Μια άλλη πλευρά της Σαντορίνης

Πανέμορφη, σκαρφαλωμένη στους κοφτερούς βράχους, ξυπόλητη θεά περιπλανιέται στη μακρόχρονη λάβα των ηφαιστείων της, κλείνοντας το μάτι σε ντόπιους και τουρίστες. Αλλά η Σαντορίνη δεν είναι μόνο όλα αυτά. Υπάρχει και μια άλλη πλευρά της, στην οποία σήμερα θα σταθούμε για λίγο.

Ιχνηλατώντας… με την Καίτη Νικολοπούλου

Και είναι εκείνο το κάτι άλλο που μας μάγεψε, εκείνο το παλιό εργοστάσιο που έγινε φάρος πολιτισμού, το παλιό εργοστάσιο τομάτας στη Βλυχάδα, το οποίο πλέον λειτουργεί ως Βιομηχανικό Μουσείο Τομάτας «Δ. Νομικός». Ο Δημήτριος Νομικός ξεκινά να παράγει τοματοπολτό στη βιοτεχνία προβιομηχανικής τεχνολογίας στη Μεσαριά το 1915. Το 1922 φτιάχνει στον Μονόλιθο ένα από τα πρώτα εργοστάσια κονσερβοποιίας «στα Βαλκάνια», όπως και ο ίδιος έλεγε, με τεχνολογία αιχμής της εποχής φερμένη από το εξωτερικό.

Από το ζενίθ στο ναδίρ

Το 1945 ο Γιώργος Νομικός, γιος του Δημητρού, κτίζει το εργοστάσιο στη Βλυχάδα, στο κέντρο της πιο παραγωγικής περιοχής ντομάτας στη Σαντορίνη, δυναμικότητας 3.500 κοφινιών την ημέρα, και λειτουργεί την πρώτη σαιζόν χωρίς καν οροφή. Η παραγωγική περίοδος διαρκεί από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο, με την όψιμη ντομάτα να έρχεται από την περιοχή του Πύργου. Μέσα στο εργοστάσιο δημιουργείται και μια μικρή μονάδα κυτιοποιείου που κατασκευάζει τις κονσέρβες από φύλλα λευκοσιδήρου, ενώ η καύσιμη ύλη του ατμολέβητα είναι αρχικά κάρβουνο από την Κύμη και αργότερα μαζούτ.

Τον χειμώνα του 1952, κατά τη διάρκεια μιας νεροποντής, ο χείμαρρος από το δρόμο σπάει την πόρτα της μεγάλης αυλής, μπαίνει στο εργοστάσιο και παρασύρει στη θάλασσα προϊόντα και μηχανήματα, προσχώνοντας το εργοστάσιο με λάσπη σε ύψος 2,30 μέτρων. Τη επόμενη χρονιά κτίζονται οι αποθήκες στην πάνω πλευρά της αυλής για να φυλάσσονται τα προϊόντα και να συγκρατείται ο χείμαρρος.

Το 1956 το εργοστάσιο επιβιώνει χωρίς πληγές του μεγάλου σεισμού, ενώ ο Γ. Νομικός επεκτείνει τη δραστηριότητα του και στο νησί της Κω με ένα ακόμα εργοστάσιο.

Την εποχή εκείνη λειτουργούν στο νησί εννέα εργοστάσια, η παραγωγή βρίσκεται στο απόγειό της και τα προϊόντα φορτώνονται σε καΐκια από την παραλία και πωλούνται σε όλη την Ελλάδα, έχοντας πλεονέκτημα την πρωιμότητα της παραγωγής.

Το 1971 αρχίζουν οι πρώτες εξαγωγές και η Δ. Νομικός, ανώνυμη εταιρία πια, επεκτείνεται στην ηπειρωτική Ελλάδα με νέο εργοστάσιο στην Αλίαρτο Βοιωτίας.

Τα χρόνια που θα ακολουθήσουν ο τουρισμός θα αναπτυχθεί ραγδαία ενώ η καλλιέργεια της τομάτας θα συρρικνωθεί δραματικά στο νησί, αναγκάζοντας το εργοστάσιο να παύσει οριστικά τη λειτουργία του μετά την τελευταία καλοκαιρινή παραγωγή του 1981.

