Οι θεμελιωτές των επιστημών στην Ελλάδα
Από τις εκδόσεις Polaris κυκλοφόρησε πρόσφατα το βιβλίο του Γιώργου Βλαχάκη με τίτλο «Θεμελιωτές των Επιστημών στην Ελλάδα – 19ος-20ός αιώνας» με την υποστήριξη της Τράπεζας Πειραιώς. Και είναι σπουδαίο το ότι το Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ομίλου στηρίζει τέτοιες σημαντικές ενέργειες, καθώς, όπως έλεγε ο Πλάτωνας, «επιστήμη ποιητική ευδαιμονίας», δηλαδή η γνώση δημιουργεί ευημερία.
Ιχνηλατώντας… με την Καίτη Νικολοπούλου
Και εδώ ακριβώς έρχεται αυτό το σημαντικό βιβλίο να μας δώσει τη γνώση όχι της ίδιας της επιστήμης, αλλά εκείνων που οδήγησαν με τη γνώση τους στις ατραπούς της επιστήμης, και συνεπώς της ευημερίας, τον άνθρωπο, όχι αόριστα όμως. Και λέμε όχι αόριστα, καθώς ο συγγραφέας συγκεκριμενοποιεί το υλικό του στα επιστημονικά πεπραγμένα των δύο τελευταίων αιώνων στον ελλαδικό χώρο.
Πρόκειται για έναν πολυτελή τόμο 410 σελίδων, που δεν πρέπει να λείπει από τη βιβλιοθήκη μας, καθώς έχει σημαντική αρχειακή αξία. Ο τόμος είναι χωρισμένος σε πέντε ενότητες, οι οποίες εμπεριέχουν τη βιογραφία και τη δράση επιστημόνων ως εξής: 1] Φυσικομαθηματικοί, 2] Νομικοί, 3] Αρχιτέκτονες, 4] Φιλόσοφοι / Ιστορικοί, 5] Ιατροί.
«Μπουκέτο» γνώσεων και πληροφοριών
Ένα μπουκέτο γνώσεων και πληροφοριών γύρω από τον χώρο των προαναφερομένων επιστημόνων, διανθισμένο πλούσια με ασπρόμαυρες φωτογραφίες εποχής, με αποτέλεσμα ο αναγνώστης να αισθάνεται πως διαπερνά τον τοίχο τού σήμερα και στην κυριολεξία να «ζει» τη ζωή εκείνων που έδρασαν, δίδαξαν, πρόσφεραν στην Ελλάδα και στον κόσμο ολόκληρο ο καθένας από το μετερίζι της δικής του επιστήμης. Της παρουσίασης των Ελλήνων επιστημόνων προηγείται εκτενές εισαγωγικό σημείωμα, το οποίο αναφέρεται στα πανεπιστήμια των συγκεκριμένων επιστημών και όχι μόνο.
Σημαντικά ονόματα περνούν από τις σελίδες του βιβλίου, όπως –ενδεικτικά και τυχαία αναφέρουμε– του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή, του Παύλου Καλλιγά, του Κωνσταντίνου Δοξιάδη, του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου, του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, του Νίκου Πουλαντζά, του Κορνήλιου Καστοριάδη, της Αμαλίας Φλέμιγκ και τόσων άλλων επάξιων τέκνων της Ελλάδας και θεμελιωτών των Επιστημών.
Σοφία Στάικου: «“Πινακοθήκη” κορυφαίων Ελλήνων επιστημόνων»
Το βιβλίο προλογίζει η κα Σοφία Στάικου, πρόεδρος του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς, υπεύθυνη τομέα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, η οποία μεταξύ άλλων αναφέρει:
«Στη σημερινή έκδοση της Τράπεζας Πειραιώς επιλέξαμε να χρησιμοποιήσουμε το δημοφιλές για το αναγνωστικό κοινό είδος της βιογραφίας για να παρουσιάσουμε ορισμένους μόνο –λόγω χώρου– από τους σημαντικούς άνδρες και γυναίκες που θεμελίωσαν τις επιστήμες στη χώρα μας κατά τους τελευταίους δύο αιώνες της ύπαρξής της ως ανεξάρτητου κράτους. Είναι γνωστό πως το έργο ενός καταξιωμένου επιστήμονα –πολλές φορές και η ίδια του η ζωή– θέτει και πιθανόν απαντά σε πολλά βασικά ερωτήματα για τις ιδέες, τον άνθρωπο και την πορεία του στο μέλλον. Ωστόσο, μια “πινακοθήκη” κορυφαίων Ελλήνων ειδικών, ιδίως μάλιστα όταν προέρχονται από διαφορετικούς επιστημονικούς τομείς, προσφέρει μια ευρύτερη, μακροσκοπική και πληρέστερη οπτική για την ιστορία της χώρας και ως εκ τούτου μπορεί να εμπνεύσει και να καθοδηγήσει την πορεία μας στο μέλλον».
Επισημαίνοντας παρακάτω την ανάγκη σήμερα «που το τόπος μας υποφέρει από την αιμορραγία αξιόλογου επιστημονικού δυναμικού» για τη συλλογική ανάδειξη ατομικών παραδειγμάτων», κλείνει τον πρόλογό της τονίζοντας:
«Οι επιστήμονες αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα και πάντα δυναμικότερα κομμάτια της κοινωνίας μας, και την αξία αυτή οφείλουμε πάντα να την υπηρετούμε με θέρμη για το συμφέρον και την προστασία του τόπου μας. Αυτή η στάση είναι φιλοσοφία ζωής, την οποία εμείς υποστηρίξαμε και αναδείξαμε στην Τράπεζα Πειραιώς, προάγοντας τους άριστους προς όφελος του συνόλου της κοινωνίας μας».
Θα υπάρξει συνέχεια…
Ο συγγραφέας του βιβλίου και επίκουρος καθηγητής στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Γιώργος Βλαχάκης, στο εισαγωγικό του σημείωμα αφού υπόσχεται πως «για όσους και όσες δεν βρίσκονται τα πορτρέτα τους» σε αυτόν τον τόμο θα υπάρξει συνέχεια, συνεχίζει κλείνοντας με έναν ευαίσθητο και συγκινητικό τρόπο: «…Βλέπουμε τις συνάφειες και τις αντιφάσεις αυτής της χώρας που δεν λέει να υποταχθεί στη Δύση ούτε στην Ανατολή, στέκεται πάντα στο μεταίχμιο, ανεμίζοντας το δικό της μπαϊράκι, ακόμα κι όταν γονατίζει οικονομικά ή πολιτικά. Αυτό το μπαϊράκι μοιάζει να μαζεύτηκαν για να κρατήσουν ψηλά οι δάσκαλοί μας, θυμίζοντάς μας τους στίχους του Εγγονόπουλου “Μήπως να ’σαι, άραγες, μια από τις μύριες μορφές που πήρε, κι άφησε, διαδοχικά, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος; […] Μπολιβάρ! Είσαι του Ρήγα Φεραίου παιδί”. Αυτοί οι δάσκαλοι είναι λοιπόν ο δικός μας Μπολιβάρ και μακάρι εμείς να είμαστε κάποτε άξιες και άξιοι να ονοματίζουμε τους εαυτούς μας κόρες και γιους τους», επικυρώνοντας τη φράση του Αμερικανού ιστορικού και φιλόσοφου Γουίλ Ντουράντ: «Κάθε επιστήμη αρχίζει σαν φιλοσοφία και τελειώνει σαν τέχνη», ή και τανάπαλιν θα σημειώναμε εμείς.
