Γεύμα με θέα το «Χάρι Τρούμαν» και το «Σαρλ Ντε Γκολ»

Ο Τούρκος Πρόεδρος θα θέσει επί τάπητος τα γνωστά παραληρηματικά του αφηγήματα και ο Έλληνας πρωθυπουργός θα ζητήσει προσφυγή στη Χάγη με βάση το δίκαιο των θαλασσών που δεν έχει υπογράψει η Τουρκία. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης προσέρχεται στη συνάντηση με τον Ερντογάν έχοντας κατά νου τη σικελική παροιμία «κράτα τους φίλους σου κοντά και τους εχθρούς σου πιο κοντά».

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Η συνάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Τούρκο Πρόεδρο πραγματοποιείται δύο 24ωρα μετά την έκτακτη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες, όπου τέθηκαν επί τάπητος οι συνέπειες στην παγκόσμια οικονομία, μετά την εκτόξευση των τιμών πετρελαίου και φυσικού αερίου. Πριν από τον Κυριάκο Μητσοτάκη, την Τουρκία επισκέφθηκε και ο Ισραηλινός Πρόεδρος, Ισαάκ Χέρτζογκ.

Θεωρητικά, οι ηγέτες όλων των χωρών αναζητούν λύσεις στα σοβαρά οικονομικά προβλήματα που έχουν προκύψει από τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις σκληρές κυρώσεις προς τη Ρωσία. Όμως όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι ποτέ μία συνάντηση των ηγετών Ελλάδας και Τουρκίας δεν πρόκειται να ασχοληθεί με τις διεθνείς εξελίξεις και τις επιπτώσεις της ουκρανικής κρίσης στις οικονομίες. Ειδικά από τη στιγμή που εδώ και τουλάχιστον ένα εξάμηνο οι Τούρκοι σχεδόν σε καθημερινή βάση προκαλούν, αναδεικνύοντας τον αναθεωρητισμό τους.

Υπενθυμίζεται ότι τόσο το Ισραήλ, όσο και η Τουρκία έχουν προσφερθεί να διαδραματίσουν ρόλο διαμεσολαβητή μεταξύ του Βλάντιμιρ Πούτιν και του Ουκρανού Προέδρου Βολοντίμιρ  Ζελένσκι, ενώ η Τουρκία, αν και είναι χώρα μέλος τού ΝΑΤΟ, είναι η μόνη που δεν συμφώνησε με τις σκληρές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, διαφυλάσσοντας έτσι τη σχέση της με τη Μόσχα. Επιπρόσθετα, η Τουρκία είναι ενδιάμεση χώρα και για το αζέρικο αέριο μέσω του αγωγού ΤΑΡ, από τον οποίον, υπό τις νέες ενεργειακές συνθήκες, είναι πιθανό να επιδιώξει μεγαλύτερες ποσότητες φυσικού αερίου.

Το τετ-α-τετ Μητσοτάκη – Ερντογάν γίνεται σε μία στιγμή που καταγράφεται σημαντική επιδείνωση των ελληνορωσικών σχέσεων, που η χώρα μας διεκδικεί πιο ενεργό ρόλο στα νατοϊκά δρώμενα, αλλά και που η Άγκυρα δεν σταματά να προκαλεί, σε ρητορικό επίπεδο αλλά και από αέρος, με συνεχείς παραβάσεις και παραβιάσεις του εθνικού εναερίου χώρου.

Η συνάντηση προέκυψε μετά από διπλή ανοικτή πρόσκληση του κ. Μητσοτάκη και προετοιμάστηκε στο διπλωματικό παρασκήνιο από την απερχόμενη διευθύντρια του διπλωματικού γραφείου του πρωθυπουργού, Ελένη Σουρανή, και τον έμπιστο συνεργάτη του Τούρκου Προέδρου, Ιμπραήμ Καλίν.

 Σταθερή στις πάγιες θέσεις μας

Η Αθήνα προσέρχεται αποφασισμένη να παραμείνει στα πλαίσια των πάγιων και διαχρονικών θέσεών της έναντι των ελληνοτουρκικών ζητημάτων, ενώ επέλεξε να κρατήσει χαμηλούς τόνους στην τελευταία παρέμβαση του εκπροσώπου τού ΑΚΡ, Ομέρ Τσελίκ, ο οποίος επεχείρησε να προκαταλάβει την ατζέντα των συνομιλιών. Ο Τσελίκ, που είναι από τους στενούς συνεργάτες του Ερντογάν επί της ουσίας γνωστοποίησε τι ακριβώς θα ζητήσει ο Τούρκος Πρόεδρος από τον Έλληνα πρωθυπουργό. Δηλαδή, την αποστρατικοποίηση των νησιών και φυσικά θα γκρινιάξει για τις δύο συμφωνίες της Ελλάδας με Γαλλία και ΗΠΑ.

