ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ: «Το πληγωμένο θηρίο είναι πιο επικίνδυνο»

Έμπειροι διπλωμάτες θεωρούν ότι οι Τούρκοι επιζητούν θερμό επεισόδιο για να το φορτώσουν στην Ελλάδα, προσπαθώντας να αντιστρέψουν τη διεθνή κοινή γνώμη.

Του Μιχάλη Κωτσάκου

«Η κατάσταση είναι περίπλοκη. Αυτή την εποχή ο Ερντογάν θυμίζει πληγωμένο θηρίο. Όλα όσα είχε σχεδιάσει ανατράπηκαν. Το αφήγημα της “Γαλάζιας Πατρίδας”, που έφτανε μέχρι το Γιβραλτάρ, κατέρρευσε. Και τώρα είναι πραγματικά πιο επικίνδυνος. Γι’ αυτό χρειάζεται εκ μέρους μας ψυχραιμία στον υπέρτατο βαθμό για την αποφυγή του οποιουδήποτε σφάλματος».  Αυτά μας έλεγε έμπειρος διπλωμάτης, όταν του ζητήσαμε τη γνώμη του για τις εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά.

Και η αλήθεια είναι ότι ο Τούρκος Πρόεδρος για πρώτη φορά από τότε που ανέλαβε τα ηνία της χώρας του είναι τόσο στριμωγμένος στα σχοινιά. Επί τόσα χρόνια πρωτοστάτησε σε διάφορες… μαγκιές και οι ισχυροί έκαναν το κορόιδο, θεωρώντας ότι γίνονται για λόγους εσωτερικής εκμετάλλευσης του Τούρκου προέδρου. Ουδείς από τη διεθνή κοινότητα είχε διαβλέψει ποια είναι τα πραγματικά σχέδια του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ούτε φυσικά και οι Έλληνες πολιτικοί. Ειδικά μετά την κουμπαριά με τον Κώστα Καραμανλή, όλοι στην Αθήνα έλεγαν πως «βρήκαμε έναν αξιόπιστο συνομιλητή στην άλλη πλευρά του Αιγαίου».

Το ζήτημα είναι ότι ουδείς μπόρεσε ποτέ να κατανοήσει μέχρι πού έφταναν οι φιλοδοξίες του Ερντογάν. Άντε κάποιοι πιο προχωρημένοι έλεγαν ότι «θέλει να μοιάσει στον ιδρυτή του σύγχρονου τουρκικού κράτους, τον Κεμάλ Ατατούρκ». Κι όμως, ο Τούρκος πρόεδρος καιγόταν αφενός μεν να αποκαθηλώσει τον Ατατούρκ και να πάρει τη θέση του, αφετέρου δε να γίνει ο νέος Σουλτάνος που θα ελέγχει τη Μεσόγειο Θάλασσα. Ακόμη και στο δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» ελάχιστοι έδωσαν σημασία. Ούτε κι όταν εισέβαλε στο Βόρειο Ιράκ, ή και στη Βόρεια Συρία.

Για πρώτη φορά η διεθνής κοινότητα άρχισε να υποψιάζεται για το πού το πάει ο Τούρκος πρόεδρος, όταν ξεκίνησε να αμφισβητεί τις συνθήκες που είχε υπογράψει ο Ατατούρκ και ιδιαίτερα αυτή της Λωζάννης. Βλέπετε, η συνθήκη της Λωζάννης δεν του επέτρεπε να αναπτύξει το δόγμα του για τη «Γαλάζια Πατρίδα». Εκεί, όμως, που τράνταξε συθέμελα τη διεθνή γνώμη ήταν με το απίθανο Τουρκολιβυκό μνημόνιο, αλλά και το ότι απέστειλε μισθοφόρους τζιχαντιστές στο πλευρό του Σάρατζ. Αυτό ήταν και το μεγάλο λάθος, καθώς άλλαξε πίστα και στο πώς τον αντιμετωπίζουν οι ξένοι. Το «κακομαθημένο παιδί» μετατράπηκε σε «επικίνδυνο πειρατή». Και το σημαντικότερο, χτύπησε στο μαλακό υπογάστριο τη Γαλλία, τη μοναδική πυρηνική δύναμη εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με ζωτικά συμφέροντα στη Μεσόγειο.

Η αντίδραση της Ελλάδας

Ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι στο απόγειο της δόξας τους οι ισχυροί συνήθως έχουν απώλεια αντανακλαστικών. Κάτι τέτοιο συνέβη και με τον Ερντογάν, που έβλεπε την Ελλάδα σαν μύγα. Επίσης, θεωρούσε την Τουρκία πιο ισχυρή ακόμη και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά το γεγονός ότι έχει ανάγκη τα λεφτά της, τόσο για το μεταναστευτικό, όσο και με την ειδική εμπορική σχέση που έχει αναπτύξει στο πλαίσιο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, που τη μία ξεκινούν και την άλλη παγώνουν.

