Τάνυα Γεριτσίδου: «Η κρίση έχει επηρεάσει αρνητικά την επίδοση των Ελλήνων μαθητών»

Η καινούργια σχολική σεζόν ξεκίνησε και μια τεράστια αγωνία κυριεύει τους περισσότερους γονείς: Πώς θα διαχειριστούν την μελέτη των παιδιών, με ποιον τρόπο θα τους δώσουν κίνητρα; Πώς θα τα βοηθήσουν να βρουν τι θέλουν να κάνουν και να το πετύχουν; Πώς θα ενισχύσουν την αυτοπεποίθησή τους; Πώς θα τα «θωρακίσουν» απέναντι στις αντιξοότητες, ώστε να ξεπερνούν με επιτυχία τα εμπόδια που σίγουρα θα εμφανιστούν στη ζωή τους; Και επειδή ο Πολιτισμός έχει άμεση σχέση με την Παιδεία, ζητήσαμε απαντήσεις από την ειδική ψυχοπαιδαγωγό κα Τάνυα Γεριτσίδου, η οποία με μεγάλη αγάπη μάς δίνει τις συμβουλές της για να ξεπεράσουμε τα προβλήματα των παιδιών μας, και μάλιστα εν μέσω βαθιάς οικονομικής κρίσης…

Ιχνηλατώντας… με την Καίτη Νικολοπούλου

Κυρία Γεριτσίδου, αρχή της σχολικής χρονιάς και οι περισσότεροι γονείς είναι ιδιαίτερα στρεσαρισμένοι. Τι μπορούν να κάνουν για να μην μεταφέρουν το άγχος τους στα παιδιά;

«Το πρώτο που πρέπει να κάνει ένας γονέας είναι να είναι ειλικρινής στο εάν έχει άγχος ή όχι. Και επειδή τα πράγματα για τα οποία αγχώνεται είναι ελέγξιμα, πριν αφήσει το άγχος να τον καταλάβει ο γονέας χρειάζεται απλά να προγραμματίσει και να αποφασίσει τι θέλει να κάνει το παιδί του σε αυτή την σχολική χρονιά.

»Στην συνέχεια, θα πρέπει να θέσει ο ίδιος στο παιδί του ένα ρεαλιστικό και βατό πρόγραμμα καθημερινότητας. Επί πλέον θα πρέπει να θέσει έναν χειροπιαστό στόχο για το σύνολο της χρονιάς και μετά να “σπάσει” τον στόχο αυτόν σε πολλούς μικρούς στόχους καθ’ όλη την διάρκεια της χρονιάς. Αυτοί οι μικρότεροι στόχοι θα πρέπει να είναι αρχικά εύκολοι για το παιδί (ώστε να ενισχυθεί-ενδυναμωθεί με επιβράβευση των κόπων του άμεσα) και σταδιακά ολοένα και πιο απαιτητικοί μέχρι τον γενικό στόχο που οι γονείς έχουν θέσει για αυτήν την σχολική χρονιά».

Πολλά παιδιά αλλά και έφηβοι αρνούνται να πάνε στο σχολείο ή να διαβάσουν τα μαθήματά τους. Τι μπορεί να κρύβεται πίσω από αυτή την άρνηση;

«Αυτό που αποτρέπει τους μαθητές κάθε ηλικίας είναι ο φόβος της αποτυχίας στα μαθήματά τους και τι θα επιφέρει τόσο στην δική τους αυτοεκτίμηση όσο και στην εντύπωση που θα έχει το περιβάλλον τους για εκείνους (όσον αφορά εξυπνάδα, ικανότητα, κ.λπ.). Ένας μαθητής, που θεωρεί ότι δεν μπορεί να επιτύχει στα μαθήματά του (διότι οι πρότερές του εμπειρίες τον έχουν πείσει για αυτό), προτιμάει να προετοιμαστεί για “επικοινωνιακή” διαχείριση της αποτυχίας που δεν μπορεί να αποφύγει. Και θεωρεί ότι δεν μπορεί να την αποφύγει, διότι ο ίδιος πιστεύει μέσα του ότι δεν έχει την ικανότητα, οπότε οποιαδήποτε επένδυση σε μελέτη δεν θα απέφερε καρπούς. Όλος αυτός ο φόβος είναι εντελώς αβάσιμος, διότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει μαθητής που να μην μπορεί να γίνει άριστος στο σχολείο. Αυτό που χρειάζεται για να το πετύχει είναι η σωστή ενθάρρυνση, η σωστή καθοδήγηση, το σωστό πρόγραμμα και η συστηματική στήριξη».

