Αφγανιστάν: Η Χώρα τού Ποτέ

Η χώρα με τις αρχαίες ρίζες και τον ελληνιστικό τρόπο διδαχής και ζωής, σήμερα αφέθηκε να την καταπιεί για άλλη μια φορά ο σκοταδισμός. Η χώρα που την ερωτεύτηκαν μεγάλες αυτοκρατορίες, αφού θέλησαν δική τους πόρνη να την κάνουν, και αντιστάθηκε σθεναρά οδηγώντας τες στην ντροπιαστική φυγή, σήμερα υπέκυψε στους αντάρτες που υποτίθεται νοιάζονται για το καλό της με μόνο σκεπτικό την ανελευθερία του λαού που τόσα υπέμεινε και που ποτέ δική του φωνή δεν είχε.

Ιχνηλατώντας… με την Καίτη Νικολοπούλου

Η Γη των Αφγανών (σ.σ.: -σταν σημαίνει γη) υπάρχει ιστορικά από το 10.000 π.Χ. σύμφωνα με Πέρσες και Άραβες ιστορικούς. Από τον 6ο αι. π.Χ. δέσποζαν στην περιοχή κατά σειρά οι Αχαιμενίδες, οι Έλληνες –από εκεί πέρασε ο Μέγας Αλέξανδρος κατά την εκστρατεία του στην Ινδία, άλλωστε η Κανταχάρ, που κάποτε ήταν και πρωτεύουσα, χτίστηκε από τον Αλέξανδρο ως η Ἀλεξάνδρεια ἡ ἐν Ἀραχωσίᾳ–, και στη συνέχεια οι Σελευκίδες, οι Πάρθοι, οι Κουσαίοι ή Κουσάνα, οι Σασανίδες και οι Εφθαλίτες. Το 642 μ.Χ. εμφανίζονται οι πρώτοι μουσουλμάνοι. Πριν τον εξισλαμισμό του Αφγανιστάν οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν Βουδιστές και Ζωροάστρες, με αποτυπώματα και σήμερα στη χώρα.

Μόλις τον 14 αιώνα το Αφγανιστάν αρχίζει να ξεφεύγει από τις φυλές και να οργανώνεται σε κράτος. Πρώτος μεγάλος σύγχρονος αντίπαλος ήταν η Αγγλία, η οποία αφού νίκησε το Πακιστάν προχώρησε βορειότερα.  Το 1842 οι Αφγανοί έχουν τον πρώτο μεγάλο πόλεμο με τους Άγγλους και τους νικάνε. Ακολουθεί ο δεύτερος πόλεμος, το 1878-1880, κατά τον οποίο οι Βρετανοί πέτυχαν να θέσουν το Αφγανιστάν κάτω από τον έλεγχο του Άγγλου αντιβασιλέα των Ινδιών. Το 1919 έρχεται ο τρίτος αγγλο-αφγανικός πόλεμος, κατά τον οποίο οι Αφγανοί καταφέρνουν να νικήσουν τους Άγγλους και να τους αναγκάσουν να αναγνωρίσουν την ανεξαρτησία τους. Ακολούθησε ο Β΄ ΠΠ, κατά τον οποίο το Αφγανιστάν κράτησε ουδέτερη στάση.

Ακολουθεί η διακυβέρνηση του βασιλιά  Μοχάμαντ Ναντίρ Σαχ, ο οποίος έφερε την ανάπτυξη στο καθημαγμένο Αφγανιστάν, βασιλεύοντας από το 1933, σε ηλικία μόλις 19 ετών, με τις δύο δεκαετίες του 1950 και 1960 η χώρα να αναπτύσσεται κατά τον δυτικό τρόπο, με μουσική, εφημερίδες, πικ-νικ, ελευθερία στις γυναίκες με σπουδές και εργασία, και μεγάλα κτίρια αντίστοιχα των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων. Το 1973 γίνεται πραξικόπημα και ο τελευταίος βασιλιάς του Αφγανιστάν καταφεύγει στη Ρώμη και επανέρχεται στη χώρα του το 2002, μετά την ήττα των Ταλιμπάν. Μέχρι τη στιγμή που επέστρεψε στο Αφγανιστάν το 2002, η διακυβέρνησή του αναφερόταν ως μια μακρά περίοδος ειρήνης, καθώς το 1964 παρουσιάστηκε νέο σύνταγμα, το οποίο έκανε το Αφγανιστάν ένα σύγχρονο δημοκρατικό κράτος με την εισαγωγή ελεύθερων εκλογών, κοινοβουλίου, πολιτικών δικαιωμάτων, δικαιωμάτων των γυναικών και καθολικής ψηφοφορίας. Ο Μοχάμεντ Ζαχίρ Σαχ έζησε πλέον στην Καμπούλ, όπου και πέθανε το 2007 σε ηλικία 92 ετών. Στη διάρκεια της διακυβέρνησής του είχε στραφεί τόσο στη Σοβιετική Ένωση όσο και στις ΗΠΑ για οικονομική ενίσχυση αλλά και για ειρηνικές διπλωματικές σχέσεις, με αυτούς τους δεσμούς όμως περιορισμένους.

