Ένα απέραντο φρενοκομείο…

Το 1989 η Ελλάδα βίωνε μία αντίστοιχη κρίση με τη σημερινή όχι όμως σε οικονομικό, αλλά σε καθαρά πολιτικό επίπεδο. Κι ήταν τόσο έντονα τα πολιτικά πάθη που «ενέπνευσαν» τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να εκστομίσει την εμβληματική φράση «η χώρα μετεβλήθη σε ένα απέραντο φρενοκομείο».

Του Νίκου Τσαγκατάκη

Σήμερα, 27 χρόνια αργότερα, αν ο Εθνάρχης βρισκόταν εν ζωή είναι πολύ πιθανό ότι θα αναγκαζόταν να επαναλάβει τη ρήση του, βλέποντας και μόνο τα όσα διαδραματίζονται τις τελευταίες ημέρες με αφορμή τη διάταξη για τη συμμετοχή πολιτικών σε offshore εταιρείες. Όσοι από επαγγελματικό καθήκον είχαμε την υποχρέωση –ή καλύτερα την ατυχία– να παρακολουθήσουμε τη διαδικασία, διαπιστώσαμε ότι το εγχώριο πολιτικό σύστημα είτε θα φοβάται τον ίσκιο του (βλ. πολιτικό κόστος) είτε θα προσεγγίζει τα προς επίλυση προβλήματα με επικοινωνιακούς όρους και διαγωνισμούς ατάκας.

Αν, τώρα, οι παραπάνω εκτιμήσεις μοιάζουν υπερβολικές, ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει ότι την εβδομάδα που πέρασε τόσο η κυβέρνηση όσο και σχεδόν σύσσωμα τα κόμματα της αντιπολίτευσης διέπρεψαν στα… αυτογκόλ! Ξετυλίγοντας το κουβάρι των γεγονότων που οδήγησαν στην κακοστημένη θεατρική παράστασης που παίχτηκε στη Βουλή την περασμένη Τετάρτη, γίνονται εύκολα κατανοητά τα εξής:

# Η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝ.ΕΛ. έκανε μία γκάφα με την τροποποίηση του νόμου για τη συμμετοχή πολιτικών προσώπων σε εξωχώριες εταιρείες, την οποία αφού πιέστηκε έσπευσε να διορθώσει με μία άλλη –δρακόντεια μεν, ανεφάρμοστη δε– γκάφα.

# Η Ν.Δ. που ως το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης σήκωσε το θέμα ευελπιστώντας να τσαλακώσει το επονομαζόμενο «ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς», αποφάσισε να αποχωρήσει ακατανόητα από τη αίθουσα του κοινοβουλίου, χωρίς επί της ουσίας να υποστηρίξει με την ψήφο της αυτό που κατήγγειλε ως σκανδαλώδες.

# Το Ποτάμι και το ΠΑΣΟΚ μοιάζει να σύρθηκαν πίσω από τη ρητορική του ΣΥΡΙΖΑ περί «ανένδοτου κατά της διαφθοράς» και ψήφισαν μια τροποιητική διάταξη που δεν πρόκειται να σταθεί ούτε σε ειρηνοδικείο, μην τυχόν και χαρακτηριστούν συνένοχοι συγκάλυψης πολιτικών υπόπτων.

# Το ΚΚΕ ψήφισε κι αυτό υπέρ της αυστηροποίησης της ανεφάρμοστης διάταξης για τις offshore, ορμώμενο μάλλον από το ιδεολόγημα ότι κάθε τι καπιταλιστικό είναι αυτονόητα διαβολικό.

# Τέλος, η Ένωση Κεντρώων του Βασίλη Λεβέντη ψήφισε «παρών» προκειμένου να μην κουβαλάει τη ρετσινιά ότι δεν θέλει τη διαφάνεια.