Το 2020 εξελίσσεται πολύ άσχημα με την Τουρκία. Κατ’ αρχάς, στη μάχη του Έβρου υπέστη δεινή ήττα από την Ελλάδα, που απέκρουσε τις ορδές λαθρομεταναστών που ο ίδιος έστειλε. Εκεί δεν αντιμετώπισε μόνο την Ελλάδα –που ματαίωσε τα σχέδιά του– αλλά και την ίδια την Ευρώπη, καθώς από τη μία είδε στον Έβρο να βρίσκονται και φρουροί από άλλα κράτη της Ε.Ε., ενώ ταυτόχρονα η Ε.Ε. εν μέσω πανδημίας τού έκοψε τα λεφτά. Και μάλιστα όταν ζήτησε να δει τη Μέρκελ, η Γερμανίδα καγκελάριος τον παρέπεμψε στην Ούρσουλα Φον νετρ Λάιεν, η οποία του ύψωσε ανάστημα παραπέμποντάς τον σε νέες χρονοβόρες διαπραγματεύσεις για να υπάρξει νέα συμφωνία για το μεταναστευτικό κι εν συνεχεία να αναζητηθούν κονδύλια. Ζήσε, Μάη μου, να φας τριφύλλι, όπως λέει και το λαϊκό γνωμικό. Οι διαπραγματεύσεις λόγω και της πανδημίας έχουν βαλτώσει, ενώ τα μηνύματα που λαμβάνει είναι αρνητικά. Η Μέρκελ δεν ελέγχει πλέον όλες τις χώρες και ήδη πέραν της Ελλάδας και της Κύπρου, υπάρχουν άλλες τρεις τουλάχιστον χώρες (Γαλλία, Αυστρία, Πολωνία) που απειλούν με βέτο εάν υπάρξει περαιτέρω χρηματοδότηση της Τουρκίας.

Η Γαλλία και η συμφωνία για πακέτα

Το χειρότερο σενάριο για τον Ερντογάν συνέβη τον Ιούλιο. Εκεί όπου η Ευρωπαϊκή Ένωση μετά από τετραήμερες διαπραγματεύσεις αποφάσισε να μοιράσει τουλάχιστον δύο τρισεκατομμύρια ευρώ στα μέλη της. Άκουγε τα πακέτα ο Ερντογάν κι έτρεχαν τα σάλια του. Η χρεοκοπημένη Ελλάδα θα πάρει μέσα σε μία επταετία ένα πακέτο, που μαζί με τις ενισχύσεις από τα σταθερά κοινοτικά προγράμματα θα ανέλθει σχεδόν στα 70 δισεκατομμύρια ευρώ – και η Τουρκία τίποτα. Και το σημαντικότερο, αύξησε σε υπερθετικό βαθμό τους εχθρούς της Τουρκίας εντός της Ευρώπης.

Όμως δύο γεγονότα στην κυριολεξία διέλυσαν το αφήγημα του Ερντογάν για τη «Γαλάζια Πατρίδα», δηλαδή τη «Μεγάλη Τουρκία». Δύο γεγονότα κατά το τριήμερο 4-6 Αυγούστου. Στις 4 Αυγούστου σημειώθηκε η φονική έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού με δεκάδες νεκρούς. Και δύο ημέρες αργότερα ο Εμανουέλ Μακρόν με την επίσκεψή του έθεσε τον Λίβανο υπό τη σκέπη της Γαλλίας, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να παραιτηθεί και δεσμεύοντας όλους τους λογαριασμούς Λιβανέζων αξιωματούχων από όποια πλευρά και να προέρχονται. Ταυτόχρονα, έθεσε το κατεστραμμένο λιμάνι υπό γαλλική εποπτεία, κάτι που ικανοποίησε και τις όμορες χώρες.

Την ίδια ημέρα –6 Αυγούστου– ο Νίκος Δένδιας υπογράφει στο Κάιρο με τον Αιγύπτιο ομόλογό του τη συμφωνία για την ανακήρυξη των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδας-Αιγύπτου. Κάτι που σημαίνει ότι μόλις η συμφωνία ανακοινωθεί στον ΟΗΕ, καταπέφτει το έτσι κι αλλιώς παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο.

Τι έχασε σε αυτό το διαβολοτριήμερο ο Ερντογάν; «Το πιθανότερο να έχει απολέσει όλους τους συμμάχους του στην Ανατολική Μεσόγειο», επισημαίνουν έμπειροι διπλωμάτες, που όμως είναι επιφυλακτικοί για το μέλλον διότι, όπως λέει και ο λαός μας, «το πληγωμένο θηρίο γίνεται πάντα πιο επικίνδυνο». Πλέον δεν μπορεί ούτε να περάσει τουρκικό πλοίο από τα χωρικά ύδατα Συρίας, Λιβάνου, Ισραήλ, ενώ κι επισήμως και στην Αίγυπτο. Μάλιστα, στη χώρα των Φαραώ οποιαδήποτε κίνηση κάνει με τους αδελφούς Μουσουλμάνους θα θεωρηθεί εχθρική από τον Αλ Σίσι.

