Ένας στους 18 μετανάστες πνίγεται στη Μεσόγειο

Πολύς λόγος γίνεται τις τελευταίες  ημέρες για τις άθλιες συνθήκες που επικρατούν στο hot spot της Μόρια της Λέσβου, και σαν από ειρωνεία το τελεσίγραφο της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου συνέπεσε με την ετήσια έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες και μετανάστες που επιχειρούν την πρόσβαση στην Ευρώπη μέσω της Μεσογείου.

Του Νίκου Τσαγκατάκη

Στην υπό τον τίτλο «Desperate Journeys -Τα ταξίδια της απόγνωσης» έκθεση του οργανισμού οι αριθμοί είναι αμείλικτοι: παρ’ ότι οι ροές έχουν σημαντικά μειωθεί κατά 41% σε σχέση με πέρυσι, οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές αυξήθηκαν δραματικά. Στο πρώτο εξάμηνο του 2018 για κάθε 18 ανθρώπους που διέσχισαν την Κεντρική Μεσόγειο προς την Ευρώπη, ένα άτομο έχασε τη ζωή του ή αγνοείται, σε σύγκριση με έναν θάνατο ανά 42 ανθρώπους για την ίδια περίοδο το 2017, ενώ μέσα στο 2018 έχουν ήδη χάσει τη ζωή τους ή αγνοούνται περισσότεροι από 1.600 άνθρωποι.

«Για μια ακόμη φορά αυτή η έκθεση επιβεβαιώνει ότι η Μεσόγειος αποτελεί ένα από τα πιο θανατηφόρα θαλάσσια περάσματα παγκοσμίως», δήλωσε η διευθύντρια του Γραφείου Ευρώπης της Ύπατης Αρμοστείας, Pascale Moreau. «Με τον αριθμό των ανθρώπων που φτάνουν στις ευρωπαϊκές ακτές να μειώνεται, το ζήτημα δεν είναι πλέον εάν η Ευρώπη μπορεί να διαχειριστεί τους αριθμούς, αλλά εάν η Ευρώπη μπορεί να επιδείξει την ανθρωπιά να σώζει ζωές».

Καμπανάκι κινδύνου…

Κατά το τελευταίο διάστημα, η Ύπατη Αρμοστεία και ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και ζητούν από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να μεριμνήσουν για μια προβλέψιμη, περιφερειακή προσέγγιση για τη διάσωση και την αποβίβαση ανθρώπων που βρίσκονται σε κίνδυνο στη Μεσόγειο Θάλασσα και να ενισχύσουν την πρόσβαση σε ασφαλείς και νόμιμες οδούς. Στην έκθεση υπογραμμίζονται οι κίνδυνοι των προσφυγικών/μεταναστευτικών ταξιδιών  κατά μήκος χερσαίων συνόρων προς ή μέσα στην ίδια την Ευρώπη, ειδικά εξαιτίας μέτρων που έχουν ληφθεί σε κάποιες χώρες ώστε να εμποδίζεται οι πρόσβαση σε αυτές, και καλούνται τα κράτη να χορηγούν άμεσα διεθνή προστασία σύμφωνα με τον νόμο και να ενισχύσουν τους μηχανισμούς προστασίας των παιδιών που ταξιδεύουν μόνα και αναζητούν άσυλο.

Η μείωση που διαπιστώθηκε κατά τους επτά πρώτους μήνες του 2018 οφείλεται στην αυξημένη αστυνόμευση των ιταλικών συνόρων, καθώς στη γείτονα χώρα οι αφίξεις ήταν σημαντικά χαμηλότερες, ενώ στην Ισπανία και την Ελλάδα οι αφίξεις αυξήθηκαν. Τα στατιστικά στοιχεία είναι αποκαλυπτικά: οι περισσότεροι πρόσφυγες και μετανάστες έφθασαν στην Ευρώπη μέσω της Ελλάδας, όπου καταγράφτηκαν περίπου 22.000 αφίξεις κατά ξηρά και θάλασσα σε σύγκριση με 17.900 στην Ισπανία και 16.600 στην Ιταλία την ίδια περίοδο. Ωστόσο, μέχρι το τέλος Ιουλίου, η Ισπανία είχε καταστεί το πρώτο σημείο εισόδου στην Ευρώπη με περίπου 27.600 αφίξεις χερσαίων και θαλάσσιων, σε σύγκριση με 26.000 στην Ελλάδα και 18.500 στην Ιταλία την ίδια περίοδο.