Η «παγίδα των αρκούδων»

Το 1979, μετά τη δολοφονία του φιλοκομουνιστή Αφγανού ηγέτη Ταράκι –ο οποίος έφερε πολλές μεταρρυθμίσεις στα βήματα της ΕΣΣΔ, αναπτύσσοντας ακόμη περισσότερο τις ελευθερίες των Αφγανών–, η ΕΣΣΔ κάνει έφοδο στο Αφγανιστάν, προκειμένου να κατευνάσουν τον εμφύλιο που είχε ξεσπάσει ανάμεσα στη μορφωμένη ελίτ και στους παραδοσιακούς ισλαμιστές Αφγανούς, τους μουτζαχεντίν.

Η αρχική σοβιετική ανάπτυξη του 40ού Στρατού στο Αφγανιστάν ξεκίνησε στις 25 Δεκεμβρίου 1979. Ο Αφγανικός πόλεμος γρήγορα μπήκε σε αδιέξοδο, με περισσότερα από 100.000 σοβιετικά στρατεύματα να ελέγχουν τις μεγαλύτερες πόλεις και τις μεγάλες φρουρές, και τους μουτζαχεντίν να κινούνται με σχετική ελευθερία σε όλη την ύπαιθρο. Τα σοβιετικά στρατεύματα προσπάθησαν να συντρίψουν την εξέγερση με διάφορες τακτικές, αλλά οι αντάρτες γενικά απέφυγαν τις επιθέσεις τους.

Οι Σοβιετικοί προσπάθησαν τότε να εξαλείψουν την πολιτική υποστήριξη των μουτζαχεντίν βομβαρδίζοντας και ερημώνοντας τις αγροτικές περιοχές. Αυτές οι τακτικές πυροδότησαν μια μαζική φυγή από την ύπαιθρο. Έως το 1982 περίπου 2,8 εκατομμύρια Αφγανοί είχαν ζητήσει άσυλο στο Πακιστάν και άλλα 1,5 εκατομμύρια είχαν φύγει στο Ιράν.

Οι μουτζαχεντίν κατάφεραν τελικά να εξουδετερώσουν τη σοβιετική αεροπορική δύναμη με τη χρήση αντιαεροπορικών πυραύλων που τους παρείχε ο αντίπαλος της Σοβιετικής Ένωσης στον ψυχρό Πόλεμο, οι ΗΠΑ.

Η κατάσταση αυτή κράτησε μια δεκαετία. Μέχρι τα μέσα του 1987 η Σοβιετική Ένωση, υπό τον ρεφορμιστικό ηγέτη Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ανακοίνωσε ότι θα αρχίσει να αποσύρει τις δυνάμεις της, κάτι που ξεκίνησε στις 15 Μαΐου 1988 και έληξε στις 15 Φεβρουαρίου 1989. Λόγω της διάρκειάς της, μερικές φορές αναφέρεται ως «πόλεμος της Σοβιετικής Ένωσης στο Βιετνάμ» ή «παγίδα αρκούδων» από τα δυτικά μέσα ενημέρωσης, και πιστεύεται ότι είναι ένας παράγοντας που συνέβαλε στην πτώση της Σοβιετικής Ένωσης.

Αφγανιστάν: Το νέο Βιετνάμ των ΗΠΑ

Οι Ταλιμπάν εμφανίστηκαν το 1994 στις νότιες περιοχές της χώρας με αιτιολογικό την ένωση του Αφγανιστάν. Οι αντίπαλες ομάδες μουτζαχεντίν μάχονταν ήδη από το 1989, που αποσύρθηκαν οι Σοβιετικοί.