Έτσι ξεκίνησαν όλα…
Ο σάλος για τις offshore ξεκίνησε ουσιαστικά την προηγούμενη Κυριακή όταν η εφημερίδα «Πρώτο Θέμα» αποκάλυπτε με δημοσίευμα του ότι στο πολυνομοσχέδιο των 7.500 σελίδων με τα προαπαιτούμενα της αξιολόγηση που ψηφίστηκε πρόσφατα η κυβέρνηση πέρασε μία σκανδαλώδη –όπως τη χαρακτηρίζει η εφημερίδα– διάταξη, σύμφωνα με την οποία εφεξής τα πολιτικά πρόσωπα (υπουργοί, βουλευτές, γενικοί γραμματείς, δήμαρχοι και κρατικοί αξιωματούχοι) μπορούν να κατέχουν ή να μετέχουν σε offshore εταιρείες, αρκεί οι χώρες στις οποίες είναι εγκατεστημένες να είναι φορολογικά «συνεργάσιμες».

Στο ρεπορτάζ του, το «Πρώτο Θέμα» επικαλείτο τη γνώμη έγκριτων νομικών σύμφωνα με την οποία η ψηφισθείσα στο πολυνομοσχέδιο διάταξη για τις offshore υπουργών, θα απάλλασσε από ευθύνες ακόμα και όσους διατηρούσαν offshore κατά τα προηγούμενα χρόνια που απαγορευόταν. «Υπό αυτά τα δεδομένα, δημιουργούνται σοβαρά ερωτήματα για τη σκοπιμότητά της και για το αν επιχειρεί να παράσχει ασυλία σε πολιτικά πρόσωπα που έχουν εντοπιστεί από τις αρμόδιες αρχές με εξωχώρια ή άλλη εταιρεία» έλεγε μεταξύ άλλων το δημοσίευμα.

Από το… περίπτερο στο κοινοβούλιο
Πριν συμπληρωθεί ένα 24ωρο η δημοσιογραφική αποκάλυψη φτάνει στη Βουλή. Είναι προφανές ότι με σχετική βιασύνη και χωρίς να μετρηθούν στο πραγματικό τους μέγεθος τα δεδομένα, το δημοσίευμα του «Πρώτου Θέματος» θεωρήθηκε βούτυρο στο ψωμί της Ν.Δ.. Ο λόγος; Μα το γεγονός ότι δινόταν –φαινομενικά όπως αποδείχτηκε από την κακή διαχείριση του θέματος– στο κόμμα της αξιωματική αντιπολίτευσης μία πρώτης τάξεως ευκαιρία να πλήξει την κυβέρνηση στο μαλακό της υπογάστριο.

Έτσι, τη Δευτέρα 30 Μαΐου, σύσσωμη η Κ.Ο. της Ν.Δ. κατέθεσε επίκαιρη επερώτηση προς τον υπουργό Δικαιοσύνης, Νίκο Παρασκευόπουλο, και τον αναπληρωτή υπουργό Δικαιοσύνης, Δημήτρη Παπαγγελόπουλο, καταγγέλλοντας ότι με τη διάταξη που πέρασε η κυβέρνηση «επιτρέπεται πλέον η φοραποφυγή, εφόσον αυτή γίνει μέσω χώρας που είναι φορολογικά συνεργάσιμη».

Σαν να μην έφταναν τα παραπάνω, ήρθε κι ένα δημοσίευμα της εφημερίδας «Αυγή» σχεδόν να… σιγοντάρει τις αιτιάσεις της αντιπολίτευσης καθώς το πρωτοσέλιδό της την Τρίτη 31 Μαΐου κοσμούσε ο κεντρικός τίτλος «Οφσάιντ με τις off shore». Η αντίστροφη μέτρηση για την παράσταση που θα βλέπαμε μια ημέρα αργότερα στη Βουλή είχε μόλις ξεκινήσει…

ΣΥΡΙΖΑ: Γκολ εσείς, όπισθεν εμείς…
Από πολλούς το κείμενο που συνόδευε το «αντιπολιτευτικό» πρωτοσέλιδο της Αυγής θεωρήθηκε ότι έστελνε ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς το Μαξίμου (σ.σ. είναι δεδομένο ότι η επίμαχη διάταξη αιφνιδίασε στελέχη και βουλευτές και προκάλεσε εύλογη αμηχανία στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ), και δεν είχαν άδικο.

