ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Ο άνθρωπος των ειδικών αποστολών

Από τη συμμετοχή του στην ομάδα διαπραγμάτευσης για την είσοδο στην ΟΝΕ, μέχρι τη μάχη για να κρατηθεί η χώρα στην Ευρωζώνη και ο κρίσιμος ρόλος του στο δύσκολο εξάμηνο του 2015

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Δύο περίπου μήνες πριν από τη συμφωνία για το Ταμείο Ανάκαμψης (καλοκαίρι 2020) κύκλοι τού ΣΥΡΙΖΑ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διερρήγνυαν τα ιμάτιά τους ότι η χώρα μόλις ολοκληρωθεί η πανδημία θα οδηγηθεί με υπαιτιότητα της κυβέρνησης σε νέο μνημόνιο. Οι ίδιοι κύκλοι, όταν απέτυχαν παταγωδώς στην πρόβλεψή τους για κάποιο διάστημα σταμάτησαν κι επανήλθαν προς το τέλος Δεκεμβρίου του 2020 ισχυριζόμενοι ότι τα κονδύλια από το Ταμείο Ανάκαμψης δεν είναι τίποτα άλλο από ένα νέο μνημόνιο.

Εδώ και έναν περίπου μήνα οι ίδιοι κύκλοι, οι μνημονιολάγνοι χρήστες του διαδικτύου, υποστήριζαν ότι τα ψέματα τελειώνουν για την Ελλάδα από την ώρα που η ΕΚΤ θα σταματήσει να αγοράζει τα ελληνικά ομόλογα, οπότε η χώρα δεν γλιτώνει το μνημόνιο. Και αυτό το αφήγημα κατέρρευσε προ μίας εβδομάδος, όταν υπήρξε ομόφωνη απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, με τη χώρα μας να έχει εξασφαλισμένο τον φθηνό δανεισμό, αλλά να έχει γερές πλάτες μέχρι το 2024, όπου όλοι επιστήμονες θεωρούν ότι θα έχουν τιθασεύσει την πανδημία.

Το χειρότερο για τα troll τού ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι μόνο ότι δεν χρεοκοπεί η χώρα, όπως ήλπιζαν, αλλά και ότι πρωταγωνιστής σε αυτή την επιτυχία στην ΕΚΤ δεν ήταν άλλος από τον Γιάννη Στουρνάρα. Τον άνθρωπο που του βγάζουν το καπέλο οι λογικοί άνθρωποι κι έχουν μάθει να μισούν οι ΣΥΡΙΖΑίοι. Από τον Αλέξη Τσίπρα, έως το τελευταίο στέλεχος του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Ο διοικητής της ΤτΕ απέδειξε για μία ακόμη φορά για ποιον λόγο θεωρείται εξαιρετικός διαπραγματευτής. Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από την ομόφωνη απόφαση της ΕΚΤ υπήρξε ένα 20ήμερο έντονων διαβουλεύσεων. Ο κ. Στουρνάρας μίλησε ατελείωτες φορές με την κα Λαγκάρντ και τους λοιπούς αξιωματούχους, για να βρεθεί η νομική βάση πάνω στην οποία θα συνεχιστεί η αγορά ομολόγων από την ΕΚΤ και μετά το τέλος του PEPP. Όταν όλα έδειχναν ότι η Ελλάδα θα αντιμετώπιζε πρόβλημα, η πειθώ του κ. Στουρνάρα ήταν τέτοια που ψηφίστηκε ομόφωνα η παράταση στην αγορά των ελληνικών ομολόγων και μετά τον Μάρτιο, όταν τελειώνει το σχετικό πρόγραμμα. Και όπως έλεγε σε όλους τους τόνους ο διοικητής της ΤτΕ, «εάν δεν υπήρχε η πανδημία, η Ελλάδα θα είχε ήδη αναβαθμιστεί στην επενδυτική βαθμίδα».

Πλέον η κυβέρνηση μπορεί να σχεδιάζει με άνεση τις επόμενες κινήσεις της, δίχως να υπάρχει η ανησυχία να βρεθεί στη δίνη του κυκλώνα χάρη σε παιχνίδια των αγορών. Και αυτή είναι η μεγάλη συνεισφορά του Γιάννη Στουρνάρα, προς το οικονομικό επιτελείο. Ότι καθάρισε τον δρόμο για να πορευθεί η ελληνική οικονομία. Διότι ας μη λησμονούμε ότι η χώρα μας έχει την άνεση να μην πνίγεται από το ασφυκτικό πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας της Ε.Ε., καθώς αυτό θα επανέλθει το 2022. Επίσης, υπάρχει και η στήριξη της ΕΚΤ για να κατανοήσει και ο πιο αδαής ότι η Ελλάδα μπορεί να ατενίζει με αισιοδοξία το μέλλον.