Το Εργοστάσιο Τεχνών Σαντορίνης

Το 2014, ιδρύεται με σκοπό την προώθηση της Ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω πολιτιστικών και εκπαιδευτικών δράσεων τόσο στους Έλληνες όσο και στους επισκέπτες του νησιού από χώρες του εξωτερικού το Εργοστάσιο Τεχνών Σαντορίνης. Και στεγάζεται βεβαίως σε ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα κτήρια της Σαντορίνης, το παλιό εργοστάσιο τομάτας στη Βλυχάδα, το οποίο πλέον λειτουργεί ως Βιομηχανικό Μουσείο Τομάτας «Δ. Νομικός».

Το Εργοστάσιο Τεχνών Σαντορίνης δημιουργήθηκε με τη φιλοδοξία να αποτελέσει έναν από τους βασικούς πυρήνες πολιτιστικής δράσης στο νησί της Σαντορίνης και στην ευρύτερη περιφέρεια του Νοτίου Αιγαίου, καθώς και ένα σταυροδρόμι πολιτισμού αρχικά μεταξύ της Αθήνας και των Κυκλάδων και μακροπρόθεσμα μεταξύ των λαών και πολιτισμών της Μεσογείου. Με βασική προτεραιότητα το ίδιο το νησί και τους κατοίκους του, το Εργοστάσιο Τεχνών Σαντορίνης οργανώνεται με τέτοιον τρόπο, ώστε να προσφέρει άμεση πρόσβαση σε ποιοτικά καλλιτεχνικά δρώμενα, εκπαιδευτικά προγράμματα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, ενώ παράλληλα ενισχύει την προβολή του νησιού, της αρχαίας αλλά και νεότερης ιστορίας του, τις σύγχρονες δραστηριότητες και τα αγαθά (υλικά και πολιτισμικά) που έχει να προσφέρει στους χιλιάδες επισκέπτες από όλο τον κόσμο που φιλοξενεί κάθε χρόνο.

Η δράση του στηρίζεται σε τρεις κεντρικούς άξονες: τον Πολιτισμό, την Εκπαίδευση και την Ιστορία & Παράδοση. Ο πρώτος άξονας εκπροσωπείται από το αμιγώς καλλιτεχνικό πρόγραμμα του «Santorini Arts Factory», που παρουσιάζεται κυρίως το διάστημα του καλοκαιριού. Στο πλαίσιο αυτού του ιδιαίτερου φεστιβάλ παρουσιάζονται ετερόκλητα και ποικίλα θεάματα μουσικής, θεάτρου και χορού, καθώς και εικαστικές εκθέσεις. Όσον αφορά στο δεύτερο άξονα, της Εκπαίδευσης, το Εργοστάσιο Τεχνών Σαντορίνης πραγματοποιεί εκπαιδευτικά προγράμματα και εργαστήρια καθ’ όλο το χρόνο, συνεργαζόμενο στενά με εκπαιδευτικούς, σχολεία, συλλόγους και αξιόλογους φορείς όπως το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με το οποίο φέτος εγκαινιάζεται στη Σαντορίνη η διάδραση με τίτλο «Μουσειοσκευή». Ο τρίτος άξονας, η Ιστορία & Παράδοση, αφορά τον τόπο στον οποίο βρίσκεται το Εργοστάσιο Τεχνών Σαντορίνης, και ξεκινά από τον ήδη περιβάλλοντα χώρο, το Βιομηχανικό Μουσείο Τομάτας «Δ. Νομικός». Μέσω αυτής της αλληλένδετης σχέσης μεταξύ του Εργοστασίου Τεχνών Σαντορίνης και του Μουσείου, το κοινό έρχεται αυτόματα σε επαφή με τη βιομηχανική ιστορία του τόπου, ενώ παράλληλα πραγματοποιούνται ειδικά προγράμματα για τους επισκέπτες, στα οποία ο θεατής έχει την ευκαιρία να γνωρίσει πληροφορίες για τη γαστρονομία και την αγροτική καλλιέργεια της Σαντορίνης.

