Ανέλαβαν δράση οι Αμερικανοί στην Ανατολική Μεσόγειο

Νέα δεδομένα δημιουργούνται στον ευρύτερο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου, τα οποία φαίνεται ότι ικανοποιούν τα ελληνικά συμφέροντα. Κι όλα αυτά παρά το γεγονός ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και οι κορυφαίοι υπουργοί του σε καθημερινή βάση εξακολουθούν τους υψηλούς τόνους και τις απειλές. Μέχρι που έφτασαν να πουν ότι εάν η Ελλάδα προχωρήσει σε επέκταση στα 12 μίλια νότια της Κρήτης, τότε θα ισχύσει κι εκεί το Casus Belli.

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Την ίδια ώρα, όμως υπάρχουν κι άλλες κινήσεις που αναιρούν και τον τουρκικό επεκτατισμό, αλλά και το αφήγημα για ανασύσταση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο υπουργός Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου της Λιβύης «ακύρωσε» το παράνομο Τουρκολιβυκό μνημόνιο με την δήλωση του ότι πρέπει μαζί με την Αίγυπτο και την Ελλάδα να προχωρήσουν σε συνεργασία για τον καθορισμό της ΑΟΖ μεταξύ των τριών χωρών. Εάν τελικά υλοποιηθεί τα όσα δήλωσε ο Μοχάμεντ Αούν, τότε όπως γίνεται αντιληπτό, η Λιβύη κάνει μία στροφή 180 μοιρών, κάτι που αναμφίβολα βολεύει στον μέγιστο βαθμό τη χώρα.

Πριν από τη συγκεκριμένη δήλωση είχαν προηγηθεί κάποια πολύ σημαντικά γεγονότα. Κατ’ αρχάς η Αίγυπτος στις 14 Δεκεμβρίου προχώρησε μονομερώς σε καθορισμό των δυτικών ορίων της ΑΟΖ της Αιγύπτου προς την πλευρά της Λιβύης. Η απόφαση ελήφθη με Προεδρικό Διάταγμα του Αμπντέλφατάχ αλ Σίσι, το οποίο γνωστοποιήθηκε και στον ΟΗΕ.

Εν συνεχεία (10 Ιανουαρίου) υπήρξε απόφαση από Δικαστήριο της Τρίπολης αποφάνθηκε υπέρ της αναστολής της εφαρμογής της συμφωνίας Τουρκίας-Λιβύης για την εξερεύνηση ενέργειας. H απόφαση εκδόθηκε μετά την προσφυγή πέντε Λίβυων δικηγόρων που υπέβαλαν διοικητική έφεση για τη συμφωνία τον περασμένο Δεκέμβριο. Το δικαστήριο στήριξε την απόφασή του στο ψήφισμα του Γενικού Εθνικού Κογκρέσου αριθ. 44 του 2013. Η απόφαση αυτή ορίζει ότι «απαγορεύεται στην προσωρινή κυβέρνηση να υπογράφει συμφωνίες που περιορίζουν την κυριαρχία του κράτους της Λιβύης στο έδαφός του, καθώς και συμφωνίες για οριοθέτηση συνόρων ή εκμετάλλευση φυσικών στρατηγικών πόρων».

Ρηματική Διακοίνωση

Ταυτόχρονα το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών επέδωσε σήμερα στην πρεσβεία της Λιβύης στην Αθήνα Ρηματική Διακοίνωση με την οποία αντικρούει τις ανυπόστατες αιτιάσεις περί «παράνομων ενεργειών» του ερευνητικού σκάφους SANCO SWIFT. Το ελληνικό ΥΠΕΞ αναφέρει ότι οι σεισμικές έρευνες που διεξάγονται από το ερευνητικό σκάφος, νότια της Πελοποννήσου και νότιο-δυτικά της Κρήτης, λαμβάνουν χώρα σε περιοχές ελληνικής δικαιοδοσίας, σύμφωνα με τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Οι συντεταγμένες των περιοχών στις οποίες πραγματοποιούνται οι έρευνες είναι προσβάσιμες σε όλους τους ενδιαφερόμενους μέσω της έκδοσης σχετικών NAVTEX, επισημαίνουν. Η ελληνική πλευρά χαιρετίζει την αναφορά, από τη λιβυκή πλευρά, στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Εντούτοις, υπενθυμίζει στη λιβυκή πλευρά ότι τα δύο παράνομα και ανυπόστατα μνημόνια κατανοήσεως που αυτή έχει υπογράψει με την Τουρκία (Νοέμβριος 2019 και Οκτώβριος 2022) παραβιάζουν κατάφωρα θεμελιώδεις διατάξεις της UNCLOS, οι οποίες αντανακλούν και κανόνες του διεθνούς εθιμικού δικαίου.

