Καταργείται το άβατο στον Άγιο Όρος;

Μια ανατρεπτική απόφαση έλαβε το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, το οποίος αποφάσισε μεταξύ άλλων και την κατάργηση του άβατου στο Άγιο Όρος.

Συγκεκριμένα, και σύμφωνα με την εφημερίδα «Ορθόδοξος Τύπος» ατο Πουσάν της Νοτίου Κορέας υπεγράφησαν 16 Συμφωνίες των Χριστιανικών «Εκκλησιών» και 16 άλλες, με άλλες θρησκείες.

Τρεις από αυτές τις Συμφωνίες αφορούν και Άγιο Όρος. Αυτές είναι οι εξής:

7η Συμφωνία: Αλλαγή διαρρυθμίσεως εις Ιεράς Μονάς και διοργάνωση Συνεδρίων εντός αυτών όπως ήδη γίνεται διά ποίηση (εκφώνηση ποιημάτων) και εορτάς Ισημερίας, κατάργηση πολλαπλών Ακολουθιών εις Ιεράς Μονάς.
8η Συμφωνία: Κατάργησις ΑΒΑΤΩΝ σε διάφορα μέρη του πλανήτη κόσμου των Χριστιανικών “Εκκλησιών” καθώς και διαφόρων θρησκειών.
16η Συμφωνία: Διεξαγωγή κοινών Ακολουθιών μεταξύ Χριστιανικών «Εκκλησιών» και κοινής Λατρευτικής Ακολουθίας, μεταξύ «Εκκλησιών» με μήνυμα διά την Νέαν Εποχήν.

Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών είναι μια οικουμενική χριστιανική οργάνωση, της οποίας σκοπός είναι η προώθηση της χριστιανικής ενότητας. Αποτελεί κοινωνία 340 εκκλησιών, από τις οποίες οι 157 είναι μέλη του, και αντιπροσωπεύει πάνω από 550 εκατομμύρια Χριστιανούς, σε περισσότερες από 100 χώρες. Ιδρύθηκε τις 23 Αυγούστου 1948, και στα ιδρυτικά μέλη του συμπεριλαμβάνονταν το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, η Εκκλησία της Ελλάδος και η Εκκλησία της Κύπρου. Σήμερα συγκεντρώνει τις περισσότερες Ορθόδοξες, και έναν αριθμό Προτεσταντικών εκκλησιών, όπως την Αγγλικανική Εκκλησία, πολλές Λουθηρανικές, Μεθοδικές και Μεταρυθμισμένες, και μερικές Βαπτιστικές και Πεντηκοστιανές εκκλησίες. Επίσης συμμετέχουν Παλαιοκαθολικές, καθώς και ένα ευρύ φάσμα ενωμένων και ανεξάρτητων εκκλησιών. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, αν και δεν είναι εκκλησία-μέλος, συνεργάζεται στενά με το ΠΣΕ, στο οποίο αποστέλλει παρατηρητές και εκπροσώπους. Από την Ελλάδα, εκτός από την Εκκλησία της Ελλάδος, στο ΠΣΕ συμμετέχει και η Ελληνική Ευαγγελική Εκκλησία.

Η κατάργηση του άβατου στο Άγιο Όρος έχει ανακινηθεί και σε παλαιότερες περιόδους με ΗΠΑ και ΕΕ να πιέζουν προς αυτήν την κατεύθυνση, χωρίς ωστόσο να έχουν υπάρξει εξελίξεις. Η απόφαση που ελήφθη από το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών ανοίγει νέο κύκλο συζητήσεων γύρω από το θέμα και αναμένεται να ανάψει φωτιές σε παγκόσμιο επίπεδο.

Το άβατο

Για δε το άβατον του Άθω αναφέρεται: ”Εκ των αρχαιοτάτων και αυστηροτάτων καθεστώτων του Άθω είναι το καλούμενον Άβατον, ίνα μηδέ δια των οφθαλμών σκανδαλίζονται οι μοναχοί τη θεωρία του θήλεος, επεξετάθη δε το άβατον και εις τους ευνούχους και εις τους αγενείους παίδας.” (2)

