Με αιφνιδιασμό βάλαμε φραγή στα όνειρα του Σουλτάνου

Η άμεση έκδοση NAVTEX, όπου και η Μάλτα παραχώρησε περιοχές της, αλλά και η συμμετοχή της αμερικανικής ExxonMobil στις έρευνες αλλάζει τα δεδομένα στην Ανατολική Μεσόγειο, καθιστώντας το τουρκολιβυκό μνημόνιο ανενεργό

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Έπιασε δουλειά το ερευνητικό σκάφος «Sanco Swift» μετά την έκδοση της σχετικής NAVTEX από το Πολεμικό Ναυτικό η οποία και σηματοδοτεί τη νέα φάση των ερευνών της χώρας για τον εντοπισμό και την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου των υδρογονανθράκων. Τα μηνύματα που εκπέμπει η κοινοπραξία ExxonMobil – Helleniq Energy (πρώην ΕΛΠΕ) για τις περιοχές που θα ερευνηθούν είναι πολύ θετικά και μιλούν για κοιτάσματα πολύ σημαντικά, από τα οποία όλοι θα βγουν κερδισμένοι.

Το «Sanco Swift» ανήκει στη νορβηγική εταιρεία γεωφυσικών ερευνών PGS και σύμφωνα με την ενημέρωση που έδωσε η Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων και Ενεργειακών Πόρων (ΕΔΕΥΠ) θα επιχειρήσει την πρόσκτηση 11.000 χιλιομέτρων δισδιάστατων σεισμικών δεδομένων στα blocks «δυτικά της Κρήτης» και «νοτιοδυτικά της Κρήτης». Οι παραχωρησιούχοι θα αποκτήσουν τα σεισμικά δεδομένα από την PGS έναντι αμοιβής καθώς η εντολή για τις έρευνες φέρεται να δόθηκε από το ελληνικό Δημόσιο. Μετά τη λήψη των δισδιάστατων δεδομένων προς το τέλος του 2023 θα υπάρχει η πρώτη «απεικόνιση» των γεωλογικών δεδομένων των δύο blocks και το 2024 θα πραγματοποιηθούν και τρισδιάστατες έρευνες προκειμένου πια να ακτινογραφηθούν… οι πιθανοί στόχοι γεώτρησης με μεγαλύτερη ακρίβεια. Το 2025 θα γίνει η πρώτη δοκιμαστική γεώτρηση από την κοινοπραξία.

Νωρίτερα από τα blocks της Κρήτης έχουν ξεκινήσει οι σεισμικές έρευνες στην «παραχώρηση 2» στο Ιόνιο Πέλαγος στα όρια της υφαλοκρηπίδας με την Ιταλία. Το block έχουν μισθώσει οι εταιρείες της κοινοπραξίας Energean – Helleniq Energy. Εκεί έχει πιάσει δουλειά το σκάφος της PGS «Ramform Hyperion». Οι μισθωτές προχώρησαν απευθείας σε τρισδιάστατες έρευνες (2.000 χλμ.) καθώς έχουν επιλεχθεί οι στόχοι. Ετσι η πρώτη δοκιμαστική γεώτρηση αναμένεται το 2024.

Νωρίτερα, όμως, από αυτές τις γεωτρήσεις θα έρθει εκείνη της χερσαίας παραχώρησης των Ιωαννίνων. Η παραχωρησιούχος Energean, ετοιμάζεται για τις αρχές του καλοκαιριού του 2023 να ρίξει γεωτρύπανο προκειμένου να διαπιστώσει αν οι σεισμικές των προηγούμενων ετών για τον πιθανό στόχο στη Ζίτσα επαληθευτούν. Με αυτήν τη δοκιμαστική γεώτρηση η Ελλάδα θα έχει την πρώτη εικόνα σχετικά με τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στο υπέδαφός της. Και συγκεκριμένα θα έχει την πρώτη αποτίμηση του μεγέθους των αποθεμάτων στη δυτική Ελλάδα.

Σημειώνεται πως στις αρχές της χρονιάς είχαν προηγηθεί σεισμικές έρευνες και στις θαλάσσιες παραχωρήσεις της Helleniq Energy, «ΒΔ Πελοπόννησος» και «Ιόνιο». Τα αποτελέσματα των σεισμικών δεδομένων αναμένονται στο τέλος της χρονιάς.

Ο αιφνιδιασμός

Και μπορεί να μην έχουμε άμεσα αποτελέσματα από τις έρευνες και θα πρέπει να περιμένουμε τουλάχιστον δύο χρόνια, όμως στην κυριολεξία πιάσαμε του Τούρκους στον ύπνο. Και αυτός ο αιφνιδιασμός φάνηκε και από το γεγονός το πώς αντέδρασαν οι διάφοροι αναλυτές της… τουρκικής προεδρίας στα τηλεοπτικά κανάλια της γείτονας. Έφτασαν στο σημείο να πουν ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να διεξαγάγει έρευνες, διότι εκεί βρίσκεται η Γαύδος με βάση το παράνομο τουρκολιβυκο μνημόνιο, το οποίο πρόσφατα απέρριψε κι επισήμως το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ζητώντας από την Λιβυκή κυβέρνηση να μην υπογράφει συμφωνίες διότι είναι προσωρινή και δεν θα αναγνωριστούν διεθνώς.

Και την ώρα που οι Τούρκοι απειλούν ότι θα βγάλουν τα ερευνητικά στην Ανατολική Μεσόγειο, η Ελλάδα ένα βράδυ ξαφνικά μπήκε στο παιχνίδι δυναμικά, δίχως να το πάρουν χαμπάρι τα γεράκια του Ερντογάν.

Ας μην λησμονούμε ότι υπήρξε συνεννόηση με την Μάλτα, ώστε η ΝAVTEX για την πραγματοποίηση των σεισμικών ερευνών, περιλαμβάνει και γεωγραφικές συντεταγμένες που αφορούν στο χώρο ευθύνης της νησιωτικής χώρας, διευρύνοντας έτσι το πεδίο των ερευνών. Με την ίδια NAVTEX προτρέπονται τα παραπλέοντα πλοία να τηρούν απόσταση ασφαλείας.

Είναι χαρακτηριστικό το πόσο αιφνιδιάστηκαν οι Τούρκοι, που ο υπουργός Ενέργειας, Φατίχ Ντονμέζ, δεν μπόρεσε να κρύψει την αμηχανία του δηλώνοντας ότι μια διμερής συμφωνία -αναφερόμενος στο παράνομο και άκυρο τουρκολιβυκό μνημόνιο- δεν θα έπρεπε να ενοχλεί μια τρίτη χώρα, «φωτογραφίζοντας» την Ελλάδα.

Πλέον δημιουργούνται νέα δεδομένα στην ενεργειακή σκακιέρα της ΝΑ Μεσογείου. Εκτός από το τεράστιο οικονομικό όφελος, δημιουργούνται πλέον άλλες συνθήκες στα νότια της Κρήτης. Το ποιο σημαντικό είναι ότι με την συμμετοχή της ExxonMobil, η Ελλάδα εξασφαλίζει και την αρωγή των ΗΠΑ, οι οποίες έτσι κι αλλιώς έχουν έντονη παρουσία στην περιοχή.

Μάλιστα ο Κυριάκος Μητσοτάκης συναντήθηκε με τον ειδικό απεσταλμένο του προέδρου των ΗΠΑ για το κλίμα, Τζον Κέρι, στο περιθώριο της διάσκεψης του ΟΗΕ για το κλίμα, που διεξήχθη στην Αίγυπτο. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης με τον Κέρι, συζητήθηκε η συνεργασία Ελλάδας – Ηνωμένων Πολιτειών σε θέματα αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και για την επίτευξη του στόχου περί μηδενικού ισοζυγίου εκπομπών έως το 2050. Θα πρέπει να τονιστεί ότι ο Τζον Κέρι ήταν υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ επί προεδρίας του Μπαράκ Ομπάμα και αντιπροεδρίας Τζο Μπάιντεν από το 2013-2017 και γνωρίζει άριστα τα προβλήματα της περιοχής.

 Το ιστορικό των ερευνών

Οι έρευνες για τους υδρογονάνθρακες πραγματοποιούνται από εταιρείες οι οποίες έχουν εξασφαλίσει από το ελληνικό Δημόσιο το δικαίωμα διεξαγωγής ερευνών για συγκεκριμένες χερσαίες ή θαλάσσιες περιοχές. Το 2011-2012 η νορβηγική εταιρεία PGS πραγματοποίησε ευρεία έρευνα στο Ιόνιο και τις περιοχές δυτικά και νότια της Πελοποννήσου και της Κρήτης. Το καλοκαίρι του 2015 η Energean πραγματοποίησε τρεις γεωτρήσεις στο κοίτασμα Έψιλον του Πρίνου και 14 παρεμβάσεις σε παλαιότερες γεωτρήσεις.

Το 2016 η Helleniq Energy διεξήγαγε σεισμική έρευνα στον Πατραϊκό Κόλπο. Την περίοδο 2018-2019 πραγματοποιήθηκε σεισμική έρευνα σε έξι δήμους του Νομού Ιωαννίνων από την ισπανική Repsol και την Energean. Τον χειμώνα του 2021 η Helleniq ολοκλήρωσε δύο δισδιάστατες σεισμικές έρευνες, μία στον Κυπαρισσιακό Κόλπο (Περιοχή 10) και άλλη μία στο Ιόνιο. Αυτές τις μέρες η Energean και η Helleniq πραγματοποιούν έρευνες στο Block 2 δυτικά της Κέρκυρας, οι οποίες θα διαρκέσουν μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου. Σύμφωνα με την Εθνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων, στη θαλάσσια περιοχή που έχει ερευνηθεί και ανατεθεί, έχουν εντοπισθεί πάνω από 30 υποψήφιοι στόχοι.

Υπό την προϋπόθεση ότι θα είναι επιτυχείς το ένα τέταρτο των γεωτρήσεων στις γεωλογικές δομές που έχουν εντοπισθεί στις θαλάσσιες περιοχές του Ιονίου και νότια και δυτικά της Κρήτης, εκτιμάται ότι αυτές οι δομές θα μπορούσαν να φιλοξενούν αποθέματα της τάξης των 12 δισεκατομμυρίων βαρελιών ισοδύναμου πετρελαίου ή 70 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδών αερίου.

Πάντως για να λέμε και του στραβού το δίκιο ΕΔΕΥΕΠ και ExxonMobil θα δώσουν μάχη με τον χρόνο για να κερδίσουν το στοίχημα της εξερεύνησης των δύο θαλάσσιων περιοχών της Κρήτης και να ανακτήσουν τον χαμένο χρόνο από το 2014 που ξεκίνησε το φιλόδοξο πρόγραμμα αξιοποίησης των πιθανολογούμενων εγχώριων κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Η επανεκκίνηση του προγράμματος τον Απρίλιο του 2022 ήταν αποτέλεσμα της πανευρωπαϊκής στροφής στο φυσικό αέριο εν μέσω της ενεργειακής κρίσης που ανέδειξε πανευρωπαϊκά τον ρόλο του για την απεξάρτηση από τη Ρωσία αλλά την ομαλή ενεργειακή μετάβαση. Το επίσημο χρονοδιάγραμμα που έχει θέσει η ΕΔΕΥΕΠ τοποθετεί την απόφαση για την πρώτη ερευνητική γεώτρηση το διάστημα 2025-2026, την ανάπτυξη του κοιτάσματος το 2027 και την έναρξη της παραγωγής, εφόσον όλα εξελιχθούν ομαλά και οι έρευνες στεφθούν με επιτυχία, το 2029. Η εταιρεία ωστόσο θα επιδιώξει να κινηθεί γρήγορα για να καταφέρει να πραγματοποιήσει την πρώτη ερευνητική γεώτρηση μέσα στο 2025 και την παραγωγή του κοιτάσματος το 2027 ή και νωρίτερα.

Το νέο ρεκόρ παγκοσμίως στην ανάπτυξη κοιτασμάτων το έθεσε η ιταλική ΕΝΙ με το κοίτασμα Zor στην ΑΟΖ της Αιγύπτου, στα 2,5 χρόνια. Με αυτόν τον στόχο συγκρίνονται πλέον όλες οι εταιρείες διεθνώς, και ο επικεφαλής της ΕΔΕΥΕΠ Αριστοφάνης Στεφάτος αισιοδοξεί, ότι θα μπορούσαμε να τον επιτύχουμε. Η επίτευξη ή μη των φιλόδοξων χρονοδιαγραμμάτων, ωστόσο, δεν αναιρεί τη σημασία της εξερεύνησης, που θα δώσει τη δυνατότητα στη χώρα για πρώτη φορά να έχει μια πραγματική εικόνα για το τι κρύβει το υπέδαφός της σε υδρογονάνθρακες και το κατά πόσον αυτοί μπορεί να είναι εκμεταλλεύσιμοι και να συνδράμουν στην ενεργειακή αυτονομία και ασφάλεια της χώρας αλλά και της Ευρώπης.

Η συνεργασία με την Λιβύη

Θα πρέπει να τονιστεί ότι πριν από την ανακοίνωση εκ μέρους του πρωθυπουργού για τη  διενέργεια σεισμικών ερευνών και την άμεση κινητοποίηση όλων των πλευρών για να ξεκινήσουν άμεσα, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ με τον δικό του «πειστικό» τρόπο φέρεται να «ευλογεί» μία ενεργειακή διασύνδεση μεταξύ της Ελλάδας και της Λιβύης. Το αμερικανικό υπουργείο διευκρινίζει ότι δίνει ιδιαίτερα έμφαση στις συνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς εκτιμά ότι βοηθούν στην διαδικασία της ενεργειακής μετάβασης και ενισχύουν την ενεργειακή ασφάλεια.

Μάλιστα ο επικεφαλής της Εθνικής Επιχείρησης Πετρελαίου της Λιβύης, Φαρχάτ Μπενγκντάρα, δήλωσε ότι η χώρα εξετάζει την δημιουργία δύο αγωγών φυσικού αερίου προς την Ελλάδα και την αιγυπτιακή πόλη Νταμιέτα. Απαντώντας σε ερώτηση του ΑΠΕ-ΜΠΕ σχετικά με το ενδεχόμενο της δημιουργίας ενός αγωγού που θα συνδέει την Ελλάδα με την Λιβύη, εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ είπε ότι «είναι μακροχρόνια πεποίθησή μας ότι η ανάπτυξη των πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο θα πρέπει να προάγει τη συνεργασία και να παρέχει τα θεμέλια για διαρκή ενεργειακή ασφάλεια και οικονομική ευημερία σε ολόκληρη την περιοχή. Γενικά, εξακολουθούμε να υποστηρίζουμε ενεργειακά έργα που θα διασυνδέσουν φυσικά ζωτικές ενεργειακές αγορές, όπως η Ανατολική Μεσόγειος και η Βόρεια Αφρική, με την Ευρώπη, και ιδιαίτερα τις διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας που βοηθούν στην προετοιμασία για τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια που ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια και βιωσιμότητα».

Από ελληνική πλευράς ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, επανέλαβε ότι η Ελλάδα τείνει χείρα συνεργασίας στη Λιβύη για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών –κάτι άλλωστε στο οποίο αναφέρθηκε και ο ίδιος ο Πρωθυπουργός– αναγνωρίζοντας ωστόσο ότι προς ώρας δεν υπάρχει ο αξιόπιστος συνομιλητής στην πλευρά της προσωρινής – μεταβατικής κυβέρνησης, όπως δεν δεσμεύουν τη Λιβύη οι συμφωνίες που έχει υπογράψει εσχάτως με την Τουρκία. Στη συνέντευξή του στον ΑΝΤ1, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης προανήγγειλε άνοιγμα της Ελλάδας προς την πλευρά της Λιβύης συνολικά, για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών. Όπως επεσήμανε «Ελλάδα και Λιβύη έχουν ακτές οι οποίες βρίσκονται απέναντι η μία από τις άλλες. Είναι ο φυσικός συνομιλητής μας η Λιβύη. Και θα μπορούσαμε να διερευνήσουμε τη δυνατότητα να αξιοποιήσουμε από κοινού υδρογονάνθρακες οι οποίοι βρίσκονται στην περιοχή μεταξύ Ελλάδος και Λιβύης». Και συμπλήρωσε πως «προϋποθέτει στην τελική του κατάληξη την οριοθέτηση, μια οριστική συμφωνία».

Και βέβαια όλοι κατανοούμε, ότι με την έναρξη των ερευνών εκ μέρους της Ελλάδας βάζει φραγή στα τουρκικά όνειρα για δικές του έρευνες στα Λιβυκά χωρικά ύδατα νοτίως της Κρήτης. Η παρουσία του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού στην ευρύτερη περιοχή για να υποστηρίξουν την αμερικανική επένδυση δεν επιτρέπει παιχνίδια εκ μέρους των Τούρκων. Και όπως αναφέρουν διπλωματικές πηγές «αποκλείεται ακόμη και εάν πιεστεί η κυβέρνηση της Λιβύης να προβεί σε κάποια ενέργεια, που θα προκαλέσει την οργή της Ουάσιγκτον, που θα είναι μεγαλύτερη από την αντίδραση προ ημερών του Στέιτ Ντιπάρτεμνετ, όταν και ξεκαθάρισε ότι δεν αναγνωρίζεται καμία συμφωνία που έχει υπογράψει η προσωρινή κυβέρνηση της Λιβύης».

Στραπάτσο από τις ΗΠΑ

Την ίδια ώρα τα μαντάτα για την Άγκυρα από τις ΗΠΑ δεν ήταν ευχάριστα. Το «κόκκινο τσουνάμι» που είχε υποσχεθεί ο Ντόναλντ Τραμπ στις ενδιάμεσες εκλογές δεν ήρθε ποτέ και ήδη οι Ρεπουμπλικανοί αναζητούν ένα νεώτερο σε ηλικία υποψήφιο για τις προεδρικές εκλογές του 2024. Ναι μεν οι Ρεπουμπλικάνοι κέρδισαν την Βουλή, αλλά στην Γερουσία δεν έγινε η ανατροπή. Επίσης ηττήθηκαν οι υποψήφιοι τους σε πολιτείες κλειδιά, όπως η Πενσυλβανία. Εκεί το πουλέν του Ερντογάν, ο τουρκικής καταγωγής και μουσουλμάνος στο θρήσκευμα Μεχμέτ Οζ (και προσωπικός φίλος του Τραμπ), ο γνωστός σε όλους του αμερικανούς ως ο τηλεγιατρός «Δρ Οζ» έχασε καθαρά από τον δημοκρατικό Τζον Φέντερμαν, που έχει το παρατσούκλι ο πιο «cool δήμαρχος της Αμερικής», λόγω του ότι ντύνεται σπορ, ενώ πάει στο γραