάθε σκηνοθέτης αποδίδει το έργο με τη δική του ματιά. Εκείνο που ενδιέφερε εμένα ήταν να μη γελοιοποιήσω ένα κλασικό κείμενο. Τα κλασικά κείμενα δεν τα ακουμπάς, τα σέβεσαι. Και τελικά δικαιώθηκα, στα δύο αυτά χρόνια του “Ερωτόκριτου” τόσο από τους κριτικούς όσο και από το κοινό».
Παρ’ όλη την οικονομική κρίση, θεωρείτε ότι ο κόσμος αγκάλιασε το θέατρο, με δεδομένη και τη μεγάλη επιτυχία που σημειώνει η δική σας παράσταση;
«Θα έλεγα ότι η κρίση, πέρα από τα δεινά της, είχε κι ένα καλό: έστρεψε τον κόσμο στις καλές θεατρικές παραστάσεις. Τώρα πια το κοινό είναι πιο υποψιασμένο, δεν το ξεγελάς. Κι εγώ προσωπικά το ένιωσα έντονα με τον “Ερωτόκριτο”».
Ξεκινάτε περιοδείες του «Ερωτόκριτου» στην Κρήτη. Γιατί;
«Πράγματι, μετά από δύο χρόνια ο “Ερωτόκριτος” επιστρέφει στην πατρίδα του την Κρήτη με μια μεγάλη περιοδεία και με ανανεωμένο θίασο. Θα είναι μαζί μας η μεγάλη κυρία του θεάτρου ΝέλληΓκίνη, ο Χάρης Σώζος, ο Στάθης Γκάτσης, η Χριστίνα Γκιντώνη, ο Κωνσταντίνος Τζέμος, ο Γιάννης Παναγακόπουλος, ο Ηλίας Νομικός. Εδώ να σημειώσω ότι στον δεύτερο χρόνο τον ρόλο της παραμάνας έπαιξε επάξια η Καίτη Φίνου».
Ποια τα επόμενα βήματά σας;
«Ο “Ερωτόκριτος” θα συνεχίσει για λίγες παραστάσεις τον Οκτώβριο σε ένα από τα πιο όμορφα θέατρα της Αθήνας, το οποίο δεν μπορώ να σας αποκαλύψω ακόμη. Επίσης,θα συμμετέχω με ταινία μικρού μήκους στο Directors Guild of America στο Χόλιγουντ, μέσω του 48 FILM International short film Festival. Επιπλέον, για τη θεατρική σεζόν 2017-2018 δουλεύω ήδη μαζί με μια ομάδα σπουδαίων ιστορικών συγγραφέων πάνω σε ένα πολύ σημαντικό θεατρικό έργο, που αφορά τον Πόντο και τις Χαμένες Πατρίδες».
Σκοπεύετε ν’ αγγίξετε μνήμες… Και ο Σεφέρης έλεγε πως «τη μνήμη όπου και να την αγγίξεις πονεί».
«Τι σημασία έχει; Πρόκειται για το παρελθόν μας, δεν έχουμε το δικαίωμα εμείς οι δημιουργοί να το θάψουμε στη λήθη».
Πώς θα συνδυάσετε όλα αυτά που σκοπεύετε να κάνετε;
«Με πολλή δουλειά και καλούς συνεργάτες! Ξέρετε, το θέατρο είναι ομαδική δουλειά και οι συνεργάτες παίζουν πρωτεύοντα ρόλο. Δεν μπορώ, π.χ., να μην αναφερθώ στην παραγωγό εταιρεία μου, την Εταιρεία Θεαμάτων Γ. Σουρλής – we24.gr, αλλά και στην Ντόρα Ιατρίδου, στους ηθοποιούς και τόσους άλλους που δρουν πίσω από τα φώτα. Δίχως τους, δεν θα μπορούσα ποτέ να δώσω σάρκα και οστά στα όνειρά μου, και σίγουρα τους οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ».
Ένα μεγάλο της ζωής σας «γιατί;»
«Μια λέξη που δεν χρησιμοποίησα ποτέ».
Ένα μεγάλο της ζωής σας «θέλω»;
«Θέλω… Πολλά είναι τα “θέλω” μου. Kατ’ αρχάς, ο κόσμος να αγαπά το καλό θέατρο. Η χώρα μας να ξαναβρεί τη χαμένη της αξιοπρέπεια. Και να στηρίζουμε τους πρόσφυγες, μη ξεχνώντας πως κάποτε νιώσαμε κι εμείς τον άδικο ξεριζωμό».