 

Η… Σαντορινιά «Κατερίνα» του Αύγουστου Κορτώ

Σε αυτό το Εργοστάσιο Τεχνών Σαντορίνης, και συγκεκριμένα μέσω του πολιτιστικού προγράμματος «Santorini Arts Factory», σε λίγες ημέρες, και συγκεκριμένα στις 17 και 18 Αυγούστου, οι θεατές –ντόπιοι και επισκέπτες της Σαντορίνης– θα έχουν την τύχη να απολαύσουν την πετυχημένη παράσταση «Η Κατερίνα βγαίνει απ’ το βιβλίο της», του Αύγουστου Κορτώ, με τη Λένα Παπαληγούρα.

Ο Γιώργος Νανούρης διασκευάζει για το θέατρο και σκηνοθετεί «Το βιβλίο της Κατερίνας» του Αύγουστου Κορτώ, με τη Λένα Παπαληγούρα στον ομώνυμο ρόλο και τον Λόλεκ να τη συνοδεύει μουσικά live επί σκηνής, ενώ στην παράσταση συμμετέχει και ο Γιώργος Νανούρης.

«Ο γιος μου με βρήκε. Χαράματα Παρασκευής, πέντε μέρες πριν κλείσει τα εικοσιτέσσερα. Κατάλαβε πως είχα πεθάνει κι ας μην είχε αλλάξει τίποτα στον χώρο».

Πρόκειται για την αληθινή ιστορία της διπολικής μητέρας του συγγραφέα. Η Κατερίνα έχει μόλις αυτοκτονήσει και αρχίζει να αφηγείται την καταραμένη ζωή της. Φάρμακα, χάπια, σύζυγος και γιος, αγάπη και μίσος, ομοφυλοφιλία, αυτοσαρκασμός, χιούμορ ανακατεμένο με πόνο, στοργή μέσα από στριγγλιές, και απόπειρες αυτοκτονίας αποτελούν τη χαοτική πραγματικότητα της ηρωίδας που παλεύει με τη διπολική διαταραχή και γραπώνεται από όποιον μπορεί, με αποτέλεσμα να παρασύρει μια ολόκληρη οικογένεια στη δίνη της αρρώστιας της.

Συντελεστές

Συγγραφέας: Αύγουστος Κορτώ

Διασκευή-Σκηνοθεσία: Γιώργος Νανούρης

Ερμηνεία: Λένα Παπαληγούρα

Μουσική επί σκηνής: Λόλεκ, μαζί τους και ο Γιώργος Νανούρης

Παραγωγή: Λυκόφως, Γιώργος Λυκιαρδόπουλος

Ο σπιτόγατος συγγραφέας

Ο Πέτρος Χατζόπουλος, όπως είναι το πραγματικό όνομα του Αύγουστου Κορτώ, γεννήθηκε το 1979 στη Θεσσαλονίκη και ζει στα Εξάρχεια. Έχει γράψει διηγήματα, νουβέλες, μυθιστορήματα, κείμενα για το θέατρο, ένα κινηματογραφικό σενάριο και βιβλία για παιδιά. Έχει επίσης μεταφράσει έργα των Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, Τζον Άπνταϊκ, Άννι Πρου, Κόρμακ ΜακΚάρθι, Κόλουμ ΜακΚαν, Σάρα Ουότερς, Τζον Μπάνβιλ, Γκιγιόμ Απολινέρ και ο Τζ. Ντ. Σάλιντζερ. Αρθρογραφεί τακτικά, περνάει απολαυστικές εργατοώρες στο Facebook, παρουσιάζει σαββατιάτικη εκπομπή με αλλοπρόσαλλες μουσικές στον Amagi Radio, και είναι λάτρης των αμερικάνικων τηλεοπτικών σειρών (θεωρώντας τους Sopranos ως έξοχο δείγμα του θρυλικού Great American Novel). Σ’ ό,τι χρόνο του απομένει διαβάζει μετά μανίας, μαγειρεύει, και γενικώς διάγει βίο σπιτόγατου, συντροφιά με τον λατρεμένο του σύντροφο (το επονομαζόμενο Κουτάβι).