Εκλογές στην Ισπανία: Πόλωση και στο βάθος αστάθεια
Φόβους για «κρυφή ψήφο» υπέρ του ακροδεξιού Vοx στις ισπανικές εκλογές (28/4), που θα παρατείνει την πολιτική αστάθεια, οδηγώντας τη μεγάλη χώρα της Ιβηρικής ακόμη σε νέες κάλπες μέσα στο φθινόπωρο (τις τέταρτες την τελευταία τετραετία), εκφράζουν πολιτικοί αναλυτές στη Μαδρίτη.
Η οικονομική κρίση του 2008 τραυμάτισε βαριά τον παραδοσιακό δικομματισμό Λαϊκού Κόμματος (ΡΡ) και Σοσιαλιστών (PSOE), αναδεικνύοντας την επόμενη δεκαετία δύο νέα σχήματα διαμαρτυρίας στα αριστερά (Podemos) και στα κεντροδεξιά (Ciudadanos) του πολιτικού φάσματος. Ο κατακερματισμός αυτός έφερε και στην Ισπανία το φαινόμενο των βραχύβιων κυβερνήσεων α λα ιταλικά. Η κυβερνητική σταθερότητα παραμένει ζητούμενο από πέρυσι τον Ιούνιο, οπότε οι Σοσιαλιστές του Πέδρο Σάντσεθ ανέτρεψαν την κυβέρνηση μειοψηφίας του Μαριάνο Ραχόι λόγω των σκανδάλων διαφθοράς του Λαϊκού Κόμματος (Γκιουρτέλ και Μπάρθενας) για να ανατραπούν και οι ίδιοι φέτος τον Φεβρουάριο, από τους Καταλανούς και Βάσκους αυτονομιστές, που ζητούσαν περισσότερα προνόμια. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον άνθησε το ακροδεξιό Vox, με τη βαθιά αντιμεταναστευτική, αντι-αυτονομιστική και κοινωνικά υπερσυντηρητική ατζέντα (κατά της γυναικείας ισότητας, υπέρ των ταυρομαχιών και του κυνηγιού κτλ.).
Αφενός το ποσοστό-ρεκόρ των αναποφάσιστων 41%, που δεν υποχώρησε αισθητά ως το τέλος της προεκλογικής εκστρατείας και αφετέρου ο αποκλεισμός του 43χρονου αρχηγού του Vox, Σαντιάγο Αμπασκάλ, από τα δύο τηλεοπτικά ντιμπέιτ των πολιτικών αρχηγών (με το αιτιολογικό ότι το κόμμα του δεν εκπροσωπείται στην απερχόμενη Βουλή) ενίσχυσε την «αντισυστημική» εικόνα των Ισπανών νεο-φρανκιστών, καθιστώντας τους ελκυστικούς ακόμη και σε απογοητευμένους ψηφοφόρους των Podemos! Ενας από αυτούς, ο συνταξιούχος εκπαιδευτικός, Μανουέλ Αρεδόνδο, κατήγγειλε μιλώντας στους «Financial Times» τους Σοσιαλιστές του πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ και τους αριστερούς συμμάχους τους ότι «προδίδουν την Ισπανία παίζοντας τα παιχνίδια των αποσχιστών»!
Πράγματι, η ατζέντα της λιτότητας, που έδωσε ώθηση στους Podemos το 2015-16 (στις τελευταίες εκλογές ήταν σχεδόν ισόπαλοι με το PSOE στο 22,6%-21,2%), έδωσε τη θέση της σε ζητήματα εθνικής ταυτότητας και συνοχής, όπως και στο μεταναστευτικό. Ηταν ακριβώς η μετατροπή της Ισπανίας σε βασική είσοδο μεταναστών και προσφύγων στην Ευρώπη το 2018 (65.000 αφίξεις, σχεδόν αποκλειστικά στην Ανδαλουσία), που έβγαλε το Vox από το περιθώριο στις τοπικές ανδαλουσιανές εκλογές του περασμένου Οκτωβρίου. To εκτόξευσε στο 11% (ποσοστό που διεκδικεί τώρα και σε εθνικό επίπεδο) επιτρέποντας σε μια τριπλή δεξιά συμμαχία Λαϊκού Κόμματος, Ciudadanos, Vox να εκθρονίσει τους Σοσιαλιστές από την τοπική κυβέρνηση της αριστερότερης ισπανικής περιφέρειας (Ανδαλουσία) ύστερα από 36 ολόκληρα χρόνια.