Σε κρίσιμες μάχες

Ο Γιάννης Στουρνάρας στην πολύχρονη πορεία του δικαίως έχει χαρακτηριστεί ως ο άνθρωπος των ειδικών αποστολών. Και συνήθως τις αποστολές του τις φέρνει σε πέρας. Η πρώτη φορά που ο διοικητής της ΤτΕ ανέλαβε μία πραγματικά μεγάλη αποστολή ήταν το 1999, όταν επιλέχθηκε από τον τότε πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη να μετάσχει των σκληρών διαπραγματεύσεων για την είσοδο της Ελλάδας στην ευρωζώνη. Τότε υπήρχαν αρκετοί που δεν συμφωνούσαν με την απόφαση του Σημίτη, και μάλιστα είχαν εκφράσει τη διαφωνία τους. Ο αστικός μύθος αναφέρει ότι η απάντηση του πρώην πρωθυπουργού ήταν: «Εγώ αυτόν εμπιστεύομαι».

Η γνωριμία του κ. Στουρνάρα με τον πρώην πρωθυπουργό χρονολογείται από το 1986, όταν είχε αναλάβει ειδικός σύμβουλος στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, πρώτα με τον Σημίτη και εν συνεχεία με τον Παναγιώτη Ρουμελιώτη. Από το 1989-1994 ήταν ειδικός σύμβουλος στην ΤτΕ και από το 1994-2000 τακτικό μέλος της Οικονομικής και Νομισματικής Επιτροπής της Ε.Ε.  Αυτή η θέση τον βοήθησε να αποκτήσει γνωριμίες, τις οποίες θεώρησε πολύ σημαντικές ο Κώστας Σημίτης και του ανέθεσε ειδικές αποστολές. Είναι χαρακτηριστικό ότι την κρίσιμη εκείνη εποχή εκτός από μέλος της διαπραγματευτικής ομάδας για την είσοδο της Ελλάδας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ), ανήκε στις επιτροπές διαβουλεύσεων με το ΔΝΤ, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον ΟΟΣΑ.

Κι όμως, ο πατέρας του διοικητή τής ΤτΕ, Θανάσης Στουρνάρας, αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης και γραμματέας του ΕΑΜ Φθιώτιδας και Εύβοιας (κυνηγήθηκε στη μετεμφυλιακή περίοδο και εξορίστηκε σε ξερονήσια για τις αριστερές πεποιθήσεις του), είχε συμβουλεύσει τον γιο του να ασχοληθεί με τις σπουδές του και την επιστήμη του. «Πρώτα τα μαθήματά σου και μετά τα υπόλοιπα», του έλεγε. Ο Γιάννης τον άκουσε εν μέρει και στρατολογήθηκε στην ΚΝΕ προς το τέλος των πανεπιστημιακών σπουδών του. Ο νεαρός μαρξιστής κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών στο Λονδίνο έκανε παρέα με τον Γιώργο Ζανιά, τον Ευκλείδη Τσακαλώτο, την Ελένη Λουρή-Δενδρινού που έκανε το διδακτορικό της, ενώ στην παρέα  ήταν και ο καθηγητής Λουκάς Τσούκαλης.

Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα μετατοπίστηκε προς το ΠΑΣΟΚ και τη Σοσιαλδημοκρατία, και την περίοδο 1990-1993 ήταν μέλος της ομάδας που εκπονούσε το πρόγραμμα του Κινήματος με επικεφαλής τον Παντελή Οικονόμου.  Με την επάνοδο του ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση, ο Γιώργος Γεννηματάς τον ώθησε να γίνει μέλος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών.
Την επόμενη χρονιά, επί Γιάννου Παπαντωνίου, έγινε πρόεδρος του Συμβουλίου, συμμετέχοντας στον σχεδιασμό της μακροοικονομικής και διαρθρωτικής πολιτικής. Επί έξι χρόνια, έως τον Ιούλιο του 2000, από αυτήν τη θέση εκπροσωπούσε το υπουργείο στη Νομισματική Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις για τη συμμετοχή της Ελλάδας στην ΟΝΕ, και είχε την ευθύνη για τις ετήσιες διαβουλεύσεις και διαπραγματεύσεις με τους διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς, το ΔΝΤ, τον ΟΟΣΑ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

 

