ΔΑΚΤΥΛΙΟΣ: Επιστροφή στο μέλλον (της ταλαιπωρίας;)

Ένας γνώριμος του οποίου την ύπαρξη κοντεύαμε να ξεχάσουμε, ξαναμπαίνει από τη Δευτέρα 25 Οκτωβρίου στη ζωή των Αθηναίων. Ο λόγος για τον δακτύλιο κυκλοφορίας οχημάτων στο κέντρο της πρωτεύουσας, για τον οποίο στο υπουργείο Μεταφορών και κατ’ επέκταση στην κυβέρνηση ευελπιστούν ότι δεν θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από αυτά που προσδοκά να λύσει με την (επαν)εφαρμογή του.

Του Νίκου Τσαγκατάκη

Ήταν Ιούλιος του 1979 όταν μάς… πρωτοσυστήθηκε ο δακτύλιος. Εμπνευστής του ο πατέρας τού νυν πρωθυπουργού, ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, που ως υπουργός Συντονισμού της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή εφάρμοσε την εκ περιτροπής κυκλοφορία των οχημάτων στο κέντρο της Αθήνας ως ένα προσωρινό «εμβόλιο» εξοικονόμησης καυσίμων στην τότε «πανδημία» της πετρελαϊκής κρίσης που προκλήθηκε από την ανατροπή του Σάχη της Περσίας και την ανάληψη της διακυβέρνησης του πετρελαιοπαραγωγού Ιράν από τον Αγιατολάχ Χομεϊνί.

Όταν πια το 1982 η εκ περιτροπής κυκλοφορία των οχημάτων στην πρωτεύουσα πήρε μόνιμο χαρακτήρα, είχαν αλλάξει και η κυβέρνηση αλλά και η αιτία μονιμοποίησης του μέτρου. «Ένοικος» στο Μέγαρο Μαξίμου ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, το χαρτοφυλάκιο των συγκοινωνιών στο ομώνυμο υπουργείο είχε αναλάβει ο Νίκος Ακριτίδης και την ατμοσφαιρική ρύπανση της Αθήνας την κόβαμε με το… ψαλίδι.

Οι παλαιότεροι εξ ημών ακόμη θυμούνται την καθημερινή επίσημη ενημέρωση από το δελτίο ειδήσεων της κρατικής τηλεόρασης για το επίπεδο των ρύπων, όπως κατ’ αναλογία γίνεται σήμερα με τα κρούσματα του κορωνοϊού.

ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΩΙ ΤΗΣ 25^ΗΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ ΘΑ ΤΕΘΕΙ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΤΟΥ ΚΩΔΙΚΟΥ ΠΟΥ ΘΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΕΙ ΟΤΙ ΤΟ ΔΗΛΩΘΕΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΤΟΧΟ ΟΧΗΜΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΣΤΟΝ ΔΑΚΤΥΛΙΟ

To κυκλοφοριακό έμφραγμα «ανέστησε» τον δακτύλιο

Αυτό το τελευταίο, δηλαδή η επέλαση του κορωνοϊού, ήταν και η αιτία να ανασταλούν για πολλούς μήνες οι απαγορεύσεις του δακτυλίου, ώσπου ήρθε η ώρα της επιστροφής στο… μέλλον! Η διαφορά είναι ότι τώρα την άρση της πανδημικής ελευθεριότητας στην εποχούμενη μετακίνηση δεν την επέβαλαν ούτε η ενεργειακή ακρίβεια ούτε η ατμοσφαιρική ρύπανση. Αντιθέτως, είναι προϊόν τού «ως εδώ και μη παρέκει» κυκλοφοριακού εμφράγματος που παρατηρείται καθημερινά σε μεγάλους και μικρότερους οδικούς άξονες της Αττικής.

Έστω κι αν στις δημόσιες τοποθετήσεις των αρμόδιων κυβερνητικών στελεχών προτάσσεται ο στόχος μίας «πράσινης» και καθαρής Αθήνας, είναι κοινό μυστικό ότι για την απόφαση μέτρησαν πολύ η υφέρπουσα κοινωνική οργή των πολιτών και κυρίως οι εργατοώρες που ξοδεύονται άσκοπα σε ακινητοποιημένα αυτοκίνητα, δημιουργώντας προβλήματα όχι μόνο στην εύρυθμη λειτουργία της πόλης αλλά και στην πραγματική οικονομία.