Επιπλέον, το ελληνικό ΥΠΕΞ τονίζει ότι τα εν λόγω παράνομα μνημόνια αγνοούν και παραβιάζουν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας επί της υφαλοκρηπίδας της, καθώς και τα κυριαρχικά της δικαιώματα και τη δικαιοδοσία της επί της Αποκλειστικής της Οικονομικής Ζώνης. Μέσω της Ρηματικής Διακοίνωσης, το ελληνικό ΥΠΕΞ απορρίπτει εκ νέου τα εν λόγω μνημόνια, κάτι το οποίο έχει κάνει και στο παρελθόν με σχετικές Ρηματικές Διακοινώσεις. Πάντως η ελληνική πλευρά μέσω της Ρηματικής Διακοίνωσης εκφράζει για μια ακόμη φορά την ετοιμότητά της να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις με τη λιβυκή κυβέρνηση που θα αναδειχθεί μετά τη διενέργεια εκλογών, για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, με βάση τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας.

 

Η πίεση των Αμερικανών

Την ίδια ώρα οι Αμερικάνοι στηρίζουν τις ελληνικές έρευνες νότια της Κρήτης για την εύρεση φυσικού αερίου. Και πώς να μην στηρίζει, όταν στις έρευνες εμπλέκεται μία από τις κορυφαίες πετρελαϊκές εταιρείες στον κόσμο η ExxonMobil, που είναι μεταξύ αυτών που στηρίζουν σε σημαντικό βαθμό την οικονομία της υπερδύναμης.

Η Αμερικανική εταιρεία έχει εντατικοποιήσει τις έρευνες προκειμένου να προχωρήσει πιο γρήγορα από τα αρχικά χρονοδιαγράμματα στην εξόρυξη των υδρογονανθράκων που βρίσκονται στην υποθαλάσσια περιοχή στα Νοτιοδυτικά και Δυτικά της Κρήτης. Μάλιστα, η ExxonMobil, έχει αρχίσει να δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για έρευνες και Νότια και Νοτιοανατολικά της Κρήτης, δηλαδή σε περιοχές που αμφισβητούν οι Τούρκοι. Στελέχη της Αμερικανική εταιρείες επισημαίνουν ότι έχουν σκοπό να επεκτείνουν τις έρευνες, υπογραμμίζοντας πως δεν επηρεάζονται από τις απειλές της Άγκυρας. Όπως γίνεται αντιληπτό η ExxonMobil έχει λάβει τις διαβεβαιώσεις από την Ουάσιγκτον ότι δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος. Εξάλλου οι αμερικανικές δυνάμεις βρίσκονται πολύ κοντά. Τόσο στην Σούδα, όσο και με αμερικανικά πολεμικά πλοία που βρίσκονται στην Μεσόγειο.

Σύμφωνα με πολιτικούς και αμυντικούς αναλυτές, οι κινήσεις του Αμερικανικού Κολοσσού καταδεικνύουν και τις προθέσεις της αμερικανικής κυβέρνησης αναφορικά με την επίλυση του καυτού γεωπολιτικού ζητήματος της οριοθέτησης ΑΟΖ στα Δυτικά, Νότια και Ανατολικά της Κρήτης. Διπλωματικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι «αυτό που θα επιδιώξει η Ουάσιγκτον είναι να υπάρξει συνεργασία μεταξύ της Ελλάδας, της Αιγύπτου και της Λιβύη στην εξόρυξη και εκμετάλλευση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου, τα οποία αναμένεται να συμβάλλουν καθοριστικά στην απεξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το ρωσικό φυσικό αέριο». Και όπως φαίνεται οι πιέσεις της Ουάσιγκτον μάλλον έπιασαν τόπο για να υπάρξει αυτή η δήλωση του Λίβυου υπουργού Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου Μοχάμεντ Αούν, ο οποίος είναι μέλος της προσωρινής κυβέρνησης της Λιβύης, η οποία αν και έχει ως αποστολή να διοργανώσει τις εκλογές έχει μετατραπεί σε υποχείριο της Τουρκίας. Και φυσικά προς ώρας έχει φύγει από το κάδρο η υπουργός Εξωτερικών της Λιβύης, Νάιλα Μοχάμεντ Αλ Μανγκούς, η οποία στις 7 Δεκεμβρίου είχε αντιδράσει έντονα για την έρευνα για υδρογονάνθρακες νότια και νοτιοδυτικά της Κρήτης, κατηγορώντας την Ελλάδα για εκμετάλλευση της λιβυκής κρίσης.