Ακόμη και η εκεχειρία που αποφάσισαν ο δικός του Σάρατζ με τον πρόεδρο της Βουλής, Αγκίλα Σάλεχ Ίσα, στη Λιβύη, δεν βοηθάει τα σχέδιά του. Όλες οι ξένες δυνάμεις ζητούν να επικρατήσει η έννομη τάξη και οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές να τα βρουν, για να σταματήσει ο εμφύλιος. Με βάση τα μέχρι στιγμής δεδομένα, ο Σάρατζ θα πρέπει να επιλέξει, είτε να πάει έως το τέλος με τον Ερντογάν, είτε να σκεφθεί το μέλλον του μέσω μίας νέας ειρηνευτικής διαδικασίας. Και από τη στιγμή που το Τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι και με τη βούλα του ΟΗΕ παράνομο, τότε δεν αποκλείουν ξένοι παρατηρητές να αλλάξει στρατόπεδο.

Στο εσωτερικό της Τουρκίας, τα πράγματα δεν πηγαίνουν καθόλου καλά σε ό,τι αφορά την οικονομία. Είναι χαρακτηριστικό ότι την Παρασκευή 21 Αυγούστου, που ο Τούρκος πρόεδρος ανακοίνωσε ότι η Τουρκία ανακάλυψε κοίτασμα φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλσσα, οι οίκοι αξιολόγησης υποβάθμισαν την οικονομία της. Μάλιστα, μεσοβδόμαδα το τουρκικό κράτος αγόραζε χρυσό ακόμη και από τα παραδοσιακά παζάρια της Κωνσταντινούπολης.

Το μέλλον

Ήδη ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε την Τετάρτη στη Βουλή, ότι επεκτείνεται η αιγιαλίτιδα ζώνη στο Ιόνιο, μέχρι το ακρωτήριο Ταίναρο, στα 12 μίλια από τα έξι, και οι πρώτες αντιδράσεις από τη γειτονική Αλβανία ήταν θετικές (παρά το γεγονός ότι τουρκικοί κύκλοι ήλπιζαν σε διαμαρτυρία).  «Η Ελλάδα, όπως κάθε άλλο κράτος-μέλος της Συμφωνίας του Θαλάσσιου Δικαίου (UNCLOS) του Montego Bay -1982, όπου το επιτρέπει η Γεωγραφία και δεν παραβιάζονται τα κυρίαρχα δικαιώματα ενός άλλου κράτους, χαίρει του δικαιώματος διεύρυνσης των χωρικών του υδάτων, βάσει των προβλέψεων του UNCLOS», ανέφεραν κύκλοι του υπουργείου Εξωτερικών της Αλβανίας. Στην ανακοίνωση του αλβανικού υπουργείου Εξωτερικών σημειώνεται, επίσης, ότι η Αλβανία και η Ελλάδα ως γειτονικές χώρες, οι οποίες μοιράζονται θαλάσσιες ζώνες, «είναι δεσμευμένες στην επίτευξη μιας νέας συμφωνίας για την ΑΟΖ, σε πνεύμα κατανόησης και αμοιβαίου οφέλους, στηριζόμενες στις αρχές και κανονισμούς του δικαίου της θάλασσας, της διεθνούς εμπειρίας και σεβόμενες την απόφαση του αλβανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου», το οποίο, όπως είναι γνωστό, ακύρωσε την προηγούμενη Συμφωνία μεταξύ των δύο κυβερνήσεων του 2009.

Εξάλλου, το επόμενο βήμα της ελληνικής διπλωματίας είναι να επέλθει νέα συμφωνία με την Αλβανία για την ανακήρυξη ΑΟΖ. Μόνο που αυτήν τη φορά η Αλβανία καίγεται για την Ε.Ε. και ο μπαμπούλας Μακρόν (που έθεσε βέτο πέρυσι τον Νοέμβριο για την Αλβανία και τα Σκόπια) δεν επιτρέπει και πολλές ασκήσεις στον Αλβανό πρωθυπουργό Έντι Ράμα, ο οποίος μας έχει συνηθίσει σε… ακροβασίες.

