Ένοχο το τσιγάρο για έναν στους τέσσερις θανάτους από καρκίνο

Όσο στην Ελλάδα ασχολούμαστε εν έτει 2020  με το αν και πώς θα εφαρμοστεί ο αντικαπνιστικός νόμος, η μία έρευνα μετά την άλλη επιβεβαιώνουν αυτού που όλοι γνωρίζουν: ότι το κάπνισμα σκοτώνει!

Επιμέλεια: Νίκος Τσαγκατάκης

Η προφανής αποκαρδιωτική διαπίστωση αποτυπώνεται (και) στον νεοεκδοθέντα  παγκόσμιο «Άτλαντα Καρκίνου», σύμφωνα με τον οποίο για περίπου 2,3 εκατομμύρια ανθρώπους που χάνουν κάθε χρόνο τη ζωής τους από καρκίνο –αντιπροσωπεύει σχεδόν το 1/4 (24%) των θανάτων από την επάρατη νόσο ετησίως– ευθύνεται το κάπνισμα.

Ο «Άτλας» είναι αποτέλεσμα της συνεργατικής επιστημονικής δουλειάς που έκαναν λίγο καιρό πριν η Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου (ACS), η Ένωση για το Διεθνή Έλεγχο του Καρκίνου (UICC) και η Διεθνής Υπηρεσία Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) και παρουσιάσθηκε σε παγκόσμιο συνέδριο ογκολογίας που έλαβε χώρα πρόσφατα στο Καζακστάν.

Τι δείχνουν τα νεότερα στοιχεία; Ότι ο καρκίνος αποτελεί την πρώτη ή τη δεύτερη αιτία προώρου θανάτου (πριν τα 70 έτη) σε 91 χώρες, ο δε αριθμός των νέων περιστατικών νεοπλασίας αναμένεται να εκτιναχθεί κατά 60% έως το 2040.

Άλλοι νοσογόνοι παράγοντες 

Πέρα από την αυτοκτονική συνήθεια του καπνίσματος, στη «γέννηση» νέων ογκολογικών ασθενών συμβάλουν κι άλλοι νοσογόνοι παράγοντες. Τέτοιοι είναι για παράδειγμα κάποιοι καρκινογόνοι ιοί που ευθύνονται για πάνω από το 90% των καρκινογόνων λοιμώξεων. Οι 4 κυριότεροι τέτοιο ιοί είναι το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, τα ανθρώπινα θηλώματα (HPV), η ηπατίτιδα Β (ΗΒV) και η ηπατίτιδα C (HCV).

Εξάλλου, οι λοιμώξεις από μικροοργανισμούς ευθύνονται για περίπου το 15% των νέων περιπτώσεων καρκίνου, απλώς σε αυτά τα περιστατικά ποικίλλει εντυπωσιακά το ποσοστό της «ταξικής» -γεωγραφικής διασποράς των ασθενών. Ειδικότερα το ποσοστό τέτοιας υπαιτιότητας καρκίνων που απαντάται στις χώρες υψηλού εισοδήματος είναι μόλις 4% όταν το αντίστοιχο ποσοστό σε αρκετές χώρες της υποσαχάριας Αφρικής σκαρφαλώνει και ξεπερνά το 50%

Γνωστοί παράγοντες που ενοχοποιούνται, έστω και σε χαμηλότερα ποσοστά, για νεοπλασίες είναι το πάχος και το αλκοόλ. Τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο για 13 είδη καρκίνου και ευθύνεται σχεδόν για το 4% των συνολικών νέων περιστατικών καρκίνου μεταξύ των ενηλίκων διεθνώς. Κι αυτό ενώ περίπου το 40% των ανδρών και γυναικών άνω των 18 ετών σε όλο τον κόσμο, καθώς επίσης το 27% των αγοριών και το 24% των κοριτσιών 5 έως 18 ετών, θεωρούνται υπέρβαροι και παχύσαρκοι.

Το αλκοόλ ευθύνεται, επίσης, για το 4,2% όλων των καρκίνων, με μεγάλες αποκλίσεις από χώρα σε χώρα. Ακόμη, το 3% έως 6% όλων των καρκίνων εκτιμάται ότι προκαλούνται από καρκινογόνες ουσίες στις οποίες εκτίθενται οι άνθρωποι κατά την εργασία τους.

Τέλος, η ατμοσφαιρική μόλυνση προκαλεί πάνω από μισό εκατομμύριο θανάτους από καρκίνο των πνευμόνων κάθε χρόνο, ιδίως στις ταχέως αναπτυσσόμενες μεγαλουπόλεις των χωρών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.

SOS για τον καρκίνο του μαστού

Σύμφωνα με την χαρτογράφηση που εμπεριέχεται στον «Άτλαντα του Καρκίνου» αναφορικά με τα είδη της επάρατης νόσου, ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος τύπος στις γυναίκες σχεδόν σε όλες τις χώρες του κόσμου και ευθύνεται περίπου για το 25% όλων των νέων περιστατικών καρκίνου σε αυτές. Εδώ η γεωγραφική διασπορά των περιστατικών αντιστρέφεται, με τον κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου του μαστού στις χώρες υψηλού εισοδήματος να είναι έως και τριπλάσιος συγκρινόμενος με την αντίστοιχη συχνότητα κινδύνου στις φτωχές χώρες της υφηλίου.

Σημαντικά απειλητικός είναι διεθνώς και ο καρκίνος της μήτρας, καθώς οι δυσοίωνες προβλέψεις λένε ότι στη διαδρομή των επόμενων 50 ετών θα διαγνωστούν περίπου 44.000.000 περιστατικά τέτοιου είδους νεοπλασίας.

Ο παιδικός καρκίνος

Κάθε χρόνο περίπου 270.000 παιδιά διαγιγνώσκονται με καρκίνο. Το προσδόκιμο επιβίωσης για μια τουλάχιστον πενταετία μετά τη διάγνωση ποικίλλει σημαντικά, καθώς είναι πάνω από 80% των παιδιών ασθενών στις ανεπτυγμένες χώρες, αλλά μόνο 20% στις φτωχές.

Κλείνοντας, θα επιστρέψουμε εκεί απ΄ όπου ξεκινήσαμε: παρά τις αντικαπνιστικές εκστρατείες που «τρέχουν» ανά τον κόσμο (σ.σ. υπολογίζονται σε 1,5 δισεκατομμύριο οι άνθρωποι σε 55 χώρες που πλέον προστατεύονται από αντικαπνιστικές νομοθεσίες), περίπου 1,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι συνεχίζουν να καπνίζουν παγκοσμίως.

Η ακτινοθεραπεία ενδείκνυται για 6 στους 10 καρκινοπαθείς

Μέγα ζητούμενο για την ιατρική κοινότητα είναι η επιλογή –εξατομικευμένα σε κάθε ογκολογικό ασθενή– του κατάλληλου θεραπευτικού σχήματος, το οποίο είτε θα οδηγήσει σε ίαση είτε σε ανάσχεση της νόσου.

Με βάση, πάντα, τα στοιχεία που εμπεριέχονται στον «Άτλαντα του Καρκίνου» η ακτινοθεραπεία φέρεται να ενδείκνυται για περίπου το 60% των καρκινοπαθών, καθώς κατά περίπτωση βοηθά στην ανακούφιση των συμπτωμάτων της νόσου, στη συρρίκνωση των όγκων πριν από τη χειρουργική αφαίρεσή τους ή στην καταστροφή των καρκινικών κυττάρων για την αποφυγή μεταστάσεων.

Δυστυχώς, όμως, και στο θέμα της ακτινοθεραπείας το ζήτημα των διαχωριστικών γραμμών μεταξύ πλούσιων και φτωχών κρατών είναι υπαρκτό, αφού η παροχή της συγκεκριμένης θεραπείας καθίσταται εκ προοιμίου ανεπαρκής σε αρκετές χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Του λόγου το αληθές επιβεβαιώνει η περίπτωση της Αιθιοπίας, όπου ο πληθυσμός των περίπου 100.000.000 ανθρώπων εξυπηρετείται από ένα μοναδικό κέντρο ακτινοθεραπείας.