Το μεσημέρι της ίδια ημέρας (Τρίτη 31/5) η κυβέρνηση ανακοίνωσε εν χορδαίς και οργάνοις ότι βάζουν τον νομοθετικό… λεβιέ στην όπισθεν και καταθέτουν εσπευσμένα (όπως και έγινε) διορθωτική τροπολογία, σύμφωνα με την οποία θα απαγορεύεται και θα θεωρείται ασυμβίβαστη η συμμετοχή πολιτικών προσώπων –μελών της κυβέρνησης, βουλευτών, αρχηγών των πολιτικών κομμάτων, ευρωβουλευτών, γενικών γραμματέων, περιφερειαρχών και δημάρχων– στη διοίκηση ή στο μετοχικό κεφάλαιο εταιρειών με έδρα εκτός της χώρας.

Συγκεκριμένα το μεσημέρι της Τρίτης, η κυβερνητική εκπρόσωπος Όλγα Γεροβασίλη, απαντώντας στις κατηγοριών της αντιπολίτευσης περί σκανδαλώδους κλεισίματος του ματιού σε φαινόμενα φοροαποφυγής, επιχείρησε με ανακοίνωσή της να εξηγήσει ότι «η προηγούμενη διάταξη, που με πανηγυρισμούς είχε περάσει το 2010 η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, απαγόρευε μεν τη συμμετοχή σε εξωχώριες εταιρείες, ήταν όμως πρακτικά ανεφάρμοστη καθώς δεν όριζε την έννοια της εξωχώριας εταιρείας», ενώ «την ίδια στιγμή δεν επέτρεπε τη συμμετοχή σε εταιρείες με έδρα στην αλλοδαπή».

Ωστόσο, η κυβερνητική εκπρόσωπος δεν στάθηκε στα παραπάνω. Ισχυρίστηκε καταρχάς ότι η κυβέρνηση με την επίμαχη διάταξη του πολυνομοσχεδίου για την απαγόρευση συμμετοχής πολιτικών προσώπων σε offshore που εδρεύουν σε κράτος μη συνεργάσιμο φορολογικά με την Ελλάδα, έπραξε το σωστό.

«Προσδιόρισε δηλαδή με σαφήνεια τα όρια της απαγόρευσης, ώστε η διάταξη να μπορεί να εφαρμοστεί και η απαγόρευση να έχει νόημα», συνέχισε η κα Γεροβασίλη και υπεραμυνόμενη της επερχόμενης «διορθωτικής» τροπολογίας διευκρίνισε ότι πλέον η απαγόρευση «θα είναι ΓΕΝΙΚΗ και ΚΑΘΟΛΙΚΗ!» και δεν θα αφορά γενικώς και αορίστως την συμμετοχή σε εξωχώριες εταιρείες, οι οποίες –σύμφωνα πάντα με την κυβερνητική εκπρόσωπο– «ήταν και εξακολουθεί να είναι αδύνατον να οριστούν νομικά».

Είναι, όμως, έτσι; Και δεν εννοούμε το αν όντως η επίμαχη διάταξη του πολυνομοσχεδίου νομιμοποιούσε όλους τους «υπόπτους» διαφόρων λιστών. Άλλωστε, στο ερώτημα που θέτουν ανοιχτά και δημοσίως στελέχη της Ν.Δ. αναφορικά με το ποιος εμπνεύστηκε τον «νόμο μιας μέρας» και ποιους υπουργούς ή βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝ.ΕΛ. αυτός εξυπηρετεί, αρμόδιες να απαντήσει δεν είναι ο Τύπος. Εννοούμε ότι τα μπρος-πίσω της κυβέρνησης –και κυρίως οι επεξηγήσεις που τα συνόδευσαν– γέννησαν εύλογες απορίες.