Πλήρωσε την επιλογή του

Στις εσωκομματικές εκλογές του 2007 στήριξε τον Ευάγγελο Βενιζέλο κι έτσι οι «κηπουροί» του Γιώργου Παπανδρέου τον απέκλεισαν το 2009 από πιθανή αξιοποίηση σε κυβερνητική θέση, αν και όλοι αναγνώριζαν την αξία του, που με κάθε τρόπο υπενθύμιζε ο ίδιος ως επικεφαλής του ΙΟΒΕ. Ίσως οφείλεται και στην αντίδρασή του όταν ρωτήθηκε για το σύνθημα «λεφτά υπάρχουν». Εξάλλου πώς θα μπορούσε να αποδεχθεί αυτήν την ατάκα, όταν πολύ νωρίτερα έστελνε μηνύματα στους υπουργούς του Κώστα Καραμανλή, ότι το πλοίο πάει φουλ στα βράχια. Ο Γιώργος Παπανδρέου είχε πει τη συγκεκριμένη ατάκα στη συνέντευξη Τύπου της ΔΕΘ τον Σεπτέμβριο του 2009. Στην αίθουσα ήταν και ο Ευάγγελος Βενιζέλος, και μόλις άκουσε το «λεφτά υπάρχουν» ο αστικός μύθος αναφέρει ότι δαγκώθηκε. Από το καλημέρα της ανάληψης των καθηκόντων της κυβέρνησης Παπανδρέου, ο κ. Στουρνάρας ζητούσε περικοπές στον δημόσιο τομέα, εξυγίανση των ΔΕΚΟ και παρεμβάσεις για τον περιορισμό της σπατάλης. Ο Γιώργος Παπανδρέου τον θυμήθηκε τον Ιούνιο του 2011. Μέσω τρίτων, του πρότεινε το υπουργείο Οικονομικών, αλλά ο κ. Στουρνάρας αρνήθηκε.

Δεν αρνήθηκε όταν τον κάλεσαν το 2012 στη συγκυβέρνηση Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜ.ΑΡ. Ο τότε πρωθυπουργός, Αντώνης Σαμαράς, είχε δεχθεί τις εισηγήσεις για τον κ. Στουρνάρα. Όλοι τού αναγνώριζαν τη διεθνή διαπραγματευτική του εμπειρία. Υπήρχαν κι ενστάσεις. Κυρίως από τον Ευάγγελο Βενιζέλο. Εν αρχή, προτιμήθηκε ο Βασίλης Ράπανος, για τον οποίο συμφωνούσε και ο τότε πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Όμως ο κ. Ράπανος λόγω προβλημάτων υγείας αρνήθηκε, τότε ο Γιάννης Στουρνάρας ήταν μονόδρομος. Την ημέρα που ανέλαβε τα καθήκοντα του υπουργού Οικονομικών στα ξένα ΜΜΕ κυκλοφορούσε το ακόλουθο ειρωνικό σχόλιο: «Μήπως έφτασε η στιγμή ο άνθρωπος που διαπραγματεύτηκε την είσοδο της Ελλάδας στο ευρώ να παζαρέψει τώρα και την έξοδό της από αυτό;»

Με τον Αντώνη Σαμαρά βρήκαν γρήγορα την αναγκαία χημεία ώστε να μην κινδυνέψει η κυβερνητική συνοχή και παράλληλα να προωθηθούν οι επείγουσες διαρθρωτικές αλλαγές που είχε ανάγκη η χώρα. Και φυσικά ο δεινός διαπραγματευτής κέρδισε το στοίχημα και η Ελλάδα, αν και αντιμετώπισε ένα εχθρικό περιβάλλον. Την εποχή εκείνη οι σχέσεις του με τον Ευάγγελο Βενιζέλο έφτασαν πολλές φορές στο όριο, καθώς υπήρξαν εντάσεις και διαφωνίες. Κάποιοι που γνωρίζουν και τους δύο λένε το «αγύριστα κεφάλια, πώς να συνεννοηθούν;». Έστω και με καθυστέρηση αρκετών μηνών, κατάφεραν και βρήκαν την περπατησιά τους. Ο κ. Στουρνάρας χαρακτηρίζεται ως μεθοδικός και κοινωνικός, αλλά και ξέρει να κρύβεται όταν βρίσκεται σε ειδική αποστολή. Οι άσπονδοι φίλοι του τον χαρακτηρίζουν ως σκληρό καρύδι και αυστηρό. Όμως αποφεύγει τις άσκοπες ρήξεις και προσπαθεί μέσω της συζήτησης να φτιάξει ένα ζεστό κλίμα, ακόμη και εάν έχει με κάποιον  τεράστιες ιδεολογικές διαφορές.