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να αντιστρέψουν το κλίμα; 

«Κατ’ αρχάς, να αντιστρέψουν το κλίμα στην δική τους αντίληψη. Να πιστέψουν δηλαδή (είτε διαβάζοντας σχετικές έρευνες, είτε ρωτώντας τους σχετικούς ειδικούς, είτε με δική τους εμπειρία) βάσει τεκμηρίων που υπάρχουν άφθονα στον τομέα της εκπαίδευσης ότι εάν οι ίδιοι αποφασίσουν να αλλάξουν την καθημερινότητά τους έτσι ώστε να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον για τα παιδιά τους που να ενθαρρύνει την μελέτη, την υπομονή και την επιμονή στο σχολείο με τρόπο σταδιακό και μεθοδικό αλλά απόλυτο και κυριότερα θετικό, τότε δεν υπάρχει περίπτωση τα παιδιά τους να μην ανταποκριθούν.

»Το δεύτερο που πρέπει να έχουν υπ’ όψιν τους είναι ότι η αντιστροφή ενός κλίματος σημαίνει πρακτικά ότι καλούνται να “σπάσουν” μια ρουτίνα (δηλαδή ένα σύνολο συνηθειών) και να εισαγάγουν και εγκαθιδρύσουν μια άλλη (δηλαδή ένα διαφορετικό σύνολο συνηθειών). Για να το πετύχουμε, μπορεί να χρειαστεί να αλλάξουμε ακόμα και στοιχεία στο φυσικό μας περιβάλλον, ώστε να διευκολύνονται οι νέες συνήθειες και να αποθαρρύνονται οι παλιές. Αυτή η πρώτη επένδυση, από την στιγμή που γίνει επιτυχώς (και μπορεί να μας πάρει όλη την σχολική χρονιά) θα αποδίδει εσαεί».

Κίνητρα, αυτοπεποίθηση, δημιουργικότητα… Μπορούν να διδαχθούν όλες οι παραπάνω δεξιότητες και, αν ναι, πώς;

«Όλα αυτά διδάσκονται! Τίποτε δεν είναι έμφυτο. Όλα είναι αποτέλεσμα συγκυριών και παραμέτρων του περιβάλλοντος στο οποίο μεγαλώνει ένα παιδί, είτε αυτό γίνεται ενσυνείδητα από το περιβάλλον του είτε όχι.

»Το πώς χρήζει απαντήσεως τόσο μεγάλης που ήδη βιβλία επί βιβλίων και διατριβές έχουν γραφτεί. Δεν θα υπεισέλθω λοιπόν παρά μόνο στην βασική αρχή που επιστρατεύουμε για να διδάξουμε και τα τρία: την αρχή της δράσης-αντίδρασης-επιβράβευσης».

Ο γονέας αντιλαμβάνεται ότι το παιδί είναι απομονωμένο στο σχολείο. Τι κάνει;

«Πρώτα απ’ όλα συζητάει με το παιδί του, χωρίς στην συζήτηση να αφήνει να μπαίνει κανένα επικριτικό ή αγχωτικό συναίσθημα εκ μέρους του. Αφού πάρει όσες πληροφορίες μπορεί από το παιδί του, θα πρέπει αντίστοιχα να συζητήσει με τους δασκάλους/επιβλέποντες στο σχολείο. Προσοχή: δεν πρέπει να μιλήσει στα άλλα παιδιά ή στους γονείς τους, διότι αυτό μπορεί να συμβάλει σε περαιτέρω απομόνωση του δικού του παιδιού. Ο σκοπός για αυτές τις “συνεντεύξεις” είναι για να μπορέσει ο γονέας να μάθει και να κατανοήσει τους κανόνες και τις παραμέτρους του τοπίου μέσα στο οποίο το παιδί του καλείται να λειτουργήσει. Εάν όμως ο γονέας αισθάνεται ότι δεν είναι σε θέση να καθοδηγήσει σωστά και πλήρως το παιδί του και να το βοηθήσει να χειρισθεί σωστά τις καταστάσεις και να αναπτύξει κοινωνικές δεξιότητες, πρέπει άμεσα να συμβουλευθεί ειδικό που θα προσφέρει αυτήν την τεχνογνωσία».

Σύμφωνα με την μέθοδό σας, ένα παιδί μπορεί να λύσει το πρόβλημά του ακόμη και σε δύο συνεδρίες;

«Σαφώς αυτό είναι εφικτό αναλόγως των παραμέτρων του θέματος αλλά και των στόχων που το παιδί και οι γονείς του έχουν και μου θέτουν. Η προσέγγιση που εγώ ακολουθώ ανήκει στην αναπτυξιακή ψυχολογία κυρίως και λέγεται Θεωρία Οικολογικών Συστημάτων (ecological systems theory) που ανέπτυξε αρχικά ο Γ. Μπρόνφενμπρενερ (Urie Bronfenbrenner). Σύμφωνα με αυτήν, το άτομο εξελίσσεται ως αποτέλεσμα της διαδραστικότητάς του με διάφορα περισσότερο ή λιγότερο οικεία κοινωνικά συστήματα (όπως π.χ. η οικογένειά του, το σχολείο, η γειτονιά, η διοίκηση του σχολείου του, το κράτος, η ιστορική περίοδος στην οποία μεγαλώνει, κ.λπ.).