Οι «ελεύθεροι»…

Υπό αυτό το πρίσμα και έπειτα από διαδοχικές συσκέψεις των αρμοδίων παραγόντων, πάρθηκε η απόφαση να τεθεί εκ νέου σε ισχύ ο δακτύλιος με τις εξής βασικές προβλέψεις:

α] Θα επιτρέπεται να εισέρχονται στο κέντρο της Αθήνας εναλλάξ τα αυτοκίνητα βάσει του γνωστού συστήματος «ΜΟΝΑ-ΖΥΓΑ».

β] Θα επιτρέπεται να κυκλοφορούν ελεύθερα χωρίς να εμπίπτουν στον περιορισμό των μονών-ζυγών τα αυτοκίνητα EURO 6, εφόσον αυτά εκπέμπουν διοξείδιο του άνθρακα λιγότερο από 120 g/km, καθώς και όλα τα οχήματα τεχνολογίας, ηλεκτρικά, υβριδικά, φυσικού αερίου εκ κατασκευής και οχήματα υγραερίου εκ κατασκευής.

Στους έχοντες «ελευθέρας» για είσοδο στο δακτύλιο θα πρέπει να συνυπολογιστούν και οι μόνιμοι κάτοικοι του κέντρου, καθώς και μία σειρά ειδικών επαγγελματικών κατηγοριών (βλ. γιατροί, φυσικοθεραπευτές, ΑμΕΑ κ.ά.) που σύμφωνα με το σχετικό ΦΕΚ τους επιτρέπεται υπό προϋποθέσεις να εισέρχονται στον δακτύλιο.

…οι «κομμένοι»…

Η αλήθεια είναι ότι η προ ημερών εξαγγελία του υπουργού Μεταφορών και Υποδομών, Κώστα Καραμανλή, για μεγάλο ξεσκαρτάρισμα της τάξης του ±50% των εξαιρέσεων στις άδειες διέλευσης του δακτυλίου έγινε πράξη, ξεκινώντας μάλιστα από τη μέχρι πρότινος προνομιακή μεταχείριση του πολιτικού κόσμου.

Είναι χαρακτηριστικό, λόγου χάριν, ότι ενώ το πρώτο κόμμα είχε με βάση την τελευταία απόφαση του 2017 δικαίωμα έκδοσης 200 αδειών δακτυλίου, πλέον αυτό το νούμερο «πέφτει» στις 100. Αντίστοιχα, οι 130 άδειες του δεύτερου κόμματος μειώθηκαν σε 65, του τρίτου κόμματος από 40 έγιναν 20 κ.ο.κ. Από το… κουρείο πέρασαν και οι άδειες δακτυλίου που δικαιούνται οι βουλευτές και οι ευρωβουλευτές (τους αναλογούσαν τρεις άδειες δακτυλίου, τώρα θα αρκεστούν στις δύο), ενώ στα γραφεία υπουργών και υφυπουργών θα μοιραστούν από 7 άδειες έναντι των 15 που θα δικαιούνταν με το παλαιό καθεστώς.

Μεταξύ των «κουρεμένων» –όχι όμως απαραίτητα και αδικημένων– είναι και ο κλάδος των δημοσιογράφων που λόγω της ιδιάζουσας επαγγελματικής ιδιότητάς τους είχαν περίπου κατοχυρώσει το προνόμιο να εισέρχονται ελεύθερα στον δακτύλιο. Αυτό αλλάζει από τη Δευτέρα, καθώς μπαίνει «κόφτης» που αν και όχι τόσο δρακόντειος προβλέπει για παράδειγμα ότι κάθε ημερήσια αθηναϊκή εφημερίδα που εδρεύει εντός των ορίων του δακτυλίου δικαιούται «ελευθέρας» για μέχρι 50 αυτοκίνητα, ενώ ο αντίστοιχος αριθμός για τις εβδομαδιαίες «πέφτει» στις 15 άδειες κατά ανώτατο όριο. Αυτό που μένει να διευκρινιστεί είναι αν υπάρχει ποσόστωση έκδοσης αδειών κυκλοφορίας για τους απασχολούμενους σε ηλεκτρονικά ΜΜΕ (τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί, ενημερωτικοί ιστότοποι).

