Το come back του «στρατηγού» Σάλλα μέσω… Κρήτης

Όποιοι πίστεψαν ότι το «αντίο» του Μιχάλη Σάλλα από την Τράπεζα Πειραιώς σήμαινε και τη «συνταξιοδότησή» του από το εγχώριο χρηματοπιστωτικό σύστημα, πλανήθηκαν πλάνην οικτρά. Ή επί το λαϊκότερο λογάριαζαν χωρίς τον… τραπεζίτη.

Των Ν. Τσαγκατάκη, Μ. Κωτσάκου

Όταν στις 24 Νοεμβρίου ο υπουργός Οικονομίας Ευκλείδης Τσακαλώτος αποκάλυπτε από το βήμα της Βουλής ότι η κυβέρνηση βρίσκεται σε επικοινωνία με τα «sparkassen» της Γερμανίας, λίγοι κατάλαβαν από την αρχή τι εννοούσε. Επί της ουσίας ο υπουργός προανήγγειλε τον επανασχεδιασμό των συνεταιριστικών τραπεζών κατά τα πρότυπα του πετυχημένου γερμανικού μοντέλου.

Αυτός που σίγουρα δεν είχε καμία… απορία είναι ο Μιχάλης Σάλλας, ο οποίος πριν από μερικά 24ωρα ανακοίνωσε την εμπλοκή του –ως μεγαλομέτοχος και πιθανότατα ιθύνων νους– στην Παγκρήτια Συνεταιριστική Τράπεζα.

Συγκεκριμένα, ο δαιμόνιος τραπεζίτης και η γνωστή συνεταιριστική τράπεζα που εδρεύει στη ιδιαίτερη πατρίδα του Μ. Σάλλα υπέγραψαν MoU (Σύμφωνο Αμοιβαίας Κατανόησης και Εμπιστευτικότητας), στο οποίο αποτυπώνεται ρητά η επιθυμία συμμετοχής τού πρώην επικεφαλής της Τράπεζας Πειραιώς στο συνεταιριστικό κεφάλαιο της τράπεζας ως στρατηγικού επενδυτή, με ποσοστό τουλάχιστον 15% επί του συνόλου των συνεταιριστικών μερίδων.

Πέρα από το «τεχνικό» κομμάτι του deal (π.χ. ότι η απόκτηση των μεριδίων θα γίνει μέσω ΑΜΚ ή ότι το σύνολο της διαδικασίας αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί μέχρι 31 Ιανουαρίου 2017), το θέμα είναι τι «γέννησε» αυτό το επιχειρηματικό στοίχημα. Την απάντηση έσπευσε να δώσει σε ένα πρώτο επίπεδο ο ίδιος ο Μ. Σάλλας, δηλώνοντας ότι γνωρίζει την Παγκρήτια Τράπεζα από την ίδρυσή της και ότι έχει παρακολουθήσει στενά την πορεία της όλα αυτά τα χρόνια. «Θεωρώ την Παγκρήτια Τράπεζα άρρηκτα δεμένη με την οικονομία της Κρήτης, έχω εμπιστοσύνη στη διοίκηση και στα στελέχη της και πιστεύω ότι η νέα προσπάθεια όλων μας θα συμβάλει στην περαιτέρω ανάπτυξή της και θα διευρύνει τις προοπτικές της προς όφελος των συνεταίρων και των πελατών της», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Σάλλας.

Σημαντικό μέγεθος…

Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και οι δηλώσεις εκ μέρους της συνεταιριστικής τράπεζας, σύμφωνα με τις οποίες «η συμμετοχή του στρατηγικού επενδυτή αναμένεται να ενισχύσει και να θωρακίσει περαιτέρω την κεφαλαιακή επάρκεια της Παγκρήτιας». Παράλληλα, και οι δύο πλευρές δηλώνουν την πίστη τους στο εγχείρημα καθώς, όπως εξηγούν, με την εν λόγω συνεργασία δημιουργούνται οι δυνατότητες για την ενδυνάμωση, ανάπτυξη και αναβάθμιση των δραστηριοτήτων της τράπεζας, προς όφελος των υφιστάμενων και μελλοντικών συνεταίρων της.

