Φίλε μου Κυριάκο, Αδελφέ μου Ερντογάν;

Μόνο για το… θεαθήναι δεν θα είναι το ταξίδι του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στις ΗΠΑ στις 7 Ιανουαρίου. Αντιθέτως, αποκτά ακόμα ειδικότερο βάρος εξαιτίας των εξελίξεων στο θερμό μέτωπο των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Του Δημήτρη Τζιβελέκη

Συνεργάτες του πρωθυπουργού μιλούν για πρόγραμμα και ατζέντα που υπερβαίνει μια τυπική επίσκεψη στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, αφού για παράδειγμα πολυπληθής θα είναι η ομάδα των υπουργών που θα συνοδεύσουν τον κ. Μητσοτάκη στις ΗΠΑ. Ασφαλείς πληροφορίες λένε ειδικότερα ότι έχουν ειδοποιηθεί και ετοίμασαν τις βαλίτσες τους για τις ΗΠΑ ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης, ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κυριάκος Πιερρακάκης, η υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Νίκη Κεραμέως, ο υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ και αρμόδιος για θέματα επικοινωνίας και ενημέρωσης Στέλιος Πέτσας, καθώς και αρκετοί συνεργάτες από το πρωθυπουργικό γραφείο, χωρίς να αποκλείεται ακόμη μεγαλύτερη διεύρυνση της αποστολής.

Ενισχυτικό της σημαντικότητας του ταξιδιού Μητσοτάκη στις ΗΠΑ είναι επίσης το γεγονός ότι ο πρόεδρος της ελληνικής κυβέρνησης, εκτός του προέδρου Τραμπ, θα συναντηθεί ακόμη με τον Αμερικανό αντιπρόεδρο Μάικ Πενς, ενώ στις 8 Ιανουαρίου οι κ.κ. Πενς και Πομπέο διοργανώνουν μεγάλο δείπνο προς τιμήν του κ. Μητσοτάκη, στο οποίο έχουν προσκληθεί 300 προσωπικότητες ελληνοαμερικανικού ενδιαφέροντος.

Σε κάθε περίπτωση το υπερατλαντικό ταξίδι του Έλληνα πρωθυπουργού στις ΗΠΑ σηματοδοτεί τη νέα εποχή στην οποία έχουν εισέλθει οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις, αλλά και τη βούληση Αθήνας και Ουάσιγκτον για εμβάθυνση και ενίσχυση της συνεργασίας σε μια σειρά από τομείς, που εκτός από την άμυνα, συμπεριλαμβάνουν την ενέργεια, την οικονομία και την παιδεία. Δεν παύει, πάντως, να είναι η στάση που θα κρατήσουν οι ΗΠΑ έναντι των τουρκικών προκλήσεων αυτό που «καίει» την Αθήνα.

Θυμίζεται ότι πρόσφατα από το βήμα της Ολομέλειας του ελληνικού Κοινοβουλίου ο Κυρ. Μητσοτάκης εκθείασε τη στάση που τηρεί η Ουάσιγκτον έναντι του ψευδοσυμφώνου που υπέγραψε η Τουρκία με τη Λιβύη για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, μία κίνηση που το Στέιτ Ντιπάρτμεντ χαρακτήρισε «προκλητική», προσθέτοντας ότι δεν προάγει την ειρήνη στην ευρύτερη περιοχή. Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και οι δημόσιες δηλώσεις του Αμερικανού πρέσβη στην Αθήνα, Τζέφρεϊ Πάιατ, ο οποίος σχολιάζοντας το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο υπογράμμισε ότι με βάση τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας και το εθιμικό δίκαιο, τα νησιά πρέπει να αντιμετωπίζονται όπως οι ηπειρωτικές ακτές, παίρνοντας θέση σε ένα ευαίσθητο ζήτημα που αποτελεί και το όπλο της Ελλάδας έναντι των τουρκικών διεκδικήσεων και ισχυρισμών, ότι κανένα νησί δεν έχει επήρεια πέραν των χωρικών υδάτων του.