Ήταν στις ΗΠΑ

Ο Μοχαμέντ Αούν στις δηλώσεις του αναφέρθηκε και στα 12 ναυτικά μίλια, που σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, αποτελούν τα εθνικά χωρικά ύδατα μιας χώρας, από το πρώτο χερσαίο σημείο της, όπως είπε και διευκρίνισε ότι υπάρχουν συγκεκριμένοι μηχανισμοί μέτρησης και διαχωρισμού της απόστασης μεταξύ δύο γειτονικών χωρών που έχουν θαλάσσια σύνορα.

Ο Αούν τόνισε ότι ο κόσμος έχει φτάσει σε προχωρημένο στάδιο εκλογίκευσης για τον καθορισμό των θαλάσσιων συνόρων, είτε μέσω φιλικών λύσεων, είτε μέσω του Διεθνούς Δικαστηρίου, προσθέτοντας ότι ορισμένες χώρες έχουν καταφύγει σε μονομερείς λύσεις αντί για διάλογο και συναίνεση.

Να σημειωθεί ότι ο εν λόγω υπουργός στις 2 Ιανουαρίου επισκέφθηκε την Ουάσιγκτον και συναντήθηκε με τον Βοηθό Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ για τους Ενεργειακούς Πόρους Τζέφρι Πάιατ (πρώην αμερικανό πρέσβη στην Αθήνα), στελέχη της αμερικανικής εταιρείας ConocoPhillips, τους οποίους ενημέρωσε για το όραμα του υπουργείου για ανάπτυξη των τομέων πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Λιβύη.

Οι δηλώσεις του Αούν έγιναν στο Al-Jazeera και αυτό το οποίο σχολίασαν διπλωμάτες είναι ότι «έδειξε να μην υπολογίζει τα όσα πρεσβεύει το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο», ενώ ήταν σε διαφορετική ρότα από άλλους συναδέλφους του, οι οποίοι στηρίζουν την τουρκική επιχειρηματικότητα ότι τα νησιά δεν έχουν ΑΟΖ.

Πάντως όπως φαίνεται Αίγυπτος κι Ελλάδα κινούνται στην ίδια ρότα και όπως έγινε γνωστό θα υπάρξει κοινή προσπάθεια για προσέλκυση νέων μεγάλων πολυεθνικών για συνεργασία. Ένα πρώτο βήμα αναμένεται να γίνει στο ετήσιο πετρελαϊκό συνέδριο που θα διεξαχθεί τον Φεβρουάριο στην Αίγυπτο. Εκεί θα βρίσκονται όλες οι μεγάλες πετρελαϊκές που δραστηριοποιούνται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και η αρμόδιοι της ελληνικής πλευράς προετοιμάζονται για νέα προσέγγιση.

Έκθεση-κόλαφος για την Τουρκία

Η πίεση προς τον Ερντογάν εντείνεται από πολλές πλευρές. Έτσι για παράδειγμα η ετήσια έκθεση της Υπηρεσίας Μελετών του Κογκρέσου -για τις σχέσεις των ΗΠΑ – Τουρκίας– κάνει ιδιαίτερη αναφορά στην τουρκική επιθετικότητα και τις υπερπτήσεις στο Αιγαίο. Στην έκθεση επισημαίνεται ότι: «Οι μακροχρόνιες διαφωνίες μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο σημείωσαν σημαντική κλιμάκωση το 2022 εν μέσω μεγαλύτερης στρατηγικής συνεργασίας των Ηνωμένων Πολιτειών με την Ελλάδα» καταδικάζοντας στη συνέχεια τις τουρκικές υπερπτήσεις επάνω από ελληνικά νησιά. «Πιστεύουμε ότι οι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ δεν πρέπει να πραγματοποιούν μη εξουσιοδοτημένες εδαφικές υπερπτήσεις του εναέριου χώρου άλλου συμμάχου του ΝΑΤΟ» σημειώνεται χαρακτηριστικά στην έκθεση της Υπηρεσίας Μελετών του Κογκρέσου.

