«Μη φοβάστε, το μήνυμα προς την κοινωνία»

«Καταλόγια», δημοτικοί στίχοι περί έρωτος και θυσίας… Τι ήταν εκείνο που οδήγησε τον σκηνοθέτη και μουσικό Θοδωρή Οικονομίδη να ανεβάσει στην Ελλάδα μαύρο θέατρο; Πρόκειται για πέντε δημοτικά ποιήματα και τραγούδια που καταγράφηκαν για πρώτη φορά τον 8ο και 9ο αιώνα με θέμα τον έρωτα και τη θυσία: «Ο Γιάννος και το Μαρουδιώ», «Του Νεκρού Αδερφού», «Της Κακιάς Πεθεράς», «Του Γιοφυριού της Άρτας», «Της Μάνας Φόνισσας». Πέντε ποιήματα-θρύλοι που αναπαράγονται με φωνές που φτάνουν μέχρι τα πιο βαθιά σημεία της ψυχής, ενώ συνοδεύονται από ζωντανή μουσική κρουστών, μαντολίνου, φλάουτου, βιολιού και κιθάρας. Ουράνιες μουσικές και φωνές που καταφέρνουν να σε μεταφέρουν στον 8ο αιώνα, ενώ βρίσκεσαι στο κέντρο της Αθήνας.

Ιχνηλατώντας… με την Καίτη Νικολοπούλου

Κύριε Οικονομίδη, πώς πετύχατε το σμίξιμο της παράδοσης με τις σύγχρονες θεατρικές τεχνικές;

«Χαίρομαι ιδιαίτερα που η παράσταση των “Καταλογιών” καταφέρνει κάτι τόσο δύσκολο σ’ αυτή την hi–tec εποχή. Είναι πραγματικά επίτευγμα να μπορεί ένα έργο στο θέατρο –και μάλιστα με φτωχό προϋπολογισμό– να ανταγωνιστεί έστω και στο ελάχιστο τις πολυεθνικές βιομηχανίες του κινηματογράφου ή τα “μεγάλα θέατρα” της πόλης μας. Ωστόσο, εάν δεν υπήρχαν αυτά τα κείμενα, οι παραλογές, φυσικά δεν θα υπήρχε η παράσταση. Το περιβάλλον, η ατμόσφαιρα, το μυστήριο… είναι στοιχεία που διέπουν και χαρακτηρίζουν αυτού του είδους τα κείμενα».

Ποια είναι η βασική αρχή της μεθόδου σας;

«Το ότι δεν υπάρχει ο ρόλος μου κι ο ρόλος σου… όλοι κάνουν όλα. Οι ερμηνευτές στα “Καταλόγια” αλλάζουν καθημερινά ρόλους. Αυτό είναι αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας ένταξης κάποιου ερμηνευτή στον κύκλο μας. Ο ερμηνευτής θα πρέπει να κυκλώνει το δράμα – κι όχι να το βλέπει μέσα από το στενό πρίσμα ενός και μόνο ρόλου. Έτσι, η ερμηνεία του γίνεται λειτουργική. Ας πούμε για παράδειγμα: στα “Καταλόγια”, ο χειρισμός του φωτισμού γίνεται από τους ερμηνευτές από σκηνής, με τηλεχειριστήρια…!»

Γιατί θεματολογικά επιλέξατε να επικεντρωθείτε στην αγάπη και τη θυσία;

«Έχω την αίσθηση ότι αυτά με επέλεξαν. Ξεκινώντας τα πρώτα μου βήματα δημιουργίας για τα “Καταλόγια”, αισθανόμουν γύρω μου, παντού, έναν λαό κι έναν πολιτισμό να ματώνει… να θυσιάζεται στον βωμό των ξένων συμφερόντων και των πολυεθνικών… των λαλίστατων πολιτικών και των καιροσκοπικών κομμάτων τους. Τώρα βλέπω ότι ήταν μια προφητική επιλογή. Εξάλλου, πιστεύω ότι ο έρωτας και η θυσία, σ’ αυτή τη γωνιά της γης, είναι δύο στοιχεία σταθερά όσο τα βουνά και τα ποτάμια της».

Γιατί δεν υπάρχει κάποιο μεγάλο όνομα στην παράσταση;

«Η πραγματική θεατρική πράξη δεν χρειάζεται ονόματα, παρά μόνο δουλειά και πίστη. Έχω την ανάγκη να δουλεύω με νέους ανθρώπους, πρώτον για να τους βοηθάω και να στέκομαι στο πλάι τους σ’ αυτό το δύσκολο εγχείρημα να κάνουν θέατρο στην Ελλάδα του 2016, και δεύτερον γιατί μόνο μ’ αυτούς μπορώ να κάνω τέχνη και έρευνα, και όχι εμπόριο. Και θα τολμήσω να πω ότι το κοινό αρχίζει να το αντιλαμβάνεται αυτό». 