 Ακόμη ένα χάιδεμα αυτιών της Ελλάδας από τους Αμερικανούς θα είναι επιταγή χωρίς αντίκρισμα για την ελληνική διπλωματία, που δεν θα μπορούσε να είναι ικανοποιημενη με τίποτα λιγότερο από μία ευθεία εναρμόνηση του Λευκού Οίκου με τις καταδικαστικές για την Άγκυρα τοποθετήσεις της αμερικανικής γερουσίας και του Κογκρέσου

Όχι στο «χάιδεμα»…

Νομοτελειακά, λοιπόν, οι συζητήσεις των δύο αντιπροσωπειών αναμένεται να επικεντρωθούν στις τελευταίες ενέργειες της Τουρκίας και στη διμερή αμυντική συνεργασία Ελλάδος – ΗΠΑ, αλλά το ζητούμενο είναι το «απόσταγμα» αυτών των συζητήσεων. Ακόμη ένα χάιδεμα αυτιών θα είναι επιταγή χωρίς αντίκρισμα για την ελληνική διπλωματία, που δεν θα μπορούσε να είναι ικανοποιημένη με τίποτα λιγότερο –όπως τουλάχιστον λένε αναλυτές με βαθιά γνώση των διεθνών σχέσεων– από μία ευθεία εναρμόνιση του προέδρου Τραμπ με τις καταδικαστικές για την Άγκυρα τοποθετήσεις της αμερικανικής γερουσίας και του Κογκρέσου.

…ναι στους εξοπλισμούς

Όσο αμφίβολο είναι το αν θα ευοδοθεί η παραπάνω ελληνική προσδοκία, τόσο πιθανό είναι να υπάρξουν εξελίξεις στο επίπεδο του εξοπλιστικού σχεδιασμού της Ελλάδας. Ειδικότερα στην επικείμενη επίσκεψη του πρωθυπουργού στην Ουάσινγκτον θα τεθεί και το ζήτημα αγοράς του stealth μαχητικού πέμπτης γενιάς F-35, τη στιγμή που έγινε γνωστό πως η Τουρκία βρίσκεται σε συζητήσεις για αγορά επιπλέον συστημάτων S-400. Τo ελληνικό ενδιαφέρον για τα F-35 δεν είναι ούτε καινούργιο ούτε επτασφράγιστο μυστικό, αφού εδώ και τουλάχιστον τρία χρόνια τόσο η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Άμυνας αλλά και τα επιτελεία έχουν τονίσει ότι έχουν γίνει διερευνητικές ενέργειες. Μάλιστα, από τον περασμένο Σεπτέμβριο στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης η κατασκευάστρια εταιρεία ενημέρωσε ότι έχει λάβει από την ελληνική πλευρά επίσημο αίτημα εκδήλωσης ενδιαφέροντος στο οποίο εζητείτο να διευκρινιστεί μεταξύ άλλων η διαθεσιμότητα του μαχητικού προς τη χώρα μας και φυσικά η τιμή του.

Φυσικά, το οικονομικό κόστος αποτελεί χωρίς αμφιβολία τον πιο καθοριστικό παράγοντα, όπως άλλωστε ξεκαθάρισε και ο ίδιος ο Κυρ. Μητσοτάκης. Και δεν αφορά μόνο το κόστος απόκτησης των μαχητικών, αλλά επιπλέον το κόστος εκπαίδευσης και συντήρησης αλλά και τα όπλα τα οποία θα «απελευθερωθούν» προς παραχώρηση.

Η κατασκευάστρια εταιρεία υποστηρίζει ότι το κόστος για κάθε αεροσκάφος θα πέσει τα επόμενα χρόνια κάτω από τα 80.000.000 δολάρια, ωστόσο παραμένει αρκετά υψηλό, ενώ το κόστος ανά ώρα πτήσης το 2025 θα έχει πέσει και θα κυμαίνεται σύμφωνα με τους ίδιους υπολογισμούς στα 25.000 δολάρια. Για να υπάρχει ένα μέτρο σύγκρισης, το αντίστοιχο πτητικό κόστος για τα F-16 υπολογίζεται περίπου στα €12.000 ανά ώρα πτήσης.