…και το εν δυνάμει χάος

Αν όλα τα παραπάνω αποτελούν το «δέον γενέσθαι», αυτά που έπονται της επανεκκίνησης του δακτυλίου συνθέτουν τις ανορθογραφίες της εφαρμογής του. Και δεν αναφερόμαστε στο παράθυρο επιβολής διοδίων στο κέντρο της Αθήνας, που ενώ αρχικά το άφησε ανοιχτό ο υπουργός Μεταφορών, ήρθε να το κλείσει με θόρυβο ο κυβερνητικός εκπρόσωπος (βλ. σχετικό ρεπορτάζ της «Α» στη σελίδα 4).

Οι ανορθογραφίες αφορούν ξεκάθαρα την εξαιρετικά αβέβαιη αποτελεσματικότητα του μέτρου του δακτυλίου ως προς την αντιμετώπιση της κυκλοφοριακής συμφόρησης της πρωτεύουσας. Τη αβεβαιότητα «γεννούν» δύο λόγοι:

1] Ότι οι μεγάλοι οδικοί άξονες της πρωτεύουσας όπως π.χ. ο Κηφισός, η λεωφόρος Συγγρού ή ο κόμβος της λεωφόρου Κηφισίας με την Κατεχάκη θα συνεχίσουν να.. αναστενάζουν (μαζί και οι οδηγοί, μαζί και η ατμόσφαιρα) υπό το βάρος του μεγάλου κυκλοφοριακού φορτίου που σηκώνουν, χωρίς μάλιστα να βρίσκονται εντός του δακτυλίου.

Για να υπάρχει μία τάξη μεγέθους τής εκτός δακτυλίου κυκλοφοριακής συμφόρησης, μόνο σε μία ημέρα στις αρχές του Οκτώβρη και μόνο σε έναν άξονα, στον Κηφισό, μετρήθηκε ότι πραγματοποιούνταν 16.000 διελεύσεις οχημάτων ανά ώρα!!!

2] Ότι το μέτρο έρχεται σε μια εποχή που ο δήμος Αθηναίων έχει ανακοινώσει τα σχέδιά του για καινούργια ανάπλαση του Συντάγματος και της ήδη… ταλαίπωρης Πανεπιστημίου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο κίνησης και αναστάτωσης των πολιτών.

Με τα παραπάνω συμφωνούν εμμέσως πλην σαφώς οι συγκοινωνιολόγοι, που στην πλειονότητά τους υπογραμμίζουν ότι δίχως την ενδυνάμωση των αστικών συγκοινωνιών (συχνότητα και ακρίβεια δρομολογίων), αυστηρά μέτρα ελέγχου της παράνομης στάθμευσης και αναπροσαρμογή του τρόπου τροφοδοσίας καταστημάτων στο κέντρο της Αθήνας, η… γιατρειά που θα προσφέρει ο δακτύλιος θα είναι πεπερασμένη.

Κακό το τάιμινγκ λόγω πανδημίας

Μαζί με την επαναφορά του δακτυλίου αναζωπυρώθηκε και η συζήτηση για τον συσχετισμό της διασποράς του κορωνοϊού με τον συνωστισμό στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Εύλογη συνέπεια, καθώς για τους μη έχοντες πλέον τη δυνατότητα να κατέβουν με το αυτοκίνητό τους στην Αθήνα δεν θα υπάρχει άλλη επιλογή (πλην του δαπανηρού ταξί) από το να μετακινηθούν με τις αστικές συγκοινωνίες.

Ωστόσο το timing μοιάζει τουλάχιστο άστοχο, καθώς όσο κι αν έχει πληθύνει ή εκσυγχρονιστεί ο στόλος των ΜΜΜ οι δημόσιες συγκοινωνίες παραμένουν ανήμπορες να σηκώσουν το βάρος της αύξησης της επιβατικής κίνησης, που νομοτελειακά θα προκαλέσει η εφαρμογή του δακτυλίου. Σε μία εποχή, δε, που τα κρούσματα του κορωνοϊού αυξάνονται και οι ειδικοί προειδοποιούν για έναν δύσκολο πανδημικό χειμώνα, ο συγχρωτισμός και με πλημμελή μέτρα προστασίας (τήρηση αποστάσεων, χρήση μάσκα) εμβολιασμένων και ανεμβολίαστων επιβατών θα καταστήσει πιθανότατα το μετρό, τα λεωφορεία και τα τρόλεϊ σε mega-clusters της Covid-19.