Μεγάλο ρόλο στο έργο παίζει και η εξαιρετική μουσική που ακούμε. Ποια η σειρά δόμησης του έργου;

«Ασχολούμαι με τη μουσική από τότε που ασχολούμαι και με το θέατρο. Τη θεωρώ αναπόσπαστο κομμάτι του. Στήνω τις παραστάσεις πάνω σε παρτιτούρες, οι οποίες όμως δεν αποτελούνται από νότες, αλλά από λέξεις, κινήσεις, εικόνες και ήχους… Κάποιες φορές, στη δημιουργία προηγείται η μουσική και αναδεικνύει το συναίσθημα… Κάποιες άλλες, προηγείται η κατάσταση… Και κάποιες άλλες, η σιωπή».

Ήταν μεγάλο στοίχημα για εσάς να οπτικοποιήσετε αυτά τα πέντε δημοτικά ποιήματα;

«Ο κόσμος των παραλογών είναι τεράστιος. Για την έρευνά μου χρειάστηκα γύρω στα τέσσερα χρόνια. Ο Πολίτης και ο Ιωάννου ήταν οι σημαντικότεροι οδηγοί μου, όπως επίσης και η κυρία Ελένη με την παρέα της στο Πάπιγκο που μοιράστηκαν μαζί μου αλλά και μου δίδαξαν το πολυφωνικό που ακούγεται στο έργο… οι φίλοι μου στα Σφακιά και στα Ανώγια που μου είπαν τις ιστορίες με την κακιά πεθερά και με τη μάνα τη φόνισσα… πανεπιστημιακοί, δάσκαλοι και πολλοί άλλοι ήταν οι άνθρωποι που βοήθησαν.

Από ’κεί και πέρα η μουσικολογική έρευνα ήταν ένα μεγάλο κομμάτι. Τα ποιήματα αποτελούν συμπυκνωμένες αρχαιοελληνικές τραγωδίες, οπότε έσκυψα πάνω σ’ αυτό το δύσκολο θέμα πολύ καιρό…»

Και ακολούθησε η θεατροποίηση;

«Ακριβώς! Οι ιστορίες αυτές είναι λογοτεχνικά διαμάντια, φτιαγμένα και σφυρηλατημένα από χιλιάδες ανθρώπους και δεκάδες γενιές μέσα στον χρόνο. Με σεβασμό παίρνουμε αυτά τα υπέροχα κείμενα και δανειζόμενοι μεθόδους από κορυφαίες σχολές θεάτρου (Πίτερ Μπρουκ, Ζακ Λεκόκ, Θέατρο Καμπούκι, Γιόσι Όιντα…), δομούμε τη δική μας θεατρική μέθοδο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί “νεοελληνική τραγωδία”, χρησιμοποιώντας φυσικά το μοντέλο του αρχαιοελληνικού δράματος (μάσκες, μέτρο, ζωντανή μουσική, τραγικά επεισόδια).

Το άλλο δύσκολο κομμάτι στη θεατροποίηση αυτών των ιστοριών είναι η εικονοποίησή τους… υπερφυσικά όντα, γεφύρια που χτίζονται και πέφτουν, σφαγές και διαμελισμοί, νεκροί που βγαίνουν από τον τάφο… Αυτά τα λύσαμε με την ισχυρή φαντασία, τη μάσκα, την υπερμεγέθη κούκλα, τις σκιές, τον ατμοσφαιρικό φωτισμό και φυσικά τους ήχους και τη μουσική, η οποία είναι πρότυπη και γραμμένη αποκλειστικά για την παράσταση, βασισμένη σε αρχαιοελληνικές, παραδοσιακές, αλλά σε κάποιες στιγμές και πιο σύγχρονες, ροκ, μουσικές φόρμες.

Κι εδώ επιτρέψτε μου να αναφέρω τα ονόματα των ανθρώπων που κάνουν πράξη (acting) όλα τα παραπάνω: Ειρήνη Αναγνώστου, Δήμητρα Λούπη, Δαυίδ Ιωαννίδης, Ελένη Βρυώνη, Ιωάννα Μιχαλά, Μελίσσα Κωτσάκη, Αλέξανδρος Παππάς».

Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να περάσετε μέσα από αυτήν την παράσταση;

«Το μήνυμά μου προς την κοινωνία: Μη φοβάστε! Ανέκαθεν σ’ αυτόν τον τόπο θυσιαζόμασταν, πονούσαμε, σταυρωνόμασταν, χάναμε, δακρύζαμε, πέφταμε… Αλλά πάντα ξανασηκωνόμασταν και συνεχίζαμε προς το φως… Και προς τους καλλιτέχνες: Μοιραζόμαστε μαζί σας την ποιότητα του ωραίου… δώστε μας την ευκαιρία να το πράξουμε σωστά… Γιατί, όπως λέει κι ο Σαίξπηρ, “ο λόγος ύπαρξης της τέχνης είναι να δίνει στη ζωή σχήμα”».

 

Ο Θ. Οικονομίδης, με τη θεατρική ομάδα «Κύκλος Θεατρικής Έρευνας» θα παρουσιάζουν την παράσταση «Καταλόγια» στο «Από Μηχανής Θέατρο» (Ακαδήμου 13, Κεραμικός, τηλ. 210-5231131) μέχρι τέλος Ιανουαρίου.