Η επικίνδυνη «αλάνα» του ίντερνετ

Από τον Αλέξανδρο Δερμέζη

Αν και στα ελληνικά λεξικά δεν υπάρχει δόκιμος όρος που να αποτυπώνει μονολεκτικά τον εθισμό στο διαδίκτυο, μάλλον αυτός θα πρέπει να… εφευρεθεί, καθώς ο αριθμός των ατόμων που αποδίδουν στο ίντερνετ μεγαλύτερη σημασία από αυτήν που πραγματικά έχει –ως εργαλείο δουλειάς και ψυχαγωγίας– αυξάνεται δραματικά τα τελευταία χρόνια.

Κλινικοί ψυχολόγοι και επιστήμονες επισημαίνουν ότι υπάρχουν περιπτώσεις χρηστών του ίντερνετ, οι οποίοι βρίσκονται σε μόνιμη εξάρτηση. Εμφανίζουν ψυχικές διαταραχές και διαταραχές προσωπικότητας, αϋπνίες, αδυναμία συγκέντρωσης, χαρακτηριστικά δηλαδή εθισμένων ατόμων.

Τα στοιχεία για την Ελλάδα είναι αποκαλυπτικά όπως ανέφερε ο διευθυντής της Υπηρεσίας Οικονομικής Αστυνομίας και Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, ταξίαρχος Βασίλης Κοντογιάννης, αφού  μέσα σε μια διετία η υπηρεσία της ΕΛ.ΑΣ. απέτρεψε 523 άτομα που είχαν δημοσιοποιήσει σε ιστότοπους την πρόθεσή τους να αυτοκτονήσουν. Σε σύνολο 14.895 καταγγελιών (4.017 επωνύμως) η εν λόγω υπηρεσία χειρίστηκε 7.201 υποθέσεις, σχηματίστηκαν 5.906 δικογραφίες, ενώ 423 είχαν διαπραχθεί στο πλαίσιο του αυτοφώρου. Για τις υποθέσεις αυτές κατηγορήθηκαν 2.038 άτομα (οι 1.280 για οικονομικές απάτες), ενώ σε 954 υποθέσεις οι 196 αφορούν παιδική πορνογραφία.

Πανελλαδικά, δύο εξειδικευμένες ομάδες της ΕΛ.ΑΣ. με αντικείμενο τη δίωξη εγκληματικών δραστηριοτήτων μέσω Διαδικτύου λειτουργούν στην Αθήνα (από 2004) και τη Θεσσαλονίκη (από το 2006). Η υπηρεσία αναβαθμίστηκε και ονομάστηκε Υπηρεσία Οικονομικής Αστυνομίας και Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος (ΥΠΟΑΔΗΕ) με το Π.Δ. 9/2011 και από τις 18 Ιουλίου 2011 λειτουργεί ως ειδική αυτοτελής Κεντρική Υπηρεσία της Ελληνικής Αστυνομίας, η οποία εποπτεύεται και ελέγχεται απευθείας από τον Αρχηγό του Σώματος. Σε 24ωρη, μάλιστα, βάση λειτουργεί η ειδική τηλεφωνική γραμμή 11012, στην οποία υποβάλλονται καταγγελίες για αδικήματα που διαπράττονται μέσω ίντερνετ.

Τα αποτελέσματα των δράσεων της ΥΠΟΑΔΗΕ την τελευταία διετία παρουσιάστηκαν την Τρίτη (3/9) σε ειδική εκδήλωση στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη, παρουσία του υποδιευθυντή της Υπηρεσίας, ταξιάρχου Μανώλη Σφακιανάκη, του διευθυντή της Υποδιεύθυνσης Οικονομικής Αστυνομίας, αστυνομικό διευθυντή Φώτη Λιάχα, και του διευθυντή της Υποδιεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, αστυνομικού υποδιευθυντή Αριστείδη Μούρτο.