Όπως ανέφεραν συνεργάτες του πρωθυπουργού, «ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα προσέλθει στη συνάντηση με θετική διάθεση επικεντρώνοντας στην ουσία και όχι στη ρητορική. Και αυτό που θα κάνει δεν είναι τίποτε άλλο από το να απορρίψει τις αιτιάσεις των Τούρκων, υπενθυμίζοντας στον Τούρκο Πρόεδρο τι αναφέρει το διεθνές δίκαιο και θα επαναλάβει τις πάγιες ελληνικές θέσεις».

Εξάλλου, ο πρωθυπουργός από την ενημέρωση της Βουλής την 1η του μήνα για το ουκρανικό ζήτημα ανέφερε ουκ ολίγες φορές τη λέξη «αναθεωρητισμός». «Ή είσαι με την ειρήνη και το Διεθνές Δίκαιο, ή είσαι απέναντί τους», ήταν η πρώτη κρίσιμη φράση από την πρωτολογία του πρωθυπουργού. Η δεύτερη ακολούθησε λίγο αργότερα: «Δεν θα επιτρέψουμε σε κανέναν μιμητή του αναθεωρητισμού να δράσει στην περιοχή μας. Τελεία και παύλα». Και ο αποδέκτης, ακόμη και αν δεν κατονομαζόταν, ήταν η Τουρκία.

Στο Μαξίμου υποστηρίζουν ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα θέσει στο τραπέζι όχι μόνο τις ελληνικές θέσεις, αλλά και το τι θα υποστεί κάποιος που στο πίσω μέρος του μυαλού του έχει αναθεωρητικές απόψεις. Διότι πλέον είναι αντιληπτή τοις πάσι η οικονομική ζημιά της Ρωσίας που φλερτάρει με τη χρεοκοπία, ενώ θεωρείται εξαιρετικά δύσκολο για τους πολίτες το πόσες δυσκολίες θα ζήσουν –λόγω των κυρώσεων– στα οικονομικά τους.

Άνθρωποι που γνωρίζουν τον τρόπο σκέψης του πρωθυπουργού τονίζουν ότι ο ίδιος εκτιμά ότι τα γεγονότα της Ουκρανίας συνιστούν μία τομή που αναμφίβολα αφορά και τις εκπεφρασμένες περιφερειακές ηγεμονικές φιλοδοξίες της Άγκυρας. Παρά τη συνάντηση, στο Μαξίμου λένε πως «δεν πρόκειται να εφησυχάσουμε, διότι γνωρίζουμε πολύ καλά την τούρκικη τακτική του επιτήδειου ουδέτερου».

Είναι αναγκαία η επαφή

Ουδείς πάντως τρέφει αυταπάτες, ότι αίφνης θα λυθούν όλα τα προβλήματα με τον κακό μας γείτονα, που είναι η Τουρκία. Όμως ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανήκει σε εκείνη τη σχολή σκέψης που ασπάζεται μία παλιά παροιμία που ακούγεται κατά κόρον στη Σικελία, το «κράτα τους φίλους σου κοντά και τους εχθρούς σου πιο κοντά». Γι’ αυτό επιθυμεί να υπάρχει ένας δίαυλος επικοινωνίας, παρά το γεγονός ότι μπορεί να του γυρίζουν τα άντερα κάθε φορά που ακούει τον Ερντογάν να παραληρεί.

Σχεδόν ένα χρόνο από την προηγούμενη συνάντησή του στη Σύνοδο Κορυφής τού ΝΑΤΟ, τον Ιούνιο του 2021, όταν είχαν συμφωνήσει για ήρεμο καλοκαίρι, κύλησε πολύ νερό και όχι μόνο δεν υπήρξε μείωση της έντασης, αλλά αντιθέτως η Τουρκία φρόντισε να φορτώσει και νέες αξιώσεις (παράλογες μεν, αξιώσεις δε) πάνω στο τραπέζι των ελληνοτουρκικών. Με τη διεύρυνση της θεωρίας των «γκρίζων ζωνών» και την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας για όλα τα νησιά που θεωρεί ότι υπάρχει η υποχρέωση αποστρατικοποίησής τους.