Λίγο μετά τις αρχικές αψιμαχίες του εμφυλίου, οι Ταλιμπάν κατέλαβαν την πόλη Χεράτ το 1995 και έφθασαν ως την Καμπούλ τον Αύγουστο του 1996. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 οι Ταλιμπάν κατείχαν το μεγαλύτερο τμήμα της χώρας με μοναδικούς αντιπάλους συμμαχίες δυνάμεων, συγκεντρωμένες βορειοανατολικά του Αφγανιστάν. Το καθεστώς απομονώθηκε διεθνώς με την κατηγορία ότι ευνοούσε τη διεθνή τρομοκρατία. Μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, το στρατιωτικό υπόβαθρο των Ταλιμπάν δοκιμάστηκε από τις εναέριες επιθέσεις των ΗΠΑ στα διοικητικά τους κέντρα στην Καμπούλ και σε άλλες πόλεις. Το καθεστώς κατέρρευσε μέσα σε εβδομάδες, αλλά δεν καταστράφηκε ολοσχερώς. Αν και είχαν εκδιωχθεί από τις πόλεις, σήμερα οι Ταλιμπάν κατέχουν πλέον τα ηνία της χώρας, μετά και την αποχώρηση των Αμερικανών.

Ωστόσο, οι ΗΠΑ παρέμειναν επί μία 20ετία στο Αφγανιστάν, με κόστος που ξεπερνούσε τις 300.000 δολάρια ημερησίως επί 20 χρόνια, δηλαδή οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δαπανήσει περισσότερα από 2 τρισ. δολάρια για τον πόλεμο στο Αφγανιστάν. Συνολικά, σε έκθεσή του με τίτλο «Costs of War» το Πανεπιστήμιο Brown υπολογίζει τις συνολικές δαπάνες των ΗΠΑ στα 2,26 τρισ. δολάρια. Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν στοίχισε τη ζωή σε 2.500 Αμερικανούς στρατιώτες, καθώς και σε 4.000 Αμερικανούς που βρέθηκαν στη χώρα με συμβάσεις της αμερικανικής κυβέρνησης. Ο αριθμός αυτός ωχριά σε σύγκριση με τους περίπου 69.000 νεκρούς Αφγανούς της στρατιωτικής αστυνομίας, τους 47.000 αμάχους που σκοτώθηκαν και τους 51.000 νεκρούς ισλαμιστές μαχητές. Παράλληλα, το κόστος –μέχρι στιγμής– για τη φροντίδα 20.000 Αμερικανών που τραυματίστηκαν στο Αφγανιστάν ανέρχεται στα 300 δισ. δολάρια, ποσό που αναμένεται να αυξηθεί κατά μισό τρισεκατομμύριο δολάρια μέχρι την ολοκλήρωση της αποχώρησης των αμερικανικών στρατευμάτων.

Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Brown εκτιμούν ότι μέχρι το 2050 το κόστος των ΗΠΑ για την καταβολή τόκων έναντι του χρέους για τον πόλεμο στο Αφγανιστάν θα μπορούσε να ανέλθει στα 6,5 τρισ. δολάρια. Ποσό που αντιστοιχεί σε 20.000 δολάρια για κάθε Αμερικανό πολίτη.

Και όλα αυτά για έναν μάταιο 20ετή πόλεμο, που γυρίζει μπούμερανγκ στους Αμερικανούς, αφού τελικά οι Ταλιμπάν πήραν την εξουσία του Αφγανιστάν, με ανυπολόγιστες συνέπειες για τον ίδιο τον λαό τους, που θα κυβερνήσουν με σκληρούς σουνιτικούς ισλαμιστικούς όρους, βασισμένους όχι στο κοράνι βεβαίως, αλλά στην περίφημη σαρία.

Οι υποσχέσεις των Ταλιμπάν για μια δίκαιη δημοκρατική διακυβέρνηση δεν πείθουν κανέναν. Η επιστροφή μιας χώρας στον σκοταδισμό από τον οποίο είχε καταφέρει να ξεφύγει την τελευταία εκατονταετία είναι παραπάνω από βέβαιη. Η Δύση θα στέκεται θεατής σε έναν πόλεμο που άνοιξε, ανίκανη να διορθώσει τα εγκληματικά λάθη της…