Στρατιωτικές πηγές δεν κρύβουν ότι το αμερικανικό μαχητικό 5ης γενιάς αποτελεί δέλεαρ για την ελληνική Πολεμική Αεροπορία. Και προσθέτουν ότι όλα όσα έχουν δει έως σήμερα οι ιπτάμενοι αλλά και οι επιτελείς από συνεκπαιδεύσεις και παρουσιάσεις των F-35 φαίνεται να συγκλίνουν στο ότι το συγκεκριμένο μαχητικό αποτελεί εξαιρετικά σημαντικό πολλαπλασιαστή ισχύος. Αυτό που επισημαίνεται, πάντως, είναι ότι οι ανάγκες της Π.Α. και το επιχειρησιακό περιβάλλον της περιοχής θα κρίνουν ποιο οπλικό σύστημα ταιριάζει καλύτερα στο ελληνικό οπλοστάσιο και όταν έρθει η ώρα να ληφθούν οριστικές αποφάσεις θα εξεταστούν όλες οι διαθέσιμες και εφικτές προτάσεις.

Η υπόλοιπη ατζέντα

Η υπόλοιπη ατζέντα των διμερών συνομιλιών περιλαμβάνει, εξάλλου, τα ζητήματα ενέργειας και την πορεία της εξόρυξης υδρογονανθράκων στην ανατολική Μεσόγειο, τις θρησκευτικές ελευθερίες σε συνδυασμό με την έλευση προσφύγων και μεταναστών από την ανατολική πλευρά του Αιγαίου προς τη χώρα μας, αλλά και την πιθανή παρείσφρηση ακόμη και τρομοκρατών του ISIS, την ανάπτυξη των δικτύων κινητής τηλεφωνίας πέμπτης γενιάς (5G) στην Ελλάδα (σ.σ. όπου οι Αμερικανοί δεν επιθυμούν να εμπλακούν κινεζικοί κολοσσοί τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού) και βέβαια τις γεωπολιτικές σχέσεις στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, οι οποίες αλλάζουν συνεχώς τα τελευταία χρόνια.

Τιμητικό δείπνο με περίπου 300 επιφανείς καλεσμένους

Στο δείπνο που ετοιμάζουν οι Αμερικανοί προς τιμήν του Κυρ. Μητσοτάκη έχουν προσκληθεί περί τα 300 άτομα, επιφανείς ομογενείς από τον ακαδημαϊκό χώρο, αλλά και πρόσωπα από το πολιτικό και διπλωματικό λόμπι της Ουάσιγκτον. Για το Μαξίμου, η πρόσκληση και η διοργάνωση του event είναι ενδεικτική της σημασίας που αποδίδεται στην επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού. Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η ημερομηνία του δείπνου, αφού η 8η Ιανουαρίου είναι η πρώτη ημέρα του έτους κατά την οποία συνεδριάζει το Κογκρέσο, επαφές με εκπροσώπους του οποίου φαίνεται ότι θα έχει επίσης ο πρωθυπουργός, αν και το πρόγραμμα βρίσκεται υπό διαμόρφωση.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου της κυβέρνησης Μητσοτάκη, εκτός από τις συναντήσεις με τους Αμερικανούς ομολόγους τους, θα βρεθούν και σε εκδηλώσεις της ομογένειας. Κι αυτό είναι ένα ξεχωριστό στοιχείο καθώς θα είναι η πρώτη φορά που κυβερνητικά στελέχη από την Ελλάδα θα απευθυνθούν διά ζώσης στους ομογενείς μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου που παρέχει το δικαίωμα σε όσους έχουν φύγει τα τελευταία χρόνια στο εξωτερικό να μπορούν να ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα από τον τόπο διαμονής τους.