Η ανθρωπογεωγραφία του ξεριζωμού

Οι μεταβολές στον αριθμό των ατόμων που έφθασαν μέσω των τριών μεσογειακών διαδρομών φανέρωσαν τις αλλαγές στις πρωτογενείς εθνικότητες που φθάνουν στην Ευρώπη μέχρι στιγμής φέτος σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι. Ενώ οι τρεις πρώτες εθνικότητες που εισήλθαν στην Ευρώπη κατά τους πρώτους επτά μήνες του 2017 ήταν πολίτες της Νιγηρίας, της Νέας Γουινέας και της Ακτής Ελεφαντοστού  (κυρίως μέσω της κεντρικής μεσογειακής διαδρομής), στο ίδιο διάστημα του 2018 οι πρωταρχικές εθνικότητες ήταν Σύριοι, Ιρακινοί  και πολίτες της Νέας Γουινέας (κυρίως μέσω της πορείας της Δυτικής Μεσογείου).

Τα ελληνικά στατιστικά στοιχεία είναι συγκλονιστικά: στους πρώτους επτά μήνες του 2018 καταγράφηκε αύξηση στις αφίξεις προσφύγων και μεταναστών κατά 88% σε σχέση με το ίδιο διάστημα του προηγούμενου έτους, με το 36% αυτών να είναι παιδιά, το 24% γυναίκες και το 40% άνδρες, ενώ διαπιστώθηκαν 99 θάνατοι με καταγεγραμμένους το 2017 μόνο 38. Από αυτούς 5.750 άτομα δήλωσαν τη Συρία ως τόπο καταγωγής, 3.450 το Ιράκ, 2.450 το Αφγανιστάν, 800 το Κονγκό και 600 την Παλαιστίνη, σε αντίθεση με την Ισπανία στην οποία πέραν των αφρικανικών χωρών (3.100 άτομα από Γουινέα, 2.600 από Μαρόκο, 2.200 από Μάλι και 1.200 από Ακτή Ελεφαντοστού) αποβιβάστηκαν μόλις 1.000 Σύριοι, και την Ιταλία όπου κατέφθασαν 3.300 άτομα από Τυνησία, 2.900 από Ερυθραία, 1.600 από Σουδάν, 1.250 από Νιγηρία και 1.000 από Ακτή Ελεφαντοστού, ενώ κανείς δεν δήλωσε Συριακή υπηκοότητα.

Για πολλούς το θαλάσσιο ταξίδι είναι ένας από τους πολυάριθμους κινδύνους που αντιμετωπίζουν κατά μήκος της διαδρομής από τη χώρα προέλευσής τους προς και μέσω της Ευρώπης, ένα ταξίδι που μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες ή και χρόνια. Πολλά άτομα που έφτασαν στην Ευρώπη, ειδικά μέσω της κεντρικής μεσογειακής διαδρομής, δεν είχαν αρχικά προγραμματίσει να πάνε στην Ευρώπη, αλλά οι εμπειρίες ή οι συνθήκες στις χώρες της διαδρομής τους εμπόδισαν να φτάσουν στον αρχικό τους προορισμό. Από εκείνους που φτάνουν στην Ευρώπη από τη Λιβύη, η πλειοψηφία πιστεύεται ότι έχει βιώσει βασανιστήρια κατά μήκος της διαδρομής, κυρίως στη Λιβύη, ενώ πολλοί ανέφεραν ότι έχουν απαχθεί για λύτρα, πωλούνται για εκβίαση ή καταναγκαστική εργασία, εξαναγκάζονται σε σεξουαλική εκμετάλλευση, υποβάλλονται σε σεξουαλική βία και κρατούνται ενάντια στη θέλησή τους χωρίς επαρκή τροφή και νερό.