Ευνοείται μόλις το 15% των Ι.Χ., οι υπόλοιποι στον άσο…

Οι τελευταίες τεχνικές «πινελιές» υπολείπονται για να πάρει σάρκα και οστά η δέσμευση του υπουργού Ψηφιακής Πολιτικής, Κυριάκου Πιερρρακάκη, ότι πριν από το πρωί της 25ης Οκτωβρίου οι δικαιούχοι της άδειας κυκλοφορίας στον δακτύλιο θα έχουν στη διάθεσή τους μία πλήρως λειτουργική εφαρμογή όπου μέσω του gov.gr θα μπορούν να εκδίδουν ηλεκτρονικά από το σπίτι τους τον κωδικό που θα πιστοποιεί ότι εξαιρούνται του μέτρου τής εκ περιτροπής κυκλοφορίας.

Συγκεκριμένα, οι δικαιούχοι θα μπαίνουν στην πλατφόρμα με τους κωδικούς του taxis και με τη συμπλήρωση της πινακίδας κυκλοφορίας του οχήματος θα εκδίδεται ο κωδικός της εξαίρεσης του οχήματος από τον δακτύλιο.

Το εφαρμογή Πιερρακάκη προσομοιάζει ως έναν βαθμό με την ηλεκτρονική εφαρμογή έκδοσης ειδικού σήματος ελεύθερης κυκλοφορίας στον δακτύλιο που είναι εδώ και καιρό διαθέσιμη στον ιστότοπο του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και μέσω της οποίας οι κάτοχοι των οχημάτων που πληρούσαν τις προϋποθέσεις εκπομπής χαμηλών ρύπων εξέδιδαν το σχετικό «green pass» κυκλοφορίας. Εδώ όμως κρύβεται και μία μεγάλη αδικία. Ότι οι νέες ρυθμίσεις του δακτυλίου βγάζουν κόκκινη κάρτα σε οχήματα που θεωρούνταν βάσει των ευρωπαϊκών οδηγιών (695/2008Α) καθαρά.

Παράδειγμα,  επιβατικό όχημα EURO 5 που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά διεθνώς τον Ιούνιο του 2012 και οι εκπομπές CO2 είναι 114 g/km (σ.σ. κάτω από το όριο του 120 g/km που θέτει η διαβάθμιση EURO 6) θα απαγορευτεί κατά τα φαινόμενα να εισέρχεται ελεύθερα στον δακτύλιο άνευ σοβαρού λόγου και αιτίας.

Την «κόκκινη κάρτα» του κράτους θα δουν, εξάλλου, και τα οχήματα που καταναλώνουν ως καύσιμο φυσικό αέριο ή υγραέριο όχι όμως εκ κατασκευής αλλά κατόπιν τροποποίησης που σε κάθε περίπτωση αποτελεί μέχρι και αυτήν τη στιγμή νόμιμη, εγκριμένη και ασφαλή μετασκευαστική διαδικασία.

Στο σημείο αυτό πρέπει να υπογραμμιστεί ότι τις προδιαγραφές ελεύθερης κυκλοφορίας που θέτει ο νέος δακτύλιος πληρούν λιγότερο από το 15% των περίπου 2.300.0000 Ι.Χ. αυτοκίνητα που κυκλοφορούν σήμερα στην Αττική, δεδομένου ότι τα χαμηλών ρύπων ΕURO 6 οχήματα δεν ξεπερνούν τις 300.000 και τα ηλεκτρικά, φυσικού αερίου και υβριδικά αυτοκίνητα μετρούν 7.654 οχήματα. Σε απλά… ελληνικά αυτό σημαίνει ότι όλοι οι υπόλοιποι που κατά καιρούς επένδυσαν τα χρήματά τους –ενίοτε και με την παρότρυνση της πολιτείας– στην αγορά ενός μη ρυπογόνου αυτοκινήτου ή τα μετέτρεψαν σε πιο «καθαρά» μένουν στον άσο.