Δεν ιδρώνει το αυτί των Τούρκων

Η αυξημένη τουρκική δραστηριότητα στο Αιγαίο, σε συνδυασμό με την εν γένει παραβατική συμπεριφορά της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και ευρύτερα, αξιολογούνται από αρμόδιους επιτελείς των υπουργείων Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών, ως μια μεθοδευμένη κλιμάκωση της κρίσης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Δίχως τον παραμικρό σεβασμό στο σχετικό μορατόριουμ, τα τουρκικά μαχητικά υπερίπτανται διαρκώς πάνω από συγκεκριμένα νησιά και βραχονησίδες (βλ. Οινούσσες, Παναγιά, Αγαθονήσι, Φούρνοι, Αρκοί, Καστελόριζο κ.ά.) που η Τουρκία θεωρεί ότι ανήκουν στις «γκρίζες ζώνες» του Αιγαίου. Φυσικά, η ελληνική Πολεμική Αεροπορία βρίσκεται σε πλήρη επιχειρησιακή δράση, αναχαιτίζοντας τους ταραξίες γείτονες, αλλά αυτό λίγο νοιάζει την Άγκυρα που στρατηγικό στόχο έχει τον αναθεωρητισμό των συνθηκών και τη συγκυριαρχία-μοίρασμα του Αιγαίου. Την ίδια ώρα η Τουρκία επιδιώκει την παράλληλη γεωπολιτική αναβάθμισή της στα κατεχόμενα εδάφη της Κύπρου, στέλνοντας στην περιοχή drones κατασκευασμένα από την τουρκική στρατιωτική βιομηχανία και προχωρώντας σε ενέργειες για τη δημιουργία ναυτικής βάσης στο Τρίκωμο της βόρειας Κύπρου.

Το… κλου των τουρκικών προκλήσεων είναι ότι οι αναθεωρητικές αξιώσεις των γειτόνων σε βάρος της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν εκδηλώνονται εντός του πλαισίου των ευρωατλαντικών θεσμών, δηλαδή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ. Κι ενώ εκ πρώτης όψεως αυτό μοιάζει με κουτοπόνηρη στρατηγική, στην πραγματικότητα καθίσταται περισσότερο επικίνδυνη. Κι αυτό γιατί η Τουρκία θεωρεί ότι η κλιμάκωση της κρίσης με την Ελλάδα τη συμφέρει, στον βαθμό που μία στρατιωτική εμπλοκή μικρότερης ή μεγαλύτερης έκτασης θα σύρει την Ελλάδα πειθαναγκαστικά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, με την Άγκυρα να ζητά γη και ύδωρ!

Σημειωτέον, 48 ώρες πριν από την αλλαγή του χρόνου ο Ταγίπ Ερντογάν έστειλε στο τουρκικό στο Κοινοβούλιο προς συζήτηση νομοσχέδιο που φέρει την υπογραφή του και το οποίο δίνει το σουλτανικό ΟΚ να αναπτυχθούν στρατιωτικές δυνάμεις της Τουρκίας στη Λιβύη, προκειμένου να υποστηρίξουν την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση της Τρίπολης. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι οι σχεδιασμοί Ερντογάν έχουν προκαλέσει αντιδράσεις ακόμη και στο εσωτερικό της Τουρκίας, με τον ηγέτη του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, να υποστηρίζει ότι «οι πολιτικές που ακολουθούνται στη Λιβύη και τη Συρία το μόνο που θα κάνουν είναι να βλάψουν την Τουρκία».

Αν υπάρχει ένας τίτλος που να αποτυπώνει με απόλυτη ακρίβεια την ουσία των ενεργειών του Τούρκου προέδρου, είναι αυτός που είχε σε σχόλιό της την περασμένη εβδομάδα η κυριακάτικη γερμανική εφημερίδα  «Neue Zürcher Zeitung» (NZZ), που έλεγε: «Η Ευρώπη πρέπει να σταματήσει τις φαντασιώσεις ισχύος του Ερντογάν». Το θέμα είναι ότι μάλλον δεν υπάρχει αυτή η Ευρώπη…