Αιτούντες άσυλο: Τι αλλάζει με το προτεινόμενο νομοσχέδιο

Για μια «πολύ σημαντική τομή στο νομοθετικό πλαίσιο για τη διεθνή προστασία, καθώς συστηματοποιείται, ενοποιείται και αναπροσαρμόζεται σε ένα ενιαίο νομοθέτημα το σύνολο των διατάξεων», έκανε λόγο ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλης Χρυσοχοϊδης, κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου για το άσυλο, στη Διαρκή Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης της Βουλής.

Το προτεινόμενο νομοσχέδιο, παρατήρησε ο υπουργός, «θα σέβεται στην πράξη τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο και όχι μόνο θα διακηρύσσει θεωρητικά τον σεβασμό αυτό».

Στόχος του νομοσχεδίου, συνέχισε ο κ. Χρυσοχοϊδης, είναι «να θέσει κανόνες σαφείς και συγκεκριμένους, βάζοντας τέλος στην ασάφεια ως προς το τι πραγματικά ισχύει σε νομοθετικό επίπεδο, ασάφεια που επηρέαζε τη λειτουργία των υπηρεσιών και τους ίδιους τους αιτούντες, οι οποίοι αδυνατούσαν να κατανοήσουν ποια είναι ακριβώς η διαδικασία, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις τους».

Το προηγούμενο σύστημα ασύλου, τόνισε ο ίδιος, «οδήγησε σε ένα πολύ μεγάλο αριθμό αιτούντων οι οποίοι στην πράξη δεν προστατεύονται, γιατί ήταν ασαφές, δυσλειτουργικό, με περίπλοκες διαδικασίες και μη αποτελεσματικό, με συνέπεια να εγκλωβίζονται σε μια μετέωρη κατάσταση αβεβαιότητας για πολλά χρόνια».

Η προηγούμενη νομοθέτηση, πρόσθεσε, «οδήγησε σε ένα απροσδιόριστο αριθμό υπηκόων τρίτων χωρών, οι οποίοι παραμένουν στη χώρα χωρίς νόμιμη αιτία και πάνω από τους μισούς, των οποίων εξετάστηκε η αίτηση, δεν προστατεύονται αλλά αφήνονται σε κυκλώματα που τους εκμεταλλεύονται. Επίσης, δεν εντοπίζονται από τις αρχές, κατά συνέπεια δεν επιστρέφονται στις χώρες καταγωγής τους».

Σημειώνεται, ότι σύμφωνα με τον προγραμματισμό αύριο θα ακολουθήσει η ακρόαση φορέων και η συζήτηση επί των άρθρων και την ερχόμενη Τρίτη θα γίνει η δεύτερη ανάγνωση του νομοσχεδίου.

Το νομοσχέδιο θα εισαχθεί στην Ολομέλεια για ψήφιση την Πέμπτη, 31 Οκτωβρίου.

Το σχέδιο νόμου απαρτίζεται από πέντε Μέρη, τα οποία στην ουσία απεικονίζουν όλη τη διαδικασία, από την αρχή έως το τέλος, που ακολουθείται για την παροχή διεθνούς προστασίας, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των αιτούντων διεθνή προστασία, όλες τις προθεσμίες εντός των οποίων υποχρεούνται οι αρμόδιες αρχές, αλλά και οι αιτούντες διεθνή προστασία να ενεργήσουν και το πνεύμα και τη φύση της ουσιαστικής δικαστικής προστασίας που παρέχεται στους αιτούντες διεθνή προστασία.

Ειδικότερα με το Μέρος Α΄ (άρθρα 1-38) ενσωματώνεται εκ νέου η Οδηγία 2011/95/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Δεκεμβρίου 2011 «σχετικά με τις απαιτήσεις για την αναγνώριση των υπηκόων τρίτων χωρών ή των ανιθαγενών ως δικαιούχων διεθνούς προστασίας για ένα ενιαίο καθεστώς για τους πρόσφυγες ή για τα άτομα που δικαιούνται επικουρική προστασία και για το περιεχόμενο της παρεχόμενης προστασίας».

Με το Μέρος Β΄ (άρθρα 39-61) ενσωματώνεται εκ νέου η Οδηγία 2013/33/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου «σχετικά με τις απαιτήσεις για την υποδοχή των αιτούντων διεθνή προστασία».

Με το Μέρος Γ΄ (άρθρα 62-107) ενσωματώνεται εκ νέου η Οδηγία 2013/32/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου «σχετικά με τις κοινές διαδικασίες για τη χορήγηση και ανάκληση του καθεστώτος διεθνούς προστασίας».

Με το Μέρος Δ΄ (άρθρα 108-115) μεταφέρονται στο εθνικό δίκαιο εκ νέου τα άρθρα 46 και 47 της Οδηγίας 2013/32/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και εισάγονται ρυθμίσεις που αφορούν στη δικαστική προστασία των αιτούντων διεθνή προστασία.

Τέλος με το Μέρος Ε΄ (άρθρα 116-121) εισάγονται οι ειδικές, μεταβατικές και καταργούμενες διατάξεις καθώς και η ακροτελεύτια διάταξη σχετικά με την έναρξη ισχύος.