Θεωρητικά, με βάση και τις δηλώσεις Χουλουσί Ακάρ (υπουργός Άμυνας της Τουρκίας) την Πέμπτη, η Τουρκία δέχεται τον διάλογο, όπως διαβεβαίωσε και ο Ερντογάν τον Ντόναλντ Τραμπ. Όμως η σταθερή θέση της Ελλάδας, ότι δεν συζητούμε τίποτε άλλο πέραν της υφαλοκρηπίδας, αλλά και ότι πρέπει να σταματήσει η τουρκική προκλητικότητα δείχνει ότι δύσκολα τα δύο μέρη θα καθίσουν στο ίδιο τραπέζι. Κάτι κατάλαβε και ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας κατά την πρόσφατη επίσκεψή του σε Αθήνα και Άγκυρα.

Μέχρι τη Σύνοδο Κορυφής της Ευρώπης στις 24 και 25 Σεπτεμβρίου, οι περισσότεροι διπλωμάτες συμφωνούν ότι η Τουρκία θα συνεχίζει να προκαλεί. Θα επιζητά ένα θερμό επεισόδιο για να το φορτώσει στην Ελλάδα. Ειδικά εάν βλέπει ότι τον Σεπτέμβριο την περιμένουν οικονομικές κυρώσεις. Κι εάν τις αποφύγει λόγω της Μέρκελ, δεν σημαίνει ότι θα μπορεί να περιμένει νέα οικονομική συμφωνία με την Ευρώπη. Είτε μέσω μίας νέας συμφωνίας για το μεταναστευτικό, είτε μέσω της ειδικής εμπορικής σχέσης με την Κομισιόν (τώρα όλα έχουν παγώσει).

Ο Ερντογάν μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου θα παίξει τα ρέστα του. Αν δεν αλλάξει κάτι δραματικά, τότε θα αυξηθούν οι επικριτές στο εσωτερικό. Και το κακό, σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις, είναι ότι απέναντί του βρίσκονται εκτός των νέων, των ευρωπαϊστών και των κατοίκων της Δυτικής Τουρκίας, και οι εθνικιστές, που αντιλαμβάνονται ότι η Τουρκία έχει στριμωχθεί. Διότι κι αυτοί καταλαβαίνουν ότι ημέρα με την ημέρα η Ευρώπη απομακρύνεται από αυτούς. Εξάλλου, είναι χαρακτηριστική η θέση του Αυστριακού υπουργού Εξωτερικών, Αλεξάντερ Σάλενμεπργκ, ο οποίος ζήτησε μια πραγματικά θεμελιώδη συζήτηση για την Τουρκία. «Η Τουρκία περιφρονεί κάθε σύμβαση και προκαλεί την Ευρώπη, και είναι σαφές ότι η Ανατολική Μεσόγειος δεν είναι η Νότια Σινική Θάλασσα και δεν πρέπει να επιτρέψουμε τα πράγματα εκεί να εξελιχθούν έτσι. Το Διεθνές Δίκαιο πρέπει να αποτελεί τη βάση και είμαι υπέρ τού να διεξαγάγουμε μια πραγματικά θεμελιώδη συζήτηση για την Τουρκία», δήλωσε ο κ. Σάλενμπεργκ προσερχόμενος στο άτυπο Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών της Ε.Ε., που πραγματοποιείται στο Βερολίνο στο πλαίσιο της γερμανικής Προεδρίας. «Νομίζω ότι σιγά-σιγά πρέπει να ξυπνήσει και ο τελευταίος ονειροπόλος στην Ευρώπη σε ό,τι αφορά τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας. Χρειαζόμαστε ένα “reality check” και η ΕΕ πρέπει να δείξει μια σαφή στάση, όταν η Άγκυρα συμπεριφέρεται έτσι και παρουσιάζει τέτοια ρητορική και τέτοια μέτρα, όπως αυτή τη στιγμή», προσέθεσε χαρακτηριστικά.

Νίπτουν τα χείρας σαν Πόντιοι Πιλάτοι

Από δηλώσεις καλά πάνε όλοι οι εταίροι μας, αλλά όταν πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες νίπτουν τα χείρας τους ως νέοι Πόντιοι Πιλάτοι. Πραγματικά έχει φτάσει σε εκνευριστικό βαθμό ο τρόπος που αντιμετωπίζουν την προκλητικότητα των Τούρκων οι περισσότεροι εκ των μεγάλων δυνάμεων.

Η Μέρκελ μεσολαβεί και ζητά διάλογο. Ο Τράμπ-που έχει τρεχάματα με τις αμερικανικές εκλογές-λέει να αποφευχθεί η σύρραξη και να κάνουμε διάλογο. Αυτός βέβαια που ξεπέρασε τα εσκαμμένα είναι ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ. Εκεί έχει κολλήσει η βελόνα στο “βρείτε τα“. Προφανώς κάνει τα στραβά μάτια στην προκλητικότητα Ερντογάν, ο οποίος συμπεριφέρεται ως πειρατής απέναντι σε ένα σύμμαχο στο ΝΑΤΟ, αλλά ο αξιωματούχος αγρόν ηγόραζε.