Για τους μη γνωρίζοντες και για να υπάρχει μία τάξη μεγέθους της συμφωνίας αξίζει να σημειωθεί ότι η Παγκρήτια Τράπεζα μόνο αμελητέα τραπεζική οντότητα δεν είναι. Κατ’ αρχάς, πρόκειται για το μεγαλύτερο συνεταιριστικό χρηματοπιστωτικό ίδρυμα εν Ελλάδι, με:

– Περισσότερους από 83.000 συνεταίρους

– Καταθέσεις 1 δισ. ευρώ (μερίδιο αγοράς στον νομό Ηρακλείου άνω του 20%) και δάνεια 1,6 δισ. ευρώ (85% αυτών προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις)

– Εκτεταμένο δίκτυο εξυπηρέτησης πελατών, με 54 καταστήματα πανελλαδικά (47 καταστήματα στην Κρήτη και παρουσία σε Αττική, Θεσσαλονίκη και Μήλο) και επιπλέον 12 σημεία εξυπηρέτησης (ΑΤΜ).

…και με προοπτικές

Σε κάθε περίπτωση η απόφαση Σάλλα να (επαν)ενεργοποιηθεί μέσω της Παγκρήτιας αλλάζει τα δεδομένα στον τραπεζικό χώρο. Όχι μόνο διότι έχει πλέον στα χέρια του ένα υγιή οργανισμό, αλλά διότι εισέρχεται σε ένα χώρο με προοπτικές. Ειδικά σε μία περίοδο όπου ο ελληνικός τραπεζικός τομέας αδυνατεί να εξυπηρετήσει τις χρηματοδοτικές ανάγκες µικρών και νεοσύστατων επιχειρήσεων ή και ομάδων καταναλωτών, οι συνεταιριστικές τράπεζες θα κληθούν χωρίς αμφιβολία να καλύψουν το κενό, αναδεικνύοντάς τες σε σημαντικό μοχλό επανεκκίνησης της ελληνικής οικονομίας.

Αυτό άλλωστε δείχνει και το ευρωπαϊκό μοντέλο, όπου οι συνεταιριστικές τράπεζες εξακολουθούν να αποτελούν αξιοσημείωτο μέγεθος –έστω και σε διαφορετικό βαθμό ανά χώρα– στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Αρκεί να πούμε ότι το 2010 οι ευρωπαϊκές συνεταιριστικές τράπεζες αντιπροσώπευαν το 21% του μεριδίου αγοράς στις καταθέσεις, µε το συνολικό ποσό να ανέρχεται στα 3,1 τρισ. ευρώ, και το 19% του μεριδίου αγοράς των δανείων, που ανερχόταν σε 3,3 τρισ. ευρώ, και κατείχαν περιουσιακά στοιχεία της τάξης των 5,6 τρισ. ευρώ.

Δεδομένης, επομένως, της οξυδέρκειας του Μ. Σάλλα δύσκολα θα διέλαθαν της αντίληψής του τέτοιες ευοίωνες προοπτικές. Οπότε το come back του τραπεζίτη μέσω της Παγκρήτιας ίσως τελικά να μην ξενίζει όσο φαίνεται διά γυμνού οφθαλμού.

Ο σταρ μάνατζερ που θριάμβευσε στις εξαγορές

Ο Μιχάλης Σάλλας δεν είναι απλή περίπτωση. Γεννημένος στο Ηράκλειο το 1950, σπούδασε Οικονομικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέχισε τις σπουδές του στη Γερμανία, όπου και έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα στα Οικονομικά από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης.