Για παράδειγμα, δεν χρειάζεται να έχει περάσει κάποιος από τα αμφιθέατρα της Νομικής Σχολής για να ανακαλύψει τον νομικό ορισμό της εξωχώριας εταιρείας, όπου κατά ρητή διατύπωση (Ν.3091/2002, ΠΟΛ.1041/5.3.2003, Ν.3522/2006, ΠΟΛ.1028/24.2.2009, Ν.3842/2010) πρόκειται για την εταιρεία εκείνη που έχει την έδρα της σε αλλοδαπή χώρα και με βάση τη νομοθεσία της οποίας δραστηριοποιείται αποκλειστικά σε άλλες χώρες και απολαμβάνει ιδιαίτερα ευνοϊκής φορολογικής μεταχείρισης.

Δεν χρειάζονται, επίσης, ειδικές γνώσεις για να γίνει αντιληπτό ότι εφόσον ο προγενέστερος νόμος απαγόρευε τη συμμετοχή πολιτικών σε εταιρείες με έδρα στην αλλοδαπή, δεν ετίθετο πρακτικό ζήτημα νομικής αποσαφήνισης του ορισμού των offshore εταιρειών, καθώς τα επίμαχα εταιρικά σχήματα έχουν εξ αντικειμένου την έδρα τους εκτός χώρας! Ούτε, φυσικά, χρειάζεται να είναι κάποιος συνταγματολόγος για να αμφιβάλλει για την αποτελεσματικότητα εφαρμογής της επερχόμενης διορθωτικής τροπολογίας, μιας και θα πρέπει να στηριχθεί νομικά το πώς σε καθεστώς ελεύθερης αγοράς θα απαγορευτεί ΚΑΘΟΛΙΚΑ σε έναν Ευρωπαίο πολίτη –έστω κι αν αυτός είναι πολιτικό πρόσωπο– να έχει π.χ. μετοχικό μερίδιο σε μία εταιρεία εκτός Ελλάδος.

Όσο, τέλος, για τις νομοτεχνικές βελτιώσεις που κατέθεσε την Τετάρτη ο υπουργός Δικαιοσύνης, Νίκος Παρασκευόπουλος, ότι «δεν θα εφαρμόζεται(;!) η διάταξη του άρθρου 2 του Ποινικού Κώδικα που αναφέρει ότι αν υπάρχει ευνοϊκότερη ρύθμιση ανάμεσα στην τέλεση μίας πράξης και τη διεξαγωγή της δίκης, εφαρμόζεται η ευνοϊκότερη διάταξη», ακόμη και οι κλητήρες στην Ευελπίδων ξέρουν ότι θα εκπέσει» στο συνταγματικό δικαστήριο.

ΝΔ: Όπισθεν εσείς, αυτογκόλ εμείς…
Με αυτά και με αυτά έφτασε η ώρα της ψηφοφορίας της Βουλή όπου προς έκπληξη όλων η Ν.Δ. αποφάσισε να μην ψηφίσει και να αποχωρήσει. Η επίσημη δικαιολογία της ηγεσίας είναι ότι δεν ήθελαν να νομιμοποιήσουν την αναδίπλωση του Αλέξη Τσίπρα και στόχευαν να «χρεώσουν» εξ ολοκλήρου στον πρωθυπουργό τους χειρισμούς των τελευταίων 24ώρων.

Ωστόσο στα «γαλάζια» –και όχι μόνο– πολιτικά πηγαδάκια η τακτική του στρίβειν δια του αρραβώνος θεωρήθηκε τουλάχιστον αναποτελεσματική, ενώ πολλοί βουλευτές εκμυστηρεύονταν ότι ένα κόμμα εξουσίας οφείλει να μένει στη Βουλή και να δίνει τη μάχη των επιχειρημάτων με σκληρή πολιτική κριτική στους αντιπάλους και όχι να φυγομαχεί.