Οι αναφορές και οι ισχυρισμοί της Τουρκίας για την αμερικανική παρουσία στην Ελλάδα, και κυρίως στην Αλεξανδρούπολη, παρουσιάζονται στην έκθεση απορρίπτοντας εμμέσως τους ισχυρισμούς της Άγκυρας. «Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν διαμαρτυρηθεί για την σημαντική νέα στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στο ελληνικό λιμάνι της Αλεξανδρούπολης που βρίσκεται περίπου 10-15 μίλια από τα τουρκικά σύνορα. Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν εξηγήσει ότι χρησιμοποιούν το λιμάνι ως διαμετακομιστικό κόμβο για αποστολή εξοπλισμού σε συμμάχους και εταίρους στην περιοχή λόγω ανησυχιών για την ασφάλεια σχετικά με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία» σημειώνεται.

Η προσέγγιση του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν με τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντιμίρ Πούτιν στηλιτεύεται επίσης έντονα, επισημαίνοντας την «ακροβασία» της Τουρκίας μεταξύ Δύσης και Ρωσίας και θέτοντας ευθέως ερωτήματα για τη χρήση των αμερικάνικων βάσεων στο τουρκικό έδαφος.

Κριτική ασκείται τέλος και στην έκθεση για την στρατιωτική δραστηριότητα της Τουρκίας στη Συρία, στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Νότιο Καύκασο, με τρόπο -όπως επισημαίνεται- που έχει επηρεάσει τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ και άλλες χώρες της περιοχής.

 Κυρώσεις από Ε.Ε. ζήτησε ο Δένδιας

Την ίδια ώρα η Αθήνα συνεχίζει τις κινήσεις ενημέρωσης της διεθνούς κοινότητας για τις συνεχιζόμενες τουρκικές προκλήσεις. Με επιστολή προς τον ύπατο εκπρόσωπο της Ε.Ε. για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής Ασφαλείας Ζοζέπ Μπορέλ, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας ενημέρωσε διεξοδικά για το πρόσφατο περιστατικό στο Φαρμακονήσι, ζητώντας ευθέως την επιβολή οικονομικών κυρώσεων στην Τουρκία.
Στην επιστολή του ο επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας αναφέρεται στο επεισόδιο που έλαβε χώρα στις 5 Ιανουαρίου, όταν περιπολικό σκάφος του Λιμενικού Σώματος που εκτελούσε διατεταγμένη υπηρεσία εντός ελληνικών χωρικών υδάτων -προς αναγνώριση τριών τουρκικών αλιευτικών σκαφών που αλίευαν στη θαλάσσια περιοχή νοτιοανατολικά του Φαρμακονησίου– δέχθηκε παρενόχληση από τουρκική ακταιωρό.

O Νίκος Δένδιας επισημαίνει στον Ζοζέπ Μπορέλ πως: «εφόσον η Τουρκία συνεχίσει την ανωτέρω πρακτική θα πρέπει να ληφθούν μέτρα τα οποία θα επιβάλλουν οικονομικό κόστος», ζητώντας παράλληλα την εφαρμογή του Κανονισμού (1005/2008) για την καταπολέμηση της ΠΛΑ αλιείας, που προβλέπει πως εάν δεν συμμορφώνεται μια τρίτη χώρα, αυτή χαρακτηρίζεται ως «μη συνεργαζόμενη» και η εξαγωγή των αλιευτικών της προϊόντων μπορούν να απαγορευθούν στην αγορά της Ε.Ε.

Νέα fake news από Ερντογάν

Η επιστολή προς τον ύπατο εκπρόσωπο της Ε.Ε. για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής Ασφαλείας Ζοζέπ Μπορέλ, έρχεται σε μια στιγμή που οι τουρκικές προκλήσεις -με νέες υπερπτήσεις πάνω από τις Οινούσσες, την Παναγιά και τη Ζουράφα- και η προκλητική ρητορική Τούρκων Αξιωματούχων εντείνονται όλο και περισσότερο. Την Τετάρτη ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν χαρακτήρισε την Ελλάδα «καταφύγιο προδοτών», επαναλαμβάνοντας τα γνωστά fake news πως οι ελληνικές Αρχές συμπεριφέρονται απάνθρωπα στους μετανάστες, «αφήνοντάς τους να πεθάνουν στη θάλασσα στο Αιγαίο, σκοτώνοντάς τους, βυθίζοντας σκόπιμα τα σκάφη τους, τους ξυλοκοπώντας τους, ληστεύοντάς τους και εξευτελίζοντάς τους» όπως δήλωσε προκλητικά.