Σε ηλικία μόλις 24 ετών ήταν ένα από τα 149 άτομα που έλαβαν ονομαστική πρόσκληση από τον Ανδρέα Παπανδρέου για να παραστούν στην εκδήλωση για την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ, που έμεινε στην ιστορία ως η Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη. Ήδη από τότε εθεωρείτο ένα από τα αγαπημένα παιδιά του Ανδρέα και «μάγος» σε χρηματοοικονομικά θέματα.

Άρχισε την καριέρα του στη Γερμανία ως ερευνητής στο Ινστιτούτο Διεθνούς Συγκριτικής Στατιστικής στη Χαϊδελβέργη, ενώ στη συνέχεια επέστρεψε στην Ελλάδα όπου ήταν καθηγητής Οικονομετρίας στο Πάντειο. Η ακαδημαϊκή του καριέρα ολοκληρώθηκε το 1997, λόγω φόρτου εργασίας. Από την πρώτη ημέρα που το ΠΑΣΟΚ ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας το 1981, ο M. Σάλλας αξιοποιήθηκε σε διάφορες θέσεις. Έτσι, διετέλεσε γενικός γραμματέας του υπουργείου Εμπορίου, διοικητής της ΕΤΒΑ, πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και πρόεδρος της Επιτροπής Εκσυγχρονισμού Ελληνικού Τραπεζικού Συστήματος.

Η ιστορία της Πειραιώς

Το 1991, η κυβέρνηση Μητσοτάκη ξεκίνησε μεγάλο πρόγραμμα ιδιωτικοποίησης των ελληνικών τραπεζών. Ο M. Σάλλας απέκτησε την Τράπεζα Πειραιώς, ως επικεφαλής ομάδας επιχειρηματιών, η οποία περιλάμβανε τους Δασκαλόπουλο, Βασιλάκη (Aegean), Φουρλή (ΙΚΕΑ) και αργότερα τον Κωνσταντίνο Αγγελόπουλο.

Η τράπεζα ήταν ζημιογόνος όταν την ανέλαβε ο Σάλλας, αλλά ο ίδιος, με σωστό μάνατζμεντ, γρήγορα την κατέστησε κερδοφόρο, ενώ τα επόμενα χρόνια απέκτησε φήμη «σταρ-μάνατζερ» λόγω των πολλών επιτυχημένων εξαγορών και απορροφήσεων που πέτυχε. Μέχρι σήμερα η Τράπεζα Πειραιώς έχει απορροφήσει, μεταξύ άλλων, την Τράπεζα Μακεδονίας-Θράκης, την ΕΤΒΑ και, πιο πρόσφατα, τη Λαϊκή Τράπεζα Κύπρου, την Ελληνική Τράπεζα, την Τράπεζα Κύπρου, τη Γενική Τράπεζα και φυσικά την Αγροτική, η οποία την έφερε στην κορυφή του τραπεζικού συστήματος.

Όπως παραδέχονται και οι άσπονδοι φίλοι του, ο Σάλλας κρίθηκε στα δύσκολα. Και στα δύσκολα τα κατάφερε κόντρα σε όλα τα δεδομένα της ίδιας της αγοράς. Τα 25 χρόνια στο τιμόνι της Τράπεζας Πειραιώς το απέδειξαν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Του αναγνωρίζουν επίσης το επιχειρηματικό του ένστικτο, το οποίο ποτέ δεν τον πρόδωσε. Η επιλογή του –μετά το καλοκαίρι του 1989– να κλείσει το κεφάλαιο δημόσιος τομέας φάνταζε μεγάλο ρίσκο. Ο ίδιος, όμως, ήξερε πολύ καλά τι έκανε, πατώντας γερά στο έδαφος της πραγματικότητας.
Ο Μ. Σάλλας, ακόμη και όταν η Τράπεζα Πειραιώς ήταν μια μικρή εμπορική τράπεζα, είχε πάντα θέση και άποψη για την ελληνική οικονομία και την ανάπτυξή της, τις οποίες διατύπωνε συχνά-πυκνά καθαρά, δημόσια και ανοιχτά. Τα χρόνια της οικονομικής κρίσης (από το 2009 έως το 2011) βγήκε μπροστά μιλώντας και διατυπώνοντας προτάσεις για την αντιμετώπισή της. Την επόμενη διετία (2012-2014) πήρε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες εντός του τραπεζικού ομίλου που μπορούν να συνοψιστούν στο δίπτυχο: Θωράκιση Ισολογισμού – Κεφαλαιακή Ενδυνάμωση. Πάντως, τα επτά τελευταία χρόνια ο Μιχάλης Σάλλας και η Τράπεζα Πειραιώς, στο μέτρο της ευθύνης ενός ηγέτη, στήριξαν με πολλαπλούς τρόπους τις επιχειρήσεις, την αγορά και την οικονομία, και αποτέλεσαν έναν καλό και χρήσιμο σύμβουλο και συνεργάτη των κυβερνήσεων.

