Όταν αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς πρόβλεψαν το μέλλον

Στην καρδιά της πρωτεύουσας, το μεγαλείο της παλιάς Αθήνας επιμένει να υπάρχει, ευτυχώς, κόντρα στην άτακτη ανοικοδόμηση του προπερασμένου αιώνα και στην υποβάθμιση του προηγούμενου, έστω και με τα λίγα νεοκλασικά κτίρια που διασώθηκαν από τούτη τη λαίλαπα. Ένα από αυτά είναι και το Εθνικό Θέατρο, που στεγάζεται στην οδό Αγίου Κωνσταντίνου, κάτω από την Ομόνοια.
Σήμερα, καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου είναι ο Στάθης Λιβαθινός, ενώ το Δ.Σ. απαρτίζουν ο Θανάσης Παπαγεωργίου, πρόεδρος, ο Κυριάκος Καντζουράκης, αντιπρόεδρος, με μέλη την Αμαλία Μουτούση και τον Ιωσήφ Βιβιλάκη. Η Εταιρεία Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων εκπροσωπείται από τη Μέλπω Ζαρόκωστα και το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών από τους Ρήγα Αξελό και Ταξιάρχη Χάνο.

Η σημερινή αναφορά μας γίνεται με αφορμή δύο αξιόλογες –και δυστυχώς επίκαιρες– παραστάσεις που το Εθνικό Θέατρο μεταφέρει σε ολόκληρη την Ελλάδα το φετινό καλοκαίρι. Πρόκειται για τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη και τις «Εκκλησιάζουσες» του Αριστοφάνη.

Ιστορικό
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ιστορική διαδρομή του Εθνικού Θεάτρου. Το 1880 ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ λαμβάνει δωρεά 10.000 αγγλικές λίρες από τον ομογενή Ευστράτιο Ράλλη και αποφασίζει να τις χρησιμοποιήσει για την ανέγερση Εθνικής Σκηνής. Το 1891 μπαίνουν τα θεμέλια του θεάτρου, επί της οδού Αγίου Κωνσταντίνου, σε οικόπεδο του Νικόλαου Θων. Το θέατρο χτίζεται με βάση τα σχέδια του Αυστριακού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ. Το 1900 ορίζεται η πρώτη διοίκηση με διευθυντή τον Άγγελο Βλάχο. Το 1901 αρχίζει η λειτουργία της Δραματικής Σχολής και λίγους μήνες μετά το «Βασιλικό Θέατρο», όπως λεγόταν τότε, ανοίγει τις πύλες του στο κοινό, με μονόλογο από το έργο του Δημήτρη Βερναρδάκη «Μαρία Δοξαπατρή» και δύο ελληνικές μονόπρακτες κωμωδίες: Δημήτρη Κορομηλά «Ο θάνατος του Περικλέους» και Χαράλαμπου Άννινου «Ζητείται υπηρέτης».

Στις 30 Δεκεμβρίου του 1903 ανεβαίνει η «Ορέστεια» του Αισχύλου, σε πεζή μετάφραση Γ. Σωτηριάδη. Αυτή η παράσταση υπήρξε και η αφορμή να ξεσπάσει μια μακρόχρονη γλωσσική αντιπαράθεση. Φοιτητές της Φιλοσοφικής σχολής, υποκινούμενοι από τον αρχαιολάτρη καθηγητή τους Γ. Μιστριώτη κατέβηκαν στην Αγίου Κωνσταντίνου και προσπάθησαν να ματαιώσουν την παράσταση. Τα επεισόδια που προκλήθηκαν, γνωστά ως Ορεστειακά, είχαν αποτέλεσμα ένα νεκρό και δέκα τραυματίες.

Το 1908 οι παραστάσεις διακόπτονται και το 1930 ιδρύεται το Εθνικό θέατρο, με νόμο που υπογράφει ο τότε υπουργός Παιδείας Γ. Παπανδρέου. Δύο χρόνια μετά ανεβαίνουν οι παραστάσεις Αισχύλου «Αγαμέμνων» και Γρηγορίου Ξενόπουλου «Ο Θείος Όνειρος».
Το 1938, στις 11 Σεπτεμβρίου, ανεβαίνει η πρώτη μετά την αρχαιότητα παράσταση Αρχαίου Δράματος στην Επίδαυρο. Πρόκειται για την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή.

Το 1939 ιδρύεται η κινητή μονάδα περιοδειών με το όνομα «Άρμα Θέσπιδος», όπως και η Λυρική Σκηνή ως τμήμα του Εθνικού Θεάτρου.

Το 1941 για λόγους ασφαλείας οι παραστάσεις του Εθνικού Θεάτρου και της Λυρικής Σκηνής μεταφέρονται από την Κεντρική Σκηνή στον κινηματογράφο Παλλάς στην οδό Βουκουρεστίου, που διαθέτει καταφύγιο για την περίπτωση αεροπορικού συναγερμού.
Το 1943 δίνεται η τελευταία τραγική παρουσία της Ελένης Παπαδάκη στο Ηρώδειο, ενάμιση χρόνο πριν τη δολοφονία της, στην «Εκάβη» του Ευριπίδη.