Τα κυριότερα σημεία και προβλέψεις των προτεινόμενων διατάξεων του σχεδίου νόμου είναι:

1) Η ορθή εναρμόνιση του εθνικού δικαίου με τις επιταγές του ενωσιακού νομοθέτη.

2) Η συμμόρφωση της εθνικής έννομης τάξης προς τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

3) Η θέσπιση των πέντε διακριτών σταδίων για τη διαδικασία υποδοχής και ταυτοποίησης των υπηκόων τρίτων χωρών ή ανιθαγενών (ενημέρωση, υπαγωγή, καταγραφή και ιατρικός έλεγχος, παραπομπή σε διαδικασία υπαγωγής σε καθεστώς διεθνούς προστασίας, περαιτέρω παραπομπή και μετακίνηση).

4) Ο επαναπροσδιορισμός της έννοιας «ευάλωτος», ώστε να μη γίνεται κατάχρηση των ευνοϊκών προβλέψεων και δικαιωμάτων που απολαμβάνουν οι εν λόγω κοινωνικές ομάδες, που πολλές φορές καταλήγει να είναι εις βάρος των πραγματικά ευάλωτων προσώπων.

5) Η εισαγωγή ρυθμίσεων με σκοπό την καθιέρωση κι εμπέδωση του καθήκοντος συνεργασίας που πρέπει να έχουν οι αιτούντες με τις αρμόδιες αρχές και υπηρεσίες και εν τέλει την επιδίωξη να επιτευχθεί μία δίκαιη ισορροπία ανάμεσα στην προστασία των αιτούντων και στο καθήκον τους να συνεργάζονται με τις εθνικές αρχές.

6) Η πρόβλεψη, μέσω των προτεινόμενων διατάξεων, για την ουσιαστική ένταξη κι ενσωμάτωση στην ελληνική κοινωνία των αιτούντων διεθνή προστασία και των μελών της οικογένειάς τους, ειδικά με την εισαγωγή ρυθμίσεων σχετικά με την πρόσβαση στην εργασία και στην εκπαίδευση.

7) Ο ορισμός των προδιαγραφών των συνθηκών κράτησης των αιτούντων, με γνώμονα τον σεβασμό των δικαιωμάτων τους, όπως αυτά έχουν ερμηνευθεί από το Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και σε συμμόρφωση με το ενωσιακό Δίκαιο.

8) Η διασφάλιση της οικογενειακής ενότητας των αιτούντων και η προστασία των ανηλίκων, ασυνόδευτων ή μη.

9) Η εισαγωγή κυρώσεων για τις περιπτώσεις που διαταράσσεται η ομαλή λειτουργία των Κέντρων και των Δομών, ειδικά σε περιπτώσεις εκδήλωσης βίαιης συμπεριφοράς εντός αυτών.

10) Η σαφής καταγραφή κι αποτύπωση όλων των απαιτούμενων ενεργειών, διαδικασιών και προθεσμιών εντός των οποίων πρέπει να προβούν οι αρμόδιες εθνικές αρχές και οι αιτούντες ή οι δικηγόροι τους ή οι εξουσιοδοτημένοι σύμβουλοί τους, προκειμένου να ολοκληρωθεί η διαδικασία εξέτασης του αιτήματος τους ή της προσφυγής τους, πάντα με σεβασμό στα δικαιώματα των αιτούντων, αλλά και με γνώμονα την αποσαφήνιση της τήρησης όλων των υποχρεώσεών τους.

11) Ο καθορισμός της διαδικασίας συζήτησης των προσφυγών, ενώπιον των Ανεξάρτητων Επιτροπών Προσφυγών, με την καθιέρωση, μεταξύ άλλων, της υποχρεωτικής αυτοπρόσωπης παράστασης του προσφεύγοντος ή μαζί με τον πληρεξούσιο δικηγόρο του.

12) Η πρόβλεψη για αποτελεσματική και ουσιαστική παροχή δικαστικής προστασίας στους αιτούντες διεθνή προστασία, μέσω της δυνατότητας άσκησης αίτησης ακύρωσης και προσφυγής ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων με σαφείς προθεσμίες που πρέπει να τηρούνται από όλους.

13) Η μεταφορά της αρμοδιότητας εκδίκασης των υποθέσεων που αφορούν την αναγνώριση αλλοδαπού ως πρόσφυγα, από τα Διοικητικά Εφετεία στα Διοικητικά Πρωτοδικεία της Αθήνας και Θεσσαλονίκης, λόγω ανάγκης ταχείας εκδίκασης των υποθέσεων, καθώς τα συγκεκριμένα διοικητικά πρωτοδικεία διαθέτουν υποδομές και οργάνωση για να εκδικάσουν τη συγκεκριμένη κατηγορία διαφορών.

14) Η λειτουργική αναδιάρθρωση των Ανεξάρτητων Επιτροπών Προσφυγών με την πρόβλεψη να συγκροτούνται από τρεις δικαστικούς λειτουργούς, με σκοπό την ενίσχυση της παρεχόμενης προστασίας και την παροχή της ύψιστης εγγύησης ότι τα αιτήματα των υπηκόων τρίτων χωρών ή ανιθαγενών θα εξεταστούν από ένα όργανο που πληροί όλες τις εγγυήσεις που απαιτούνται από το ενωσιακό Δίκαιο και από το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.