Χαιρετούν τον πλάτανο (της διεύρυνσης) Αλβανία και Σκόπια

Τρεις μήνες και κάτι έχουν περάσει από τον Οκτώβριο του 2019, όταν ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν αρνήθηκε να δώσει τη συγκατάθεσή του στην έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων εισδοχής στην ενωμένη ευρωπαϊκή οικογένεια της Βόρειας Μακεδονίας και της Αλβανίας. Άλλοι τόσοι μήνες υπολείπονται, δε, μέχρι τον Μάιο του τρέχοντος έτους, όπου έχει προγραμματιστεί να επανέλθει το ζήτημα της διεύρυνσης στη Σύνοδο Κορυφής Ε.Ε.-Δυτικών Βαλκανίων που θα πραγματοποιηθεί στην πρωτεύουσα της Κροατίας, το Ζάγκρεμπ.

Κι ενώ στο ενδιάμεσο οι δύο βαλκανικές χώρες προσπαθούν να ισορροπήσουν από τις αναταράξεις στο εσωτερικό τους, οι οποίες προκλήθηκαν από το γαλλικό βέτο (σ.σ. στις 12 Απριλίου 2020 στήνονται πρόωρες κάλπες στα Σκόπια), ήρθε μεσοβδόμαδα ακόμη μία πρόταση με πολλές αναγνώσεις από την Κομισιόν που επί της ουσίας κρατάει σε ομηρία …

Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε την Τετάρτη πρόταση αυστηροποίησης της διαδικασίας εισδοχής των υποψήφιων χωρών που επιθυμούν να γίνουν μέλη της Ένωσης. Το μέγεθος της αυστηρότητας της νέας πρότασης δεν έχει να κάνει τόσο με αυτά καθαυτά τα κριτήρια εισδοχής, αλλά από την προτεινόμενη υιοθέτηση μίας ιδιότυπης αναδρομικότητας, που λέει ότι η ενταξιακή διαδικασία θα είναι αναστρέψιμη, επιτρέποντας την επανέναρξη εξέτασης ακόμη και τμημάτων της διαπραγμάτευσης που έχουν ολοκληρωθεί, αν προκύπτει ότι η υποψήφια χώρα δεν τηρεί τις δεσμεύσεις της.

Από τις Βρυξέλλες ισχυρίζονται ότι με την πρότασή της η Κομισιόν δεν επιδιώκει να αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού για τις αιτούμενες ένταξη χώρες των Βαλκανίων, αλλά να τους ισχυροποιήσει, όπως καταδεικνύει και ο τίτλος του σχεδίου «Ενίσχυση της διαδικασίας ένταξης: μία αξιόπιστη ευρωπαϊκή προοπτική για τα δυτικά Βαλκάνια». Η δε ενίσχυση της διαδικασίας εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί μέσα από ικανοποίηση του όρου ότι μία υποψήφια χώρα θα αποδεικνύει έμπρακτα πως το ενταξιακό αίτημά της αντανακλά –όπως αναφέρεται στο σχετικό κείμενο– μία κοινωνική επιλογή για την «πλήρωση και τήρηση των υψηλότερων ευρωπαϊκών κανόνων και αξιών» και ότι «δεν μπαίνει στον αυτόματο πιλότο». Στο ίδιο κείμενο υπογραμμίζεται επίσης ότι η δέσμευση των χωρών-μελών να συμμερισθούν ένα κοινό μέλλον με τα δυτικά Βαλκάνια ως πλήρη μέλη της Ένωσης αποτελεί ένα «σημαντικό πολιτικό και όχι μόνο τεχνικό εγχείρημα».

Έστω και στα λόγια, οι βασικές αρχές για τη διεύρυνση της Ε.Ε. περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την επικέντρωση των υποψήφιων χωρών στο κράτος δικαίου, τη σταθερότητα και την ασφάλεια, τη συνεργασία για την καταπολέμηση των κυβερνοεπιθέσεων και της εξάπλωσης της παραπληροφόρησης, την ενίσχυση των δημοκρατικών πολιτικών θεσμών, και την προσήλωση στην κοινωνική και οικονομική συνοχή, την προστασία του περιβάλλοντος και τις προοπτικές της νεολαίας.