Ν. Δένδιας: «Προστασία των παιδιών μας» 

Παρών στην εκδήλωση ήταν και ο υπουργός Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη, Νίκος Δένδιας, ο οποίος επεσήμανε ότι η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος «είναι ό,τι πιο σύγχρονο υπάρχει και ό,τι κοντύτερα στον πολίτη μπορεί να υπάρξει», ενώ αναφέρθηκε στην προσφορά της υπηρεσίας στην προστασία του κοινωνικού συνόλου. «Το διαδίκτυο του σήμερα», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Δένδιας, «είναι για τα παιδιά, για τους νέους ανθρώπους, ό,τι ήταν –για τη δική μου γενιά αναφέρομαι– η αλάνα. Ο χώρος που βγαίνεις, που παίζεις, που δραστηριοποιείσαι, που δεν σε προσέχουν κατ’ ανάγκην οι γονείς σου, που τώρα όμως αυτή η έλλειψη προσοχής του Έλληνα γονιού είναι πολύ πιο έκδηλη. Διότι στο διαδίκτυο ο γονιός πολύ περιορισμένες δυνατότητες έχει. Στην αλάνα μπορούσε να κατέβει από το σπίτι, να έρθει να δει ποιοι είναι οι φίλοι σου, να έρθει να δει τι κάνεις, να σε τραβήξει από το αφτί αν έκανες κάτι που δεν είναι καλό ή αν άρχιζες να κάνεις κακές παρέες».

Και συνέχισε ο υπουργός, λέγοντας: «Στο διαδίκτυο ποιος θα το κάνει αυτό; Αυτή η συγκεκριμένη Υπηρεσία, πέραν των πολλών άλλων δυνατοτήτων, δραστηριοτήτων και καθηκόντων που έχει, έχει σαν μέγιστο ρόλο να προστατεύσει τη νέα γενιά των παιδιών μας από τις απειλές που φυσιολογικά εμπεριέχει αυτός ο τεράστιος νέος χώρος του διαδικτύου».

«Παιχνίδι» υψηλού κινδύνου

Απόπειρες αυτοκτονιών, παρενόχληση ανηλίκων, κυκλώματα διακίνησης υλικού παιδικής πορνογραφίας, ηλεκτρονικές απάτες και «ψευδή» προφιλ σε social media, είναι περιπτώσεις τις οποίες έχει κληθεί να εξιχνιάσει η Υπηρεσία Ηλεκτρονικού Εγκλήματος. Υποθέσεις που στο παρελθόν ήταν αδιανόητες, αλλά σήμερα αποτελούν τη σκληρή πραγματικότητα, καθώς οι νέες τεχνολογίες έχουν εισβάλει στην καθημερινότητά μας, με τα παιδιά να δείχνουν πολύ μεγάλη έλξη στο διαδίκτυο.

Όπως επισημαίνει σε έρευνά της η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο, το ίντερνετ δεν έχει κανόνες, ενώ εμφανίζονται συμπεριφορές υψηλού κινδύνου που δεν είναι εύκολα διακριτές στους χρήστες. Σε επίσημα στοιχεία καταγράφεται ότι το 53% των ελληνικών νοικοκυριών έχουν σύνδεση στο διαδίκτυο, με το 92% των νέων ηλικίας 12- 16 ετών να το χρησιμοποιούν καθημερινά από 2 έως και 4,5 ώρες! Στην αλόγιστη χρήση, όπως διαπιστώνεται από τους αξιωματικούς της ΕΛ.ΑΣ., δεν τίθενται όρια που θα απέτρεπαν τα όποια φαινόμενα εθισμού, με αποτέλεσμα ανήλικοι (χωρίς τη γονική επίβλεψη) και ενήλικες να βρίσκονται «κολλημένοι» στον ηλεκτρονικό υπολογιστή και να απομονώνονται από το κοινωνικό περιβάλλον.