Η αλήθεια είναι ότι τη συγκεκριμένη περίοδο και η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες ούτε που σκέφτονται το ενδεχόμενο να προκύψει ένα θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο. Κάτι που δεν αναμένει η Αθήνα, ειδικά όσο σουλατσάρουν στο Αιγαίο το αμερικάνικο αεροπλανοφόρο «Χάρυ Τρούμαν» και άλλα πολεμικά πλοία των ΗΠΑ, όπως επίσης και γαλλικά πλοία με το πυρηνοκίνητο αεροπλανοφόρο «Σαρλ Ντε Γκολ» να βρίσκεται νοτίως της Κρήτης. Εξάλλου, ο Ερντογάν έχει λάβει τα μηνύματα και σε καμία περίπτωση δεν μπορείς να τον πεις χαζό.  Η κρίση στην Ουκρανία δεν οδηγεί φυσικά σε «μορατόριουμ» στο Αιγαίο, αλλά υποχρεώνει την τουρκική πλευρά να το σκεφτεί πολλές φορές πριν επιχειρήσει μια πρόκληση η οποία θα υπονόμευε τη στρατιωτική συνοχή της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ και θα έθετε σε κίνδυνο κρίσιμες στρατιωτικές υποδομές των ΗΠΑ στο ελληνικό έδαφος.

Βέβαια, σε καμία περίπτωση η Τουρκία δεν έχει εγκαταλείψει τις γνωστές θέσεις της, είτε αφορούν τη «Γαλάζια Πατρίδα», είτε τις «γκρίζες ζώνες», και όλο το φάσμα των διεκδικήσεών της. Μάλιστα, ο Έλληνας πρωθυπουργός αναμένει ότι θα ακούσει από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να θέτει τόσο τις γνωστές κατηγορίες που εξαπολύει η Τουρκία εναντίον της Ελλάδας για κακομεταχείριση των προσφύγων και υπόθαλψης «τρομοκρατών», αλλά και όλο το φάσμα των διεκδικήσεών της.

Διερευνητικές χωρίς ουσία

Εξάλλου, στην τελευταία συνάντηση των αντιπροσωπειών στις διερευνητικές επαφές οι Τούρκοι εξέφρασαν τη δυσφορία τους επειδή η ελληνική κυβέρνηση στη ρητορική της προβάλλει το θέμα τού casus belli. Μάλιστα, απαίτησε η συζήτηση να ξεκινήσει και να προχωρήσει για το Αιγαίο, και κατόπιν σε άλλη φάση να μπει στο τραπέζι η Ανατολική Μεσόγειος, κάτι που παγίως απορρίπτεται από την Αθήνα. Η απάντηση που θα δώσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα είναι επίλυση όλων των διαφορών στη Χάγη με βάση το δίκαιο των θαλασσών.

Με βάση, λοιπόν, το τι έγινε στον τελευταίο γύρο των διερευνητικών, δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια για αισιοδοξία. Το πιθανότερο, οι διερευνητικές να συνεχιστούν απλά για να μην πιέζονται περισσότερο Ελλάδα και Τουρκία από το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. Ο συγκεκριμένος δίαυλος έχει εξαντλήσει την πιθανότητα εξεύρεσης κοινού τόπου και, όπως πάνε τα πράγματα, στο τέλος θα εξελιχθεί σε συνάντηση για τσιπουράκια και τάβλι, καθώς δεν έχει βρεθεί κοινός τόπος.

 

Η τουρκική πλευρά το τελευταίο διάστημα επιμένει ότι θα πρέπει οι συζητήσεις των δυο κρατών να λάβουν χώρα στο πλαίσιο του άρθρου 33 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, που πριν από την παραπομπή στη Χάγη προβλέπει τον διμερή διάλογο ή ακόμη και τη διαμεσολάβηση, ενώ και για λόγους εντυπώσεων προβάλλεται το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει καταθέσει εξαίρεση από τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου για θέματα ασφάλειας και άμυνας.