Με τον Κυριάκο Μητσοτάκη ήρθαν πιο κοντά χάρη στον αείμνηστο Δημήτρη Στεφάνου, ο οποίος εκτελούσε χρέη γενικού γραμματέα Δημόσιας Διοίκησης στο υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης στο οποίο προΐστατο το 2012 πολιτικά ο Μητσοτάκης. Ο Στεφάνου ήταν επιστημονικός συνεργάτης στο γραφείο του πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη, διετέλεσε και γ.γ. του υπουργείου Εσωτερικών επί πρωθυπουργίας Γιώργου Παπανδρέου. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης τον διατήρησε στο πόστο.

 

Το δράμα του 2015

Το πρώτο εξάμηνο του 2015 ήταν ένα από τα δυσκολότερα της καριέρας του. Και πάλι έβλεπε τον βράχο μπροστά, αλλά το πλοίο δεν το οδηγούσε αυτός, αλλά ο ναρκισσιστής Γιάνης Βαρουφάκης. Ο τότε πρόεδρος της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, τον είχε συμβουλεύσει να είναι προσεκτικός.

Η κυβέρνηση Τσίπρα δεν γνώριζε ότι ο Γιάννης Στουρνάρας είχε προσωπική γνωριμία με τον τότε Γάλλο Πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ, τον οποίο είχε φιλοξενήσει μαζί με τη Βαλερί Τριερβελέρ στο εξοχικό του στη Σύρο. Ο Ολάντ, λοιπόν, του έστειλε μήνυμα ότι του τηλεφώνησε ο Πούτιν και του αποκάλυψε πως η Ελλάδα είχε υποβάλει αίτημα στη Μόσχα για την εκτύπωση δραχμών. Αμέσως ο κ. Στουρνάρας επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο. Και ο τότε Πρόεδρος του είχε ξεκαθαρίσει πως δεν θα υπογράψει ποτέ έξοδο από το ευρώ.

Τον Ιούνιο του 2015 η εισήγηση Βαρουφάκη ήταν να τινάξουν στον αέρα τις τράπεζες, ώστε να αναγκάσουν τους δανειστές να συμβιβαστούν. Μάταια ο κ. Στουρνάρας τους έλεγε πως εάν ανοίξουν οι τράπεζες (μετά την προκήρυξη του παρανοϊκού δημοψηφίσματος) και οι πολίτες φοβούμενοι ότι θα κουρευτούν οι καταθέσεις, τρέξουν να σηκώσουν τις αποταμιεύσεις τους, τότε η χώρα θα χρεοκοπούσε. Ο μόνος που τον υποστήριζε ήταν ο τότε γραμματέας της κυβέρνησης Σπύρος Σαγιάς. Οι υπόλοιποι με πρώτο και καλύτερο τον Νίκο Παππά ήταν υπέρμαχοι του σχεδίου Βαρουφάκη.

Η μεγάλη απόφαση

Ο Γιάννης Στουρνάρας δεν μπορούσε να δεχθεί αυτή την τρέλα. Αφού έπεισε τον Μάριο Ντράγκι ενημέρωσε την κυβέρνηση, ότι δεν θα άφηνε σε καμία περίπτωση τις τράπεζες να λειτουργήσουν χωρίς περιορισμούς. Αν η κυβέρνηση επέμενε στην απόφασή της να τινάξει το χρηματοπιστωτικό σύστημα στον αέρα, η ΕΚΤ θα ανακαλούσε τις άδειες λειτουργίας των τεσσάρων συστημικών τραπεζών ή ακόμη θα έφτανε στο σημείο να έβγαζε την Ελλάδα από το σύστημα Target, αποκλείοντας τη χώρα από το διεθνές σύστημα πληρωμών. Ουσιαστικά θα διέκοπτε κάθε παροχή ρευστότητας. Είχε μάλιστα προγραμματιστεί conference call (τηλεδιάσκεψη) με τη Φρανκφούρτη (όπου βρίσκονται τα κεντρικά της ΕΚΤ) για τα μεσάνυχτα, προκειμένου να ληφθούν οι σχετικές αποφάσεις.