Τη γιγάντωσε

Το θαύμα της Πειραιώς αναμφίβολα είναι η μεγάλη παρακαταθήκη του. Ο ίδιος ο δημιουργός της τράπεζας έχει εξηγήσει τον λόγο της γιγάντωσης της τραπέζης: «Εμείς δεν ρευστοποιούμε ούτε κερδοσκοπούμε στο Χρηματιστήριο. Αντίθετα, επειδή πιστεύουμε στη δύναμη της Πειραιώς και στις δυνατότητές της να σημειώνει μεγάλες αποδόσεις, διευρύνουμε τις συμμετοχές μας. Το να μεγαλώνουμε τις περιουσίες των μετόχων μας είναι μια θεμιτή φιλοδοξία, ενσωματώνοντας στη λειτουργία μας όλες τις θετικές συνέπειες από τις κινήσεις και τις επιλογές μας στον τραπεζικό χώρο».

Πάντως, η χρονιά ορόσημο ήταν το 2012. Τότε άλλαξαν τα δεδομένα της αγοράς. Εκείνη τη χρονιά γίνεται η απορρόφηση των στοιχείων ενεργητικού και παθητικού του υγιούς τμήματος της Αγροτικής Τράπεζας Α.Ε., αλλά και η εξαγορά του συνολικού ποσοστού συμμετοχής της Societe Generale (99,08%) στη Γενική Τράπεζα. Έναν χρόνο αργότερα –το 2013– η Τράπεζα Πειραιώς προχωρά στην απόκτηση όλων των καταθέσεων, των δανείων και των καταστημάτων στην Ελλάδα της Τράπεζας Κύπρου, της Cyprus Popular Bank και της Ελληνικής Τράπεζας, συμπεριλαμβανομένων των δανείων και των καταθέσεων των θυγατρικών τους στην Ελλάδα.

Την ίδια κιόλας χρονιά η Τράπεζα Πειραιώς ολοκληρώνει με επιτυχία την πλήρη ενσωμάτωση της πρώην ΑΤΕbank, των εγχώριων δραστηριοτήτων των Τραπεζών Κύπρου, CPB και Ελληνικής Τράπεζας, ενώ προχωρά και σε μια νέα εξαγορά. Πρόκειται για το συνολικό ποσοστό (100%) της Millennium BCP στη θυγατρική της στην Ελλάδα Millennium Bank S.A. Το καλοκαίρι του 2013 –στις 28 Ιουνίου– ολοκληρώνεται η άντληση κεφαλαίων ποσού 8,4 δισ. ευρώ, με το αντληθέν ποσό από ιδιώτες επενδυτές στο πλαίσιο της αύξησης να φτάνει το ποσό του 1,4 δισ. ευρώ, ήτοι 20% της αύξησης ανακεφαλαιοποίησης των 7,3 δισ. ευρώ. Το υπόλοιπο ποσό της ΑΜΚ καλύφθηκε με την εκ μέρους του ΤΧΣ εισφορά σε είδος – και συγκεκριμένα με εισφορά ομολόγων εκδόσεως EFSF.
Το κεφάλαιο των εξαγορών και της ενσωμάτωσης τραπεζών και τραπεζικών δικτύων κλείνει το 2015. Η Τράπεζα Πειραιώς προχωρά στην απόκτηση του «υγιούς» τμήματος της Πανελλήνιας Τράπεζας.