Η επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Κωνσταντινούπολη θα έχει και μια άλλη διάσταση όμως, καθώς με την παρουσία του στο Φανάρι για την Κυριακή της Ορθοδοξίας θέλει να στείλει και μήνυμα στήριξης στον Οικουμενικό Πατριάρχη, μια και το Οικουμενικό Πατριαρχείο βρίσκεται στο στόχαστρο της Μόσχας λόγω της αναγνώρισης της Αυτοκεφαλίας της Ουκρανικής Εκκλησίας ώστε να απογαλακτιστεί από το Πατριαρχείο Μόσχας. Ήδη το Οικουμενικό Πατριαρχείο και οι Εκκλησίες που είχαν στηρίξει την επιλογή αυτή, δέχονται τα πυρά της Ρωσίας και τις υπονομευτικές δραστηριότητες του Πατριαρχείου Μόσχας, χωρίς να έχει ούτε τη βοήθεια ούτε τη «στήριξη» που είχε υποσχεθεί κυρίως η Ουάσινγκτον, όταν προέτρεπε και κατόπιν χαιρέτιζε την απόφαση για την Αυτοκέφαλη Ουκρανική Εκκλησία.

Συμφωνεί και η αντιπολίτευση

Για τη συνάντηση του πρωθυπουργού έχει ήδη συμφωνήσει ο Αλέξης Τσίπρας. Κάτι που είχε αναφέρει ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης και στη συζήτηση στη Βουλή, όταν προέτρεψε τον πρωθυπουργό ότι είναι η κατάλληλη περίοδος για μία συνάντηση με τον Τούρκο Πρόεδρο. Βέβαια, ο κ. Τσίπρας επί της ουσίας αντέγραψε τον Ευάγγελο Βενιζέλο, ο οποίος αυτό είχε επισημάνει σε άρθρο του σε κυριακάτικη εφημερίδα τρεις ημέρες πριν από τη συζήτηση στη Βουλή για την ενημέρωση περί της στάσης της χώρας στην ουκρανική κρίση.

Από την πλευρά τού ΚΙΝΑΛ μίλησε ο νέος σύμβουλος Εξωτερικής Πολιτικής της Κ.Ο., ο καθηγητής Σωτήρης Σέρμπος, ο οποίος σχολιάζοντας την επικείμενη συνάντηση του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, με τον Πρόεδρο της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αλλά και τις δηλώσεις τού Ομέρ Τσελίκ, εκπροσώπου του κόμματος AKP, για την ατζέντα του τετ-α-τετ των δύο ανδρών, ανέφερε ότι οι δίαυλοι επικοινωνίας είναι απολύτως θετικό να είναι ανοιχτοί στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο, αλλά με συμπεφωνημένη ατζέντα.

Χαρακτηριστικά ο κ. Σέρμπος τόνισε: «Επί της αρχής, οι δίαυλοι επικοινωνίας είναι απολύτως θετικό να είναι ανοιχτοί στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο. Από την άλλη όμως πλευρά και λαμβάνοντας υπ’ όψιν και την τρέχουσα συγκυρία, αυτό περιλαμβάνει μια ατζέντα συμπεφωνημένη, που έχει προετοιμαστεί καταλλήλως σε χαμηλότερο αν θέλετε επίπεδο. Αυτή είναι η διεθνής πρακτική. Και δεύτερον: δεν θα υπάρχουν –αν θέλετε– “λαγοί”, που θα βγαίνουν, όπως οι δηλώσεις του κυρίου Τσελίκ, και επειδή γνωρίζω πάρα πολύ καλά την τουρκική ανθρωπογεωγραφία, ο “Χ” κύριος Τσελίκ δεν λαμβάνει μόνος του μια τέτοια πρωτοβουλία. (…) Είναι πολύ σημαντικό ότι έχουμε έναν ανανεωμένο αέρα εθνικής αυτοπεποίθησης, στον πυρήνα του Δυτικού παραδείγματος, απέναντι στους αναθεωρητές όπως ο Ρώσος Πρόεδρος. Σε αυτήν τη συγκυρία, το να ακούμε για “Γαλάζια Πατρίδα” από αυτούς που θέλουν να αναθεωρήσουν τους κανόνες του παιχνιδιού, είναι ένα κακό προηγούμενο και δεν χρειάζεται καμία βιασύνη από ελληνικής πλευράς. Θέλουμε να ακούσουμε ποια ακριβώς είναι η ατζέντα της συνάντησης».