Τότε γύρισε το παιχνίδι, καθώς εκτός του Σαγιά και του παλιού του φίλου Ευκλείδη Τσακαλώτου, πήρε με το μέρος του και τον πρώην σύντροφό του από την ΚΝΕ, Γιάννη Δραγασάκη, ο οποίος σε έξαλλη κατάσταση έφυγε βρίζοντας από το Μαξίμου. Ο Τσίπρας πείστηκε κι επιβλήθηκαν τα σωτήρια για την τότε εποχή capital controls. Αυτές τις κινήσεις του κ. Στουρνάρα δεν τις συγχώρεσε το σύστημα Τσίπρα.  Δεν μπορούσαν να τον αλλάξουν, κι έτσι ξεκίνησε ο πόλεμος εναντίον του. Η σύγκρουση κορυφώθηκε στα μέσα του Σεπτεμβρίου του 2016. Σε έλεγχο των υπηρεσιών της Τραπέζης της Ελλάδος είχε διαπιστώσει προβλήματα, παρατυπίες και προνομιακές παροχές, ας τα πούμε «θαλασσοδάνεια», στην Τράπεζα Αττικής.

Η τράπεζα δεν ήταν συστημική και βρισκόταν υπό την εποπτεία της ΤτΕ. Ο κ. Στουρνάρας αποφάσισε να οριστεί νέα διοίκηση. Σε συνεννόηση με τον Δραγασάκη και τον Τσακαλώτο όρισαν μια άτυπη επιτροπή τοποθετώντας έκαστος σε αυτήν τον Σπύρο Παντελιά, τον Δημήτρη Λιάκο και την Κερασίνα Ραυτοπούλου, αντίστοιχα. Η επιτροπή κατέληξε στο πρόσωπο του τραπεζίτη Θεόδωρου Πανταλάκη για τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου.

Η κόντρα με το Μαξίμου

Λίγα 24ωρα αργότερα κι ενώ βρισκόταν στη Φρανκφούρτη, πληροφορήθηκε έκπληκτος ότι η κυβέρνηση πρότεινε το δίδυμο των Παναγιώτη Ρουμελιώτη και Σπύρου Σαπουντζόγλου στην επίμαχη τράπεζα. Αυτομάτως πήρε τηλέφωνο τον Ευκλείδη Τσακαλώτο και τον Γιάννη Δραγασάκη με τους οποίους διατηρούσε καλές σχέσεις. Και οι δύο του έδωσαν την ίδια απάντηση, ότι δεν γνώριζαν τίποτα και τις αλλαγές τις έκανε το Μαξίμου.

Η τότε τηλεφωνική συνομιλία με τον Τσίπρα λέγεται ότι ξέφυγε τα εσκαμμένα. Η αστική ευγένεια του κ. Στουρνάρα δεν του επιτρέπει να δημοσιοποιήσει το τι ειπώθηκε. Ο διοικητής τής ΤτΕ τού εξήγησε ότι οι δύο που προτείνονταν δεν υπήρχε περίπτωση να πάρουν έγγραφο πιστοποίησης ικανότητας από τον SSM. Τα τηλέφωνα έκλεισαν με κρότο. Ο κ. Στουρνάρας απέστειλε στη Δικαιοσύνη το σχετικό πόρισμα της έρευνας της ΤτΕ. Την επομένη πραγματοποιήθηκε έφοδος, σε στυλ καταδρομικής επίθεσης, των φορολογικών αρχών και εισαγγελέων διαφθοράς στα γραφεία της εταιρείας επικοινωνίας και διοργάνωσης συνεδρίων, που ανήκει στη σύζυγό του, Λίνα Νικολοπούλου. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός δήλωσε άγνοια για το συμβάν, τόνισε ότι η Δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη και επεχείρησε να διαλύσει κάθε υπόνοια περί προειδοποίησης, απειλής ή εκβιασμού σε βάρος του κεντρικού τραπεζίτη.
Ο δεινός διαπραγματευτής δεν έκανε πίσω. Εγκατέστησε τον Πανταλάκη στην Τράπεζα Αττικής και δεν έκανε ούτε βήμα πίσω, παρά την πολεμική που δέχθηκε είτε με τη δίωξη κατά της συζύγου του, είτε με την εμπλοκή του στη σκευωρία Novartis. Είτε τέλος τα όσα ανόητα έγραφαν εναντίον του τα ΣΥΡΙΖΑϊκά ΜΜΕ. Το μήνυμα προς την κυβέρνηση το απέστειλε άλλος τραπεζίτης στη συνεδρίαση Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών, μέσω της Λούκας Κατσέλη, λέγοντας πως «σιγά μη μασήσει, μην κλάψει και μη φοβηθεί ο Στουρνάρας. Δεν ξέρετε από αγύριστο κεφάλι είναι».