Τα στοιχεία της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος δείχνουν ότι οι ανήλικοι είναι επιρρεπείς στις συνέπειες του διαδικτύου. Μια «αθώα» επικοινωνία σε chat room, με έναν φαινομενικά «συνομήλικο διαδικτυακό φίλο», μπορεί να κρύβει μια μεγάλη απειλή. Γνωστές είναι, άλλωστε, οι περιπτώσεις σύλληψης παιδεραστών που με ψεύτικα προφιλ προσέγγιζαν ανήλικους, έχουν προκύψει εκούσιες αρπαγές ανηλίκων από ενήλικους διαδικτυακούς «φίλους», ενώ συχνά είναι και τα περιστατικά ψυχολογικού εκφοβισμού-εκβιασμού με δυσάρεστη κατάληξη για τα ανήλικα θύματα της επίθεσης. Μέχρι στιγμής στη χώρα μας έχουν αποτραπεί (χάρη και στην ευαισθητοποίηση χρηστών του διαδικτύου) περιπτώσεις αυτοκτονιών, με τα θύματα να δέχονται στη συνέχεια την ψυχολογική υποστήριξη την οποία είχαν ανάγκη.

Δικαστική διαμάχη κατά του Facebook

Η πρόσφατη αυτοκτονία κοπέλας στην Ιταλία εξαιτίας βίντεο που είχε αναρτηθεί στο Facebook –και το οποίο οι υπεύθυνοι του ιστοτόπου κοινωνικής δικτύωσης δεν «κατέβασαν», παρά τα reports φίλων της κοπέλας– στάθηκε αφορμή για δικαστική διαμάχη κατά του Facebook. Στο παρελθόν και η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος έχει δεχθεί καταγγελίες για προφίλ τα οποία έχουν δημιουργηθεί στο Facebook, με τον αρμόδιο εισαγγελέα να εκδίδει σχετική διάταξη για την ποινική υπόθεση η οποία διαπιστώνεται να διαπράττεται μέσω του συγκεκριμένου social media. Ωστόσο η άρνηση της εταιρείας να συνεργαστεί και να διασφαλίσει τα προσωπικά δεδομένα και τους χρήστες του Facebook δημιουργεί ένα επιπλέον πρόβλημα στις διωκτικές αρχές παγκοσμίως. Όπως επισημαίνουν χαρακτηριστικά τα στελέχη της ΥΠΟΑΔΗΕ, αν και έχουν κατατεθεί δεκάδες αιτήματα, η ανταπόκριση από τους διαχειριστές του Facebook, ακόμη και σε υποθέσεις ποινικού και όχι μόνο χαρακτήρα, προκαλεί δυσλειτουργίες και προσκόμματα στην εξέλιξη των ερευνών των αρχών που ασχολούνται με το διαδίκτυο σε όλο τον κόσμο.

Μονάδα απεξάρτησης στις ΗΠΑ

Ενώ στην Ελλάδα αναζητούνται τρόποι, νόμοι και κανόνες που θα οριοθετήσουν τη λειτουργία του ίντερνετ, στις ΗΠΑ λειτουργεί ήδη (στην Πενσυλβάνια) το πρώτο νοσοκομείο απεξάρτησης από το Διαδίκτυο. Στο πρόγραμμα ειδικοί ψυχολόγοι και ψυχίατροι προτίθενται να βοηθήσουν να «απεξαρτηθούν» όσους έχουν αναγνωρίσει τον ιντερνετικό εθισμό τους. Σύμφωνα με αμερικανικά ΜΜΕ, το πρόγραμμα απεξάρτησης «Bradford Regional Medical Center» περιλαμβάνει συνεδρίες ομαδικής θεραπείας, ενώ η νοσηλεία κρίνεται απαραίτητη και πλήρης απομόνωση από τον έξω κόσμο, για τουλάχιστον 10 ημέρες. Πριν οι «ασθενείς» εγκαταλείψουν το νοσοκομείο, γίνεται ιατρική αξιολόγηση της ψυχολογικής τους κατάστασης, ενώ έχουν λάβει συμβουλές για λιγότερη όσο το δυνατόν χρήση του ίντερνετ.