Από εκεί και πέρα, η πορεία που διαγράφει το Εθνικό Θέατρο είναι λαμπρή με παγκόσμια αναγνώριση και πολλά ονόματα να εμπλουτίζουν το ρεπερτόριό της, όπως Μαρία Κάλλας, Μελίνα Μερκούρη, Μαρίκα Κοτοπούλη, Κυβέλη, Θάνος Κοτσόπουλος, Αλέκος Αλεξανδράκης, Μάνος Χατζηδάκις, Άννα Συνοδινού, Μίκης Θεοδωράκης, Κατίνα Παξινού, Έλλη Λαμπέτη, Δημήτρης Χορν, Αλέξης Μινωτής, Ζυλ Ντασέν, Νίκος Κούρκουλος και τόσοι άλλοι.

«Τρωάδες» του Ευριπίδη

Στο στρατόπεδο των Αχαιών, στα παράλια της λεηλατημένης Τροίας, οι αιχμάλωτες Τρωαδίτισσες και η βασίλισσά τους, Εκάβη, θρηνούν για τα δεινά τους. Όσες έχουν απομείνει ζωντανές από την ξεκληρισμένη βασιλική οικογένεια θα δοθούν δώρο στους Αχαιούς, ενώ ο εγγονός της Εκάβης, ο μικρός Αστυάνακτας, γκρεμίζεται από τα τείχη, θύμα της σκληρότητας των κατακτητών. Οι φλόγες αφανίζουν την Τροία και οι γυναίκες, απελπισμένες, οδηγούνται στα πλοία που θα τις μεταφέρουν πέρα από το Αιγαίο, σκλάβες στα σπίτια των νικητών.

Ο Ευριπίδης με τις «Τρωάδες» γράφει ένα αντιπολεμικό αριστούργημα και κατακρίνει την πολιτική των Αθηναίων για το προκλητικό ανοσιούργημα που είχαν διαπράξει λίγους μήνες πριν εναντίων των Μηλίων καθώς και για τη Σικελική Εκστρατεία που προετοιμάζουν. Οι «Τρωάδες» είναι ένα αμείλικτο κατηγορώ για τις φρικαλεότητες του πολέμου και ένα σπαρακτικό αίτημα για αλληλεγγύη και ανθρωπισμό.
•
• Μετάφραση Κ.Χ. Μύρης
• Σκηνοθεσία Σωτήρης Χατζάκης
• Μουσική Δημήτρης Παπαδημητρίου

Διανομή:
• Ποσειδών Θέμης Πάνου
• Aθηνά Κωνσταντίνα Τάκαλου
• Εκάβη Καρυοφυλλιά Καραμπέτη
• Ταλθύβιος Νίκος Ψαρράς
• Κασσάνδρα Κόρα Καρβούνη
• Ανδρομάχη Μαρία Κίτσου
• Μενέλαος Κρατερός Κατσούλης
• Ελένη Ελένη Ρουσσινού
• Δαίμονας Γεωργιάννα Νταλάρα
• Φρουροί Αλέξανδρος Βαμβούκος, Αντώνης Χαντζής
• Αστυάνακτας Βασίλης Δημουλής

«Εκκλησιάζουσες» του Αριστοφάνη

Μετά την ήττα της Αθήνας στον Πελοποννησιακό πόλεμο, η διαφθορά και οι ανισότητες έχουν ξεπεράσει κάθε όριο. Έτσι οι Αθηναίες, με πρωτοβουλία της Πραξαγόρας, αποφασίζουν να αντιδράσουν δυναμικά. Μεταμφιεσμένες σε άντρες, πηγαίνουν κρυφά στην Εκκλησία του Δήμου και περνούν ένα ψήφισμα που τους δίνει την εξουσία. Επιβάλλουν τις πολιτικές τους μεταρρυθμίσεις και εφαρμόζουν περιουσιακή και ερωτική κοινοκτημοσύνη. Ωστόσο, η υλοποίηση του προγράμματός τους θα αποδειχτεί ουτοπική και θα υπονομευθεί από διαδοχικές κωμικοτραγικές καταστάσεις.
Οι «Εκκλησιάζουσες», το προτελευταίο έργο του Αριστοφάνη, παρουσιάστηκαν περί το 392 π.Χ. Μέσα από την κωμική φόρμα, τους χιουμοριστικούς διαλόγους και τα σπαρταριστά επεισόδια της πολιτικής αυτής κωμωδίας, ο ποιητής εκφράζει την πικρία του για την αδιέξοδη κατάσταση της Αθήνας, μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου.
•
• Μετάφραση Μίνως Βολανάκης
• Σκηνοθεσία – Δραματουργική Επεξεργασία Γιάννης Μπέζος
• Μουσική – Στίχοι Κωστής Μαραβέγιας

Διανομή:
• Νέος Πάνος Βλάχος
• Γριά Β΄ Μπάμπης Γαλιατσάτος
• Βλέπυρος Γιάννης Ζουγανέλης
• Γριά Γ΄ Θανάσης Ισιδώρου
• Άνδρας Παναγιώτης Κατσώλης
• Σχολιαστής Κώστας Κοράκης
• Γείτονας Νίκος Μαγδαληνός
• Χρέμης Λαέρτης Μαλκότσης
• Πραξαγόρα Γιάννης Μπέζος
• Νέα Δανάη Σκιάδη
• Γριά Α΄ Γιωργής Τσουρής