Σε μια ευφυή πολιτικά κίνηση, ο υπόδικος στη Μαδρίτη, αρχηγός της αποσχιστικής καταλανικής Αριστεράς, Οριόλ Τζούνκερας, που δικάζεται μαζί με 11 πρώην υπουργούς και τοπικούς ακτιβιστές για τη μονομερή ανακήρυξη της καταλανικής ανεξαρτησίας τον Οκτώβριο του 2017 (στην οποία πρωτοστάτησε ο εξόριστος στο Βέλγιο, Κάρλες Πουτζδεμόν), δήλωσε προκαταβολικά ότι θα στηρίξει μία εθνική κυβέρνηση της Αριστεράς με Σοσιαλιστές και Podemos για να ανακοπεί ο κίνδυνος της ρεβανσιστικής φιλοφρανκικής Δεξιάς.
Η ενέργεια αυτή απογείωσε τα ποσοστά της Ρεπουμπλικανικής Καταλανικής Αριστεράς σε εθνικό επίπεδο, αναδεικνύοντάς τη δημοσκοπικά έκτο κόμμα με σχεδόν 3,5%. Από την άλλη όμως, πλευρά κατέστησε τον 47χρονο απερχόμενο σοσιαλιστή πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ ευάλωτο στις καταγγελίες του 38χρονου ηγέτη των Λαϊκών, Πάμπλο Κασάδο και των Ciudadanos, Αλμπερτ Ριβέρα, ότι «φλερτάρει με δυνάμεις που θέλουν να διαλύσουν την Ισπανία».
Η επόμενη μέρα της κάλπης
Σε κανένα μετεκλογικό σενάριο το PSOE δεν μπορεί να συγκυβερνήσει μόνο με τους Podemos, καθώς τα δύο κόμματα συγκεντρώνουν περίπου 29%-30% και 12%-13% στις δημοσκοπήσεις, απέχοντας από το όριο της αυτοδυναμίας των 176 εδρών επί 350 (αντιστοίχως, η τριπλέτα PP-Ciudadanos-Vox κινείται στο 20%-14,5%-11%). Ο Σάντσεθ δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να αλλάξει κυβερνητικό εταίρο και να συμμαχήσει με τους Ciudadanos, που είναι διχασμένοι ανάμεσα στο «αριστερό» και το «δεξιό» σενάριο. Η φιλελεύθερή τους πτέρυγα παθαίνει… αλλεργία στο ενδεχόμενο συγκυβέρνησης με το μισογυνικό, αντιφιλοζωικό και αντιμουσουλμανικό Vox αλλά η συντηρητική θεωρεί σκάνδαλο να δοθεί χείρα βοηθείας στο «φιλο-αυτονομιστικό» PSOE, που αρνείται να συζητήσει την κατάργηση της αυτονομίας των εθνικά «άτακτων» ισπανικών περιφερειών, όπως προτείνει η Δεξιά.
Η παρουσία του Vox σε μια αμιγώς δεξιά συγκυβέρνηση με PP και Ciudadanos δεν θα ενοχλούσε δραματικά τις Βρυξέλλες, μολονότι οι Ισπανοί νεο-φρανκιστές παρουσιάζουν πολλά κοινά σημεία με την ιταλική Λέγκα του Ματέο Σαλβίνι, το Fidesz του Ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Ορμπαν και τους καθολικούς Πολωνούς ευρωσκεπτικιστές.
Ανεξαρτήτως εκλογικού αποτελέσματος, η Ισπανία κινδυνεύει τα προσεχή χρόνια να βυθιστεί σε ενδημική πολιτική αστάθεια, πόλωση Αριστεράς-Δεξιάς και όξυνση των αντιθέσεων ανάμεσα στη Μαδρίτη και τις περιφέρειες. Όλα δείχνουν ότι το μεταπολιτευτικό Σύνταγμα του 1978 έφτασε στα ιστορικά του όρια, χωρίς να φαίνεται τι θα το διαδεχθεί…