»Για να μπορέσουμε λοιπόν να παρέμβουμε εποικοδομητικά και θετικά χωρίς να χαθεί ενέργεια και χρόνος στην εξέλιξη και καθημερινότητα του μαθητή, θα πρέπει να γνωρίζουμε και να λάβουμε υπ’ όψιν τους παράγοντες σε όλα αυτά τα συστήματα και, όπου είναι δυνατόν, να τα συντονίσουμε υπέρ του.

»Η δική μου φιλοσοφία, που επιβεβαιώνεται με κάθε περίπτωση που βλέπω στις σχεδόν δύο δεκαετίες που ασχολούμαι με τους μαθητές και την εκπαίδευση, είναι ότι δεν υπάρχει μαθητής που δεν μπορεί να μάθει, δεν μπορεί να αποκτήσει κίνητρο, δεν μπορεί να αριστεύσει και, κυρίως, δεν υπάρχει μαθητής που να μην μπορεί να κάνει ακριβώς αυτό που ονειρεύεται και επιδιώκει. Τα βήματα για αυτό είναι απλά, βατά και δεδομένα».

Πόσο έχει επηρεάσει η οικονομική κρίση την ψυχολογία του μαθητή αλλά και την εκπαίδευσή του;

«Πρόσφατα ολοκλήρωσα το πρώτο στάδιο μιας έρευνας την οποία “έτρεξα” σε δείγμα περίπου 3.500 εφήβων ανά έτος για τα τρία ορόσημα έτη της κρίσης: το 2009, το 2012 και το 2015. Χρησιμοποίησα για αυτό τα στοιχεία του ΟΟΣΑ από την έρευνα PISA και συνεπώς αυτά που θα σας πω είναι τεκμηριωμένα και μπορείτε επίσης να τα βρείτε σε άρθρα μου από παρουσιάσεις της έρευνας στο εξωτερικό.

»Δυστυχώς, η κρίση έχει επηρεάσει βαθιά και άμεσα την επίδοση των Ελλήνων μαθητών με τον πλέον αρνητικό τρόπο: η έλλειψη διδακτικού προσωπικού, η κακουχία που το ίδιο το διδακτικό προσωπικό αντιμετωπίζει, η ολοένα και αυξανόμενη ανομοιογένεια μέσα στις τάξεις σε συνδυασμό με τις συνεχόμενες επιβαρύνσεις του νοικοκυριού του κάθε μαθητή (από την δραστική μείωση τού κατά κεφαλήν εισοδήματος μέχρι την κατάπτωση της ποιότητας ζωής και την αύξηση της επικινδυνότητας για ψυχικές διαταραχές που προέρχονται από άγχος και/ή κατάθλιψη) έχουν μειώσει κατακόρυφα την ακαδημαϊκή επίδοση των μαθητών.

»Επί πλέον, η έλλειψη προοπτικής/αισθήματος ελπίδας για βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών στην Ελλάδα και η γενικότερη ανασφάλεια σχετικά με την επιβίωση της οικογένειας επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο όλους τους άλλους παράγοντες που ήδη έχουν υπονομευθεί από την έλλειψη πρόσβασης σε αγαθά/πόρους».

Ξεπερνιούνται όλα αυτά;     

«Σίγουρα. Με δύο τρόπους: Ο ένας είναι με κρατική παρέμβαση, με το να κάνει τους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων να αισθανθούν προστατευμένοι από άποψη εισοδήματος και επαγγελματικού κύρους εφ’ όσον επιδίδονται στο επάγγελμά τους πλήρως. Ο άλλος είναι με γονεϊκή παρέμβαση. Θα πρέπει ο ίδιος ο γονέας να επενδύσει στην καθοδήγηση και στήριξη του παιδιού του».

Η Τάνυα Γεριτσίδου είναι ειδική ψυχοπαιδαγωγός. Σπούδασε εκπαιδευτική ψυχολογία και συνέχισε τις σπουδές της, παίρνοντας μεταπτυχιακό στην Εφαρμοσμένη Εκπαιδευτική Ψυχολογία (DEREE- The American College of Greece, ειδικότητα: Θεωρία Οικολογικών Συστημάτων-EST). Έχει εργαστεί ως εκπαιδευτικός σύμβουλος σε σχολεία και στον εκδοτικό χώρο (Σχολείο της Αμερικανικής Παροικίας Αθηνών-ACS, MindPower Publishing), ενώ τα τελευταία επτά χρόνια διατηρεί δικό της γραφείο. Πορίσματα από την ερευνητική δουλειά της σχετικά με την επίδραση της οικονομικής κρίσης στην ακαδημαϊκή επίδοση των Ελλήνων εφήβων έχουν παρουσιαστεί σε διεθνή συνέδρια και έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά έντυπα. Η ίδια έχει συγγραφική συμμετοχή σε πολλά βιβλία εκπαιδευτικού περιεχομένου. Αγαπά τον χορό και είναι κάτοχος μαύρης ζώνης(!) στο Tae Kwon Do.

Διαβάστε επίσης

Χρησιμοποιούμε cookies για λόγους στατιστικών & επισκεψιμότητας Συμφωνώ Περισσότερα