 

Η αποχώρηση

Καταμεσής του καλοκαιριού (20 Ιουλίου) έπεσε η βόμβα, καθώς ο Μ. Σάλλας διάβασε ο ίδιος το κείμενο της παραίτησής του στα μέλη του διοικητικού συμβουλίου. Στο κείμενο αναφέρθηκε στην απόφαση αποχώρησης, αλλά και στην παρακαταθήκη που αφήνει στην τράπεζα, συμπληρώνοντας έναν κύκλο 25 χρόνων ως πρόεδρος της τράπεζας.

«Στα 25 αυτά χρόνια της Τράπεζας Πειραιώς πραγματοποιήθηκε ένα εξαιρετικό έργο. Ξεκινώντας τον Δεκέμβριο του 1991 με 200 άτομα προσωπικό και μερίδιο μόλις 0,1% της ελληνικής τραπεζικής αγοράς, δημιουργήσαμε μια σημαντική σε μέγεθος τράπεζα, με πάνω από 20.000 προσωπικό και μερίδιο αγοράς κοντά στο 30%.

»Είχαμε καθοριστικό ρόλο στην αναδιάρθρωση του τραπεζικού συστήματος, αναπτύξαμε καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες, στηρίξαμε την επιχειρηματική κοινότητα και συμβάλαμε στην οικονομική πρόοδο (…). Ωστόσο, είναι προφανές ότι μετά και την τελευταία ανακεφαλαιοποίηση διαμορφώνεται για το τραπεζικό σύστημα, ασφαλώς και για την Τράπεζα Πειραιώς, ένα νέο εταιρικό και οικονομικό περιβάλλον. Στο νέο αυτό περιβάλλον χρειάζεται η πείρα των παλαιών στελεχών, αλλά κυρίως οι δυνάμεις των νέων ανθρώπων, των νέων managers, οι οποίοι θα επωμιστούν το βάρος να οδηγήσουν την τράπεζα στη νέα εποχή.

»Έχοντας σταθμίσει τα νέα δεδομένα, ενημέρωσα ήδη από τις αρχές του 2016 τους αρμόδιους θεσμούς ότι πρόθεσή μου ήταν να μη συμμετέχω στο νέο οργανωτικό σχήμα του ομίλου.

»Δεν μπορούσα, ωστόσο, να υλοποιήσω νωρίτερα την απόφασή μου, καθώς το Δ.Σ. της τράπεζας ήταν υπό αξιολόγηση και επιλογή των international experts.

»Σήμερα, μετά και την επιτυχή ολοκλήρωση της αξιολόγησης του HFSF και της επιλογής του μεγαλύτερου μέρους των μελών του διοικητικού συμβουλίου, αποφάσισα να πραγματοποιήσω την απόφασή μου και να αποχωρήσω από το Δ.Σ. της τράπεζας», σημείωσε ο κ. Σάλλας.

Ο ίδιος στο κείμενο της αποχώρησης δεν άφησε αιχμές για κανέναν, παρά το γεγονός ότι οι πληροφορίες ανέφεραν πως ο κ. Σάλλας ήταν στο μάτι του κεντρικού τραπεζίτη, του Γιάννη Στουρνάρα, αλλά και του μετόχου της τράπεζας, Τζον Πόλσον, ο οποίος δεν έμεινε αδρανής στο ενδεχόμενο παραμονής του προέδρου της τράπεζας στη θέση του…