Κάποιοι άλλοι θυμήθηκαν ότι το πρωί της ψηφοφορίας ο εκπρόσωπος Τύπου του κόμματος, Γιώργος Κουμουτσάκος, ξιφουλκούσε μέσω twitter λέγοντας ότι «δεσμευόμαστε για την πλήρης απαγόρευση συμμετοχής σε offshore. Θα αποκαταστήσουμε την τρωθείσα, από τον ΣΥΡΙΖΑ, αξιοπιστία της πολιτικής», ενώ το απόγευμα το κόμμα του αποχωρούσε, δίνοντας την ευκαιρία να φύγει από τα σκοινιά και να αλλάξει την ατζέντα.

Οφσάιντ…
Προς τι, λοιπόν, ο χαρτοπόλεμος ανακοινώσεων (και τροπολογιών) για τις offshore; Μα η ανάγκη του πολιτικού συστήματος να αποδείξει ότι η γυναίκα του Καίσαρα (εν προκειμένω τα πολιτικά πρόσωπα) δεν αρκεί να είναι τίμια (δηλαδή να μην εμπλέκονται σε αμφιβόλου νομιμότητας δραστηριότητες) αλλά και να φαίνεται τίμια. Τουτέστιν, πολιτικοί, βουλευτές, άρχοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης –και γενικόλογα δημόσια πρόσωπα;– να μην εμπλέκονται σε αμφιβόλου ηθικής δραστηριότητες, όπως είναι η συμμετοχή ή η χρήση offshore εταιρειών προκειμένου να πετύχουν χαμηλότερη ή καθόλου φορολόγηση.

Και τελικά, το μέγα ζητούμενο δεν είναι να τιμωρηθούν ποινικά οι όποιοι παρανομούντες (αυτό είναι εκ των ων ουκ άνευ), αλλά το πώς θα φορολογηθεί ο «αόρατος» πλούτος. Αποδεικνύεται, λοιπόν, από τα συμφραζόμενα ότι σε αυτή του την πρεμούρα να μαζευτεί ζεστό χρήμα από τις διάφορες λίστες η κυβέρνηση θέλησε κατά κύριο λόγο αλλά άγαρμπα να νομιμοποιήσει τη χρήση offshore εταιρειών που κατοικοεδρεύουν σε «συνεργάσιμες» ως προς την παροχή φορολογικών στοιχείων χώρες, όπως είναι λ.χ. εταιρείες από το Λουξεμβούργο, την Κύπρο ή τις βρετανικές Παρθένες Νήσους, εν αντιθέσει με εταιρείες που «φιλοξενούνται» σε έτερους φορολογικούς παραδείσους (βλ. Νησιά Μάρσαλ, Λιβερία, Λίβανος κ.α.).

Ας μην περνάει, δε, απαρατήρητο το γεγονός ότι η σκόνη που σηκώθηκε για τις offshore κάλυψε τα βαριά φορολογικά μέτρα που σημειολογικά  ήρθαν σχεδόν χέρι χέρι με τον πρώιμο καλοκαιρινό καύσωνα των τελευταίων ημερών του Μαΐου.. Άλλωστε, δεν είναι και λίγο πράγμα να υποχρεώνονται οι φορολογούμενοι να πληρώσουν μόνο τον Ιούνιο σε φόρους πάνω από 3,5 δισ. ευρώ και τον Ιούλιο περισσότερα από 5,5 δισεκατομμύρια, αλλά στην κεντρική πολιτική σκηνή να ανεβαίνει πιο.. σκαμπρόζικο έργο!

Αυτή την ερμηνεία δίνουν έμπειροι πολιτικοί αναλυτές υπογραμμίζοντας με νόημα ότι καλό θα ήταν, στην προσπάθεια να ξεσκεπαστεί η φάμπρικα με τις offshore, να μη βγει… offside η λογική!