Η αναδρομή στη μακραίωνη παράδοση του άβατου του Άθω, μας οδηγεί στον 10ο αι. Συγκεκριμένα στη μορφή του οσίου Αθανασίου του Αθωνίτη, που ίδρυσε το 965 μ.Χ, την πρώτη μονή του Αγ. Όρους, την Παμμεγίστη Λαύρα, δια εξόδων του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά. Ο όσιος Αθανάσιος, μετά το θάνατο του γέροντά του, Μιχαήλ Φωκά του Μαλεϊνού, που ασκείτο σε μονή στο όρος Κομνά της Βιθυνίας, μετέβη προς άσκηση στον Άθω. Εκεί έκτισε τη Λαύρα και θέσπισε ασκητικές διατάξεις, ρυθμίζοντας την καθημερινή ζωή των Αγιορειτών μοναχών. Μια από αυτές, όριζε να μην εισέρχονται γυναίκες, ούτε θηλυκό ζώο. Οι διατάξεις υπάρχουν χειρόγραφες πάνω σε μεμβράνη που ονομάζεται ”Τράγος” από το δέρμα του ζώου που χρησιμοποιήθηκε. Κτήτορες και ιδρυτές των μονών του Άθω, όπως διασώζεται στα χρυσόβουλα, είναι οι βυζαντινοί αυτοκράτορες. Με αυτά οι κτήτορες καθιέρωσαν το αυτόνομο, το αυτοδέσποτον, το αδούλωτον και το ανεξάρτητον των μονών, την κυριότητα επί των μοναστηριακών κτημάτων, την κατοχή και νομή όλων των προσόδων των κτήσεων αυτών. Ανάμεσα στα χρυσόβουλα που υπάρχουν στο Αγ.Όρος για το θέμα του αβάτου και της κατοχύρωσής του, είναι και αυτοκρατορικές διαταγές που έχουν τις υπογραφές των Βασιλείου Μακεδόνος (875), του Ιωάννη Τσιμισκή (972), του Κωνσταντίνου Μονομάχου (1045), του Ανδρονίκου Κομνηνού (1375) (3) κ.α.

Το άβατο ίσχυσε και κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, αλλά παραβιάσθηκε κατά καιρούς αναγκαστικά για λόγους ανθρωπιστικούς, όπως στην Ελληνική Επανάσταση. Τότε, χιλιάδες γυναικόπαιδα κατέφυγαν στον Άθω για να σωθούν μετά από τα γεγονότα του Πολύγυρου, την αρνητική έκβαση της μάχης της Κασσάνδρας (30-10-1821) και την αποτυχία του κινήματος του Εμ. Παππά στη Χαλκιδική, οπότε υπήρχε ο κίνδυνος της σφαγής του ελληνικού πληθυσμού από τους Τούρκους. (4)
Στον 20ο αι., το θέμα του Αγίου όρους ρυθμίστηκε από διαδοχικές Συνθήκες όπως: Η Συνθήκη του Λονδίνου (17-5-1913), όταν η Τουρκία άφησε τη χερσόνησο του Άθω στις Μεγάλες Δυνάμεις και υπεγράφη στο Λονδίνο πρωτόκολλο με το οποίο το Άγ. Όρος ανεκηρύσσετο πολιτεία ανεξάρτητος και αυτόνομος (Αρθ.5).

Στη Συνθήκη της Λωζάνης (24-7-1923), όπου κατεκυρώθη οριστικά η Ελληνική κυριαρχία επί του Άθω.
Το 1926 ψηφίστηκε και επικυρώθηκε από την Ελληνική Βουλή, ο υπό των 20 Μονών ψηφισμένος Καταστατικός Χάρτης, που εξασφαλίζει τον ιερό προορισμό του Αγ. Όρους τον οποίον εθέσπισε η ευσέβεια των Βυζαντινών αυτοκρατόρων και του Ελληνικού Έθνους (5).
Από το 1953 ψηφίστηκε νόμος για την παραβίαση, που προβλέπει ποινή φυλάκισης 2 μηνών έως 1 χρόνο, μη εξαγοραζόμενη.
Κατά τη συνθήκη προσχώρησης της χώρας στην Ε.Ο.Κ το 1979, έγινε δεκτή κοινή δήλωση περί του καθεστώτος του Αγ. Όρους, η οποία επικυρώθηκε το 1981.

Σύμφωνα με την Ιερά Επιστασία, το άβατο είναι μέρος του ειδικού καθεστώτος του Αγ. Όρους και θεμελιώνεται επαρκώς νομικά, τόσο στο αυτοδιοίκητο, όσο και στα θεμελιώδη δικαιώματα της θρησκευτικής ελευθερίας και της προστασίας της περιουσίας και του ιδιωτικού ασύλου. Η άρση θα σήμαινε παραβίαση του δικαιώματος των Αγιορειτών να επιλέγουν τον τρόπο εκπληρώσεως της λατρείας τους προς το θεό. Δικαίωμα λοιπόν, εναντίον δικαιώματος; Πρόκειται για μια αντίθεση ανάμεσα στο δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης και μετακίνησης, που δήθεν καταπατείται, και στο δικαίωμα των μοναχών να ζουν, όπως αυτοί επιθυμούν, και να δέχονται στο χώρο τους αυτούς που εκείνοι θέλουν. Φανταστείτε, για παράδειγμα, να σας υποχρεώνει κάποιος να τον δεχτείτε στο χώρο σας επικαλούμενος το δικαίωμά του να πηγαίνει οπουδήποτε, ενάντια στο δικαίωμα και την επιθυμία σας να ορίζετε εσείς τα του οίκου σας.

Το δικαίωμα των αγιορειτών, ενισχύεται επί πλέον από μια παράδοση 1200 χρόνων και είναι σαφές, ότι δε στρέφεται περιφρονητικά εναντίον του γυναικείου φύλου και της ισότιμης υπόστασης των γυναικών, αλλά έχει ως μόνο σκοπό την προφύλαξη και την απερίσπαστη άσκηση των μοναχών και των ασκητών που αγωνίζονται, εν αδυναμία σαρκός, για την τήρηση της παρθενίας και την πνευματική τους τελειοποίηση. Άλλωστε μια γυναίκα, η Παναγία, είναι η βασίλισσα του Αγίου Όρους και αποτελεί το πρόσωπο προς το οποίο οι μοναχοί αποδίδουν ιδιαίτερη λατρεία. ”Η παράδοση θέλει πως η Θεοτόκος εζήτησε από τον Υιό της ”κλήρο ιδικόν της” το Άγιον Όρος και ο Κύριος το εδέχθη. Έτσι ο χώρος ονομάζεται και ”Περιβόλι της Παναγίας” και είναι άβατον σε κάθε γυναίκα και ως εκ τούτου δεν εορτάζεται καμμία Αγία. Εξαίρεση γίνεται δια την Αγία Άννα την Θεοπρομήτορα.” (6). Θα πρέπει επίσης να υπενθυμιστεί, ότι ο θεσμός του άβατου για τους άνδρες, ισχύει για τους ίδιους λόγους, τόσο σε γυναικείες μονές στην Ελλάδα, όσο και σε πολλές καθολικές μονές της δυτικής Ευρώπης. Έτσι, ερωτηματικά προκαλεί η επιμονή κάποιων στην άρση του άβατου, ειδικά, του Αγ. Όρους.

Τι ισχύει

Το Άγιο Όρος αποτελεί αυτοδιοίκητο τμήμα του Ελληνικού κράτους, που υπάγεται πολιτικά στο Υπουργείο Εξωτερικών και θρησκευτικά στην Δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης.

Έχει εδαφικά διαιρεθεί σε είκοσι αυτοδιοίκητες περιοχές. Κάθε περιοχή αποτελείται από μία κυρίαρχη μονή και διάφορους άλλους μοναστικούς οικισμούς γύρω από αυτήν (σκήτες, κελλιά, καλύβες, καθίσματα, ησυχαστήρια).

Υπεύθυνος της κάθε μονής είναι ο Ηγούμενος που εκλέγεται από τους μοναχούς της μονής ισόβια. Οι Ηγούμενοι κάθε μονής αποτελούν την Ιερά Σύναξη και ασκούν την νομοθετική εξουσία.

Παράλληλα κάθε χρόνο εκλέγεται από την μονή και ο αντιπρόσωπος της στην Ιερά Κοινότητα, η οποία ασκεί την διοικητική εξουσία, ενώ την εκτελεστική εξουσία ασκεί η Ιερά Επιστασία που αποτελείται από 4 μέλη επιλεγμένα από τις 5 πρώτες ιεραρχικά μονές.
Η Ιερή Κοινότητα, ως Ανώτατη Αρχή, εποπτεύει για τη πιστή τήρηση του Καταστατικού Χάρτη του Αγίου Όρους, ο οποίος αποτελείται απο 184 άρθρα και συνετάγει και ενεκρίθει στίς 10 Μαίου 1924 έν Καρυαίς.

«Δεν απειλείται το άβατον του Αγίου Όρους»

«Το Άβατον του Αγίου Όρους δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Το Άγιον Όρος ανήκει στους οικιστές του και ουδείς μπορεί να εισέλθει σε αυτό χωρίς την άδειά τους, πόσο μάλλον να αλλάξει τους κανόνες του. Ακόμη και για τις επισκέψεις προσκυνητών απαιτείται η προηγούμενη έκδοση ειδικού Διαμονητηρίου.  Το Άβατον ισχύει αιώνες και είναι κατοχυρωμένο με διεθνείς συμβάσεις. Στο σύμφωνο προσχώρησης της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατοχυρώνονται όλοι οι ιεροί κανόνες του Αγίου Όρους, ακόμη και οι “εθιμικώς ισχύοντες”, δήλωσε ο πολιτικός διοικητής της Αυτόνομης Μοναστικής Πολιτείας Αγίου Όρους, Αρίστος Κασμίρογλου.

Πηγή: imerisia.gr και iefimerida.gr