ΕΡΩΤΑΣ KAI ΕΠΙΣΤΗΜΗ: Καρδιά – Εγκέφαλος, σημειώσατε 2

Σε περίπου 360 ημέρες από σήμερα, οι ερωτευμένοι θα ανανεώσουν τους όρκους αγάπης με τα ταίρια τους, υπό τη… σκέπη του Αγίου Βαλεντίνου. Όταν όμως φτάσει η ώρα να ανταλλάξουν δώρα, ας φροντίσουν να μην τα έχουν διακοσμήσει με τις πατροπαράδοτες καρδούλες αλλά με… εγκεφάλους!!! Και τη διαφορά θα κάνουν, και επιστημονικά ακριβείς θα είναι…

Επιμέλεια: Ν.ΤΕ

Έχουν περάσει σχεδόν 2.500 χρόνια από όταν ο Σοφοκλής παρουσίασε τηn «Αντιγόνη» του και έκτοτε οι απανταχού… αγαπησιάρηδες ζουν με τη βεβαιότητα του περίφημου στίχου ότι ο έρωτας είναι ανίκητος στη μάχη, ότι ξενυχτάει τα κορίτσια (σ.σ. και τα αγόρια) με τα τρυφερά μάγουλα και ότι κυριαρχεί όπου κι αν πατήσει. Η ζωή απέδειξε ότι ο αρχαίος Έλληνας τραγωδός δεν είχε άδικο για τα ξενύχτια και τα… σεκλέτια, αλλά οι επιστήμονες πλέον διαφωνούν για τη δυνατότητα του έρωτα να κυριαρχεί σε όλα τα μέρη του ανθρώπινου σώματος και συγκεκριμένα στην καρδιά. Κι αυτό διότι με βάση την ιατρική επιστήμη ο κοίλος μυς που «τρομπάρει» αίμα και το στέλνει σε όλα τα όργανα του σώματος είναι μεν αυτός που μας κρατάει στη ζωή, αλλά επ’ ουδενί δεν είναι υπεύθυνος για τη «σύλληψη» και τη «γονιμοποίηση» του νεαρούλη με τα φτερά και το τόξο.

Την προαιώνια… πλάνη εξήγησε καλύτερα ημών ο καθηγητής Ψυχολογίας και Ιατρικών Επιστημών στο Neuroscience Research Australia του Πανεπιστημίου της Νέας Νότιας Ουαλίας στο Σίδνεϊ, Γιώργος Παξινός, μιλώντας την περασμένη Κυριακή στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων. Με εξαιρετικά παραστατικό τρόπο, ο Έλληνας επιστήμονας που χαρτογράφησε τον ανθρώπινο εγκέφαλο περιέγραψε στους συναδέλφους τού ΑΠΕ-ΜΠΕ πώς η απέλπιδα αναζήτηση μίας ευχετήριας κάρτας χωρίς… καρδούλες για την αγαπημένη του έγινε η αιτία να γράψει τον Φεβρουάριο του 2015 το άρθρο «Αγάπη μου, σε αγαπώ από τα βάθη του εγκεφάλου μου».

Οι Αιγύπτιοι έκαναν τη ζημιά

Σε μια ιστορική αναδρομή για το πώς φτάσαμε να επικρατήσει ο μύθος ότι ο έρωτας είναι γέννημα-θρέμμα της καρδιάς και όχι του εγκεφάλου, όπως συμβαίνει και στην πραγματικότητα (σ.σ. εξ ου και ο τίτλος του άρθρου του Έλληνα επιστήμονα), ο κ. Παξινός θυμίζει ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ήταν αυτοί που πρώτοι απ’ όλους, την τρίτη προ Χριστού χιλιετία, απέδωσαν την αγάπη στην καρδιά.

Όπως εξηγεί, οι Αιγύπτιοι θεωρούσαν την καρδιά ως έδρα της σκέψης, της μνήμης, της βούλησης και του συναισθήματος, και μάλιστα πριν από την ταφή πέταγαν τον εγκέφαλο των τεθνεώτων. Παρεμφερής ήταν πολύ αργότερα και η αριστοτέλεια θεώρηση, σύμφωνα με την οποία οι ψυχές κατοικούν στην καρδιά και ο εγκέφαλος επιτελεί το έργο της ψύξης του αίματος.

Χρειάστηκε να περάσουν δύο αιώνες από τον θάνατο του Αριστοτέλη και ο ερχομός του δεύτερου σπουδαιότερου Έλληνα ιατρού της Αρχαιότητας, του Κλαύδιου Γαληνού, για να καταρριφθούν οι απόψεις του επιφανούς φιλοσόφου για την καρδιά και τον εγκέφαλο. Συγκεκριμένα, ο Γαληνός υποστήριξε ότι το ψυχικό πνεύμα (μυαλό) κατοικούσε στις κοιλίες του εγκεφάλου και, μέσω των νεύρων, δεχόταν τις αισθητηριακές πληροφορίες και ήλεγχε τους μύες.

Εκείνος, πάντως, που φαίνεται να έβαλε τα πράγματα στη σωστή (και επιστημονική) θέση τους είναι ο αρχαιότερος του Αριστοτέλη, Ιπποκράτης. Ο θεμελιωτής της ορθολογικής ιατρικής ήταν αυτός που όπως επισημαίνει ο κ. Παξινός «έγραψε τον μεγαλύτερο ύμνο το εγκεφάλου», υπογραμμίζοντας ότι κατά τον Ιπποκράτη: «Οι άνθρωποι οφείλουν να γνωρίζουν ότι από τον εγκέφαλο, και μόνο απ’ αυτόν, προέρχεται η ευχαρίστηση, η χαρά, το γέλιο, η λύπη, ο πόνος και τα δάκρυα. Χάρη σε τούτον έχουμε και νόηση και λογική και βλέπουμε κι ακούμε και καταλαβαίνουμε τα αισχρά και τα καλά, τα κακά και τα αγαθά, τα ευχάριστα από τα δυσάρεστα».

Ο έρως περνάει από τον εγκέφαλο

Από την αρχαιότητα πίσω στο σήμερα και με τα εργαλεία των σύγχρονων επιστημών, ο καθηγητής Παξινός υποστηρίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι η παρερμηνεία της δυνατότητας της καρδιάς να αγαπά αποδεικνύεται και από τη χειρουργική (π.χ. στις μεταμοσχεύσεις καρδιάς οι ζώντες αποδέκτες του μοσχεύματος δεν ερωτεύονται τους εραστές των νεκρών δοτών) και κυρίως από τις νευροεπιστήμες.

«Η σύγχρονη επιστήμη όχι μόνο έχει απορρίψει την καρδιά ως έδρα της αγάπης, αλλά σημειώνει πρόοδο στον εντοπισμό συγκεκριμένων δομών του εγκεφάλου που εμπλέκονται στις ερωτικές, γνωστικές, συναισθηματικές και συμπεριφορικές συνιστώσες της αγάπης», αναφέρει ο κ. Παξινός. Ειδικότερα ο Έλληνας επιστήμονας επικαλείται σχετική έρευνα του 2000, στο πλαίσιο της οποίας μελετήθηκε –μέσω λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας– η δραστηριότητα του εγκεφάλου ερωτευμένων ανθρώπων την ώρα που οι τελευταίοι έβλεπαν τις φωτογραφίες των αγαπημένων τους. Η εν λόγω μελέτη έδειξε ότι την ώρα που οι συμμετέχοντες έβλεπαν τις απεικονίσεις των αγαπημένων τους προσώπων είχαν ενεργοποιηθεί περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην ανταμοιβή (κερκοφόρος πυρήνας/κέλυφος του φακοειδή πυρήνα), την κατανομή της προσοχής και του ελέγχου του καρδιακού ρυθμού (μέσο τμήμα της νήσου του Reil) και στην αυτόνομη ρύθμιση, στη συγκίνηση και την ψυχαναγκαστική συμπεριφορά (πρόσθιο τμήμα της έλικας του προσαγωγίου), ενώ είχε απενεργοποιηθεί η περιοχή που εμπλέκεται στον φόβο (αμυγδαλή).

Κι όπως αναφέρει ο κ. Παξινός: «Έκτοτε οι ερευνητές έχουν επεκτείνει αυτές τις παρατηρήσεις, δείχνοντας ότι η σεξουαλική επιθυμία και η αγάπη μοιράζονται κάποιες κοινές δομές του εγκεφάλου που προωθούν τις σωματικές αισθήσεις, την προσδοκία της ανταμοιβής και την κοινωνική γνώση».

Κάπως έτσι καταλήγει ο κ. Παξινός στην εκτίμηση ότι τα αγιοβαλεντίνικα δώρα των ερωτευμένων είναι, τελικά, προτιμότερο να διακοσμούνται με εικόνες-σχέδια του εγκεφάλου, που είναι ο πραγματικά υπεύθυνος για τα συναισθήματά τους, παρά με καρδούλες.