«Καίγονται» κι άλλοι τέσσερις…

Το θέμα των αλλαγών που συντελούνται σε ό,τι αφορά τους όρους ένταξης μία χώρας στη Ε.Ε. δεν «καίει» μόνο τη Βόρεια Μακεδονίας και την Αλβανία. Ενδιαφέρει άμεσα και τη Σερβία με το Μαυροβούνιο (των οποίων οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν τον Ιανουάριο του 2014 και τον Ιούνιο του 2012), όπως και τις δυνάμει υποψήφιες Βοσνία-Ερζεγοβίνη (υπέβαλε αίτηση τον Φεβρουάριο του 2016) και Κόσοβο (σ.σ. η Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης τέθηκε σε ισχύ τον Απρίλιο του 2016).

Το θέμα είναι ότι για την ώρα λιγοστεύουν οι αισιόδοξες εκτιμήσεις ότι η υπόθεση της διεύρυνσης θα ξαναμπεί στις ράγες και επικρατούν τα ευχολόγια-παραινέσεις σαν κι αυτή που έκανε πριν από μερικές ημέρες ο συντονιστής της Προοδευτικής Συμμαχίας Σοσιαλιστών και Δημοκρατών στην επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων του Ευρωκοινοβουλίου, εισηγητής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το Μαυροβούνιο, Τόνι Πίκουλα. Ο Κροάτης πολιτικός και πρώην υπουργός Εξωτερικών της χώρας του εξέφρασε συγκεκριμένα την πεποίθηση ότι η Σύνοδος Κορυφής Ευρωπαϊκής Ένωσης – Δυτικών Βαλκανίων του Μαΐου είναι η «κατάλληλη ευκαιρία» για να βγει η Ευρωπαϊκή Ένωση «από την κρίση αξιοπιστίας στην οποία περιήλθε μετά το “πάγωμα” της ενταξιακής προοπτικής της Βόρειας Μακεδονίας και της Αλβανίας». «Αποτυγχάνοντας να ξεκινήσει επίσημες διαπραγματεύσεις με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία, οι οποίες έχουν εκπληρώσει τα τυπικά κριτήρια», είπε ο Πίκουλα, «η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εμπλακεί σε μια άλλη κρίση, μια κρίση αξιοπιστίας με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και εξαρτάται από εμάς, τώρα, να ξεπεράσουμε αυτή την κρίση το συντομότερο δυνατό».

«Η διαδικασία διεύρυνσης στα Δυτικά Βαλκάνια μπορεί να δώσει νέα ώθηση στο κοινό μας ευρωπαϊκό πρόγραμμα (σ.σ. τη διεύρυνση της Ένωσης) με την έναρξη των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων στην ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά την εμπειρία του Brexit», συμπλήρωσε.

Σε κάθε περίπτωση, η διεύρυνση προς τις παραπάνω 6 βαλκανικές χώρες χαρακτηρίζεται ως γεωστρατηγικού χαρακτήρα κίνηση και ως τέτοια παραμένει πρωτεύων στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως τουλάχιστον επιμένει ο Όλιβερ Βαρέλι, ο Ευρωπαίος επίτροπος που είναι αρμόδιος για τη Διεύρυνση. Όσο για τον χαρακτηρισμό «γεωστρατηγικός», αυτός μάλλον δεν εκπορεύεται από αγνά ευρωπαϊκά κίνητρα, αλλά αν πιστέψουμε τη «μετάφραση» που κάνει το διεθνές ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters, είναι αποτέλεσμα της αποδοχής εκ μέρους του ευρωπαϊκού μπλοκ μιας πραγματικότητας που λέει ότι η Ε.Ε. δεν μπορεί να ανακόψει τη φθίνουσα πορεία της παγκόσμιας επιρροής της δίχως να υπάρχει σταθερότητα στα Βαλκάνια.