«Χρυσή» διάταξη για την «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ»

Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες των νομοθετικών ρυθμίσεων και συνήθως βγαίνει στην επιφάνεια μετά την ψήφισή τους. Στην περίπτωση, ωστόσο, του σχεδίου νόμου «Διαδικασία οριοθέτησης και ρυθμίσεις θεμάτων για τα υδατορέματα και άλλες διατάξεις» οι καταγγελίες για ευνοϊκή μεταχείριση της ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ στη Χαλκιδική έχουν προκύψει νωρίτερα.

Του Γιάννη Συμεωνίδη

Οι κάτοικοι κάνουν λόγο για φωτογραφική διάταξη, η οποία θα δώσει τη δυνατότητα στην εταιρεία την οποία ελέγχει η καναδική ELDORADO GOLD να παρακάμψει την υποχρέωση οριοθέτησης των ρεμάτων Καρατζά και Λοτσάνικου στις Σκουριές, τα οποία πρόκειται να καταργηθούν για να μετατραπούν σε χώρους απόθεσης μεταλλευτικών αποβλήτων. Μπροστά στο διαφαινόμενο νέο αδιέξοδο με την αδυναμία έκδοσης Προεδρικού Διατάγματος, τη λύση, δηλαδή την εξαίρεση από την υποχρέωση οριοθέτησης των ρεμάτων, έρχεται να δώσει διά νόμου ο αρμόδιος αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος, Σταύρος Καλαφάτης.

Το νομοσχέδιο κατατέθηκε την Πέμπτη στη Βουλή. Αυτό αποτελεί, στην ουσία, συρραφή δύο σχεδίων νόμου, ενός για τα ρέματα κι ενός για τα δασικά οικοσυστήματα. Το επίμαχο Κεφάλαιο Α΄ είχε κατατεθεί τον Μάιο του 2013 ως αυτοτελές νομοσχέδιο με τίτλο «Οριοθέτηση και προστασία των υδατορεμάτων και συναφή θέματα» και είχε εκτεθεί σε δημόσια διαβούλευση για δύο μόλις εβδομάδες. Καταγγέλλεται πως με αυτό ανατρέπεται τελείως το υφιστάμενο καθεστώς προστασίας των υδατορεμάτων, ενώ εισάγονται ευρύτατες εξαιρέσεις, χωρίς προϋποθέσεις και περιορισμούς, που επιτρέπουν εφεξής σχεδόν οτιδήποτε.

Και να σκεφτεί κανείς πως όταν το νομοσχέδιο ετίθετο προς δημόσια διαβούλευση, ο ίδιος ο κ. Καλαφάτης είχε υποστηρίξει πως η αλλαγή τού υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου επιβαλλόταν και από τη νομολογία τού Συμβουλίου της Επικρατείας σχετικώς με την αναγκαιότητα της έκδοσης Προεδρικού Διατάγματος για την επικύρωση καθορισμού της οριοθέτησης υδατορεμάτων που βρίσκονται εντός ευαίσθητων και προστατευόμενων περιοχών.

Τα επίμαχα άρθρα

Το άρθρο 3 παρ. 4 του υπό κατάθεση νομοσχεδίου προέβλεπε στην αρχική του μορφή: «Κατ’ εξαίρεση, όταν το προς οριοθέτηση τμήμα του υδατορέματος ευρίσκεται σε κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο ή σε παραδοσιακό οικισμό, ή σε δάση ή σε περιοχές που υπάγονται σε ειδικό καθεστώς προστασίας, η επικύρωση του καθορισμού των οριογραμμών του γίνεται με Προεδρικό Διάταγμα». Ωστόσο, στο σχέδιο που εισήχθη τελικώς στο Κοινοβούλιο έχουν απαλειφθεί τα δάση, με το αιτιολογικό πως ο αριθμός των υδατορεμάτων σε αυτά είναι τόσο μεγάλος που θα ήταν πρακτικώς περίπλοκο να εκδίδεται ξεχωριστό Π.Δ. για καθένα από αυτά, πως έτσι κι αλλιώς η αδειοδότηση και η έγκριση περιβαλλοντικών όρων δεν σχετίζονται με αυτήν τη διαδικασία και πως εξακολουθούν να ισχύουν οι σχετικές προβλέψεις τής δασικής νομοθεσίας.

Το άρθρο 4, εξάλλου, του ίδιου νομοσχεδίου εισάγει εξαιρέσεις από την απαίτηση οριοθέτησης των υδατορεμάτων. Συγκεκριμένα, στο άρθρ. 4 παρ. 1 εδ. 3 αναφέρεται: «Δεν απαιτείται οριοθέτηση για την κατασκευή φραγμάτων, υδροληψιών, υδροηλεκτρικών σταθμών, εφόσον αυτοί βρίσκονται πάνω στο σώμα τού φράγματος, καθώς και αναβαθμών συγκράτησης φερτών υλών στις ορεινές κοίτες». Οι κάτοικοι προειδοποιούν πως ελλείψει οποιασδήποτε διευκρίνισης ή αιτιολόγησης ο ασαφής όρος «φράγματα» μπορεί άνετα να συμπεριλάβει και φράγματα απόθεσης εξορυκτικών αποβλήτων, όπως αυτά που θέλει να κατασκευάσει η ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ στα υδατορέματα Καρατζά και Λοτσάνικο στις Σκουριές.

Η «μοναδική» απόφαση του ΣτΕ

Με βάση τον σχεδιασμό τής εταιρείας, ο οποίος εγκρίθηκε με την ΚΥΑ 201745/2011, στη θέση των δύο υδατορεμάτων θα υψωθούν δύο χωμάτινα φράγματα ύψους 150 μέτρων έκαστο, πίσω από τα οποία θα αποτεθούν 74 εκατομμύρια τόνοι μεταλλευτικών αποβλήτων. Στο τέλος, τα δύο μεγάλα ρέματα συνεχούς ροής θα πάψουν να υφίστανται και τη λειτουργία τής απορροής των υδάτων θα αναλάβουν τρία τσιμεντένια κανάλια/τάφροι, περιμετρικά των χώρων απόθεσης αποβλήτων. Η εκχέρσωση του αρχέγονου δάσους της περιοχής των ρεμάτων βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη, μολονότι δεν υφίσταται Προεδρικό Διάταγμα οριοθέτησής τους.

Αξίζει να σημειωθεί πως μέχρι την υπόθεση «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ», κατά πάγια νομολογία τού ΣτΕ, ο καθορισμός των οριογραμμών τού υδατορέματος αποτελούσε «κατά νόμο προϋπόθεση» για την έκδοση των πράξεων χωροθέτησης κι έγκρισης περιβαλλοντικών όρων έργου ή δραστηριότητας που βρίσκεται πλησίον ρέματος (ΣτΕ 463/2010, 4494/2009, 1990/2007, 2133/2003, 3780/2001). Η μελέτη οριοθέτησης των ρεμάτων Καρατζά και Λοτσάνικου υποβλήθηκε αρμοδίως για έγκριση από το 2006, όμως οι αρμόδιες υπηρεσίες αρνούνταν να την εγκρίνουν λόγω σοβαρών ελλείψεων. Τελικώς, η ΚΥΑ 201745/2011 Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων εκδόθηκε χωρίς την απαιτούμενη οριοθέτηση των υδατορεμάτων.

Προς έκπληξη όλων, μη εξαιρουμένου του νομικού κόσμου, το ΣτΕ με την απόφαση 1492/2013 ανάτρεψε τη δική του πάγια νομολογία, αρνούμενο να ακυρώσει τη σχετική με την επένδυση στη Χαλκιδική ΚΥΑ λόγω απουσίας πράξης καθορισμού των οριογραμμών των υδατορεμάτων. Αντιθέτως, δέχθηκε ότι η επιλογή της χωροθέτησης στηρίζεται στα δεδομένα των (σ.σ. μη εγκεκριμένων) μελετών οριοθέτησης και ότι έχει γίνει προσπάθεια περιορισμού των επιπτώσεων. Τον Ιούλιο του 2013 η «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» υπέβαλε εκ νέου τη μελέτη οριοθέτησης, η οποία μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα πήρε την έγκριση των αρμόδιων υπηρεσιών, την οποία δεν έπαιρνε επί επτά ολόκληρα χρόνια.

Σημειώνεται, επίσης, πως το ΣτΕ δεν υιοθετεί το σκεπτικό τής απόφασης της Χαλκιδικής, αλλά επανέρχεται στις παλαιότερες νομολογιακές του κρίσεις σε μεταγενέστερες αποφάσεις του. Ακόμα, όμως, και στην απόφαση 1492/2013 αναφέρεται ότι η οριοθέτηση υδατορεμάτων, τα οποία ευρίσκονται σε οικισμούς ή περιοχές εντός ή εκτός σχεδίου που λόγω του χαρακτήρα τους χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας, όπως είναι και τα δάση και οι δασικές εκτάσεις, πρέπει να γίνεται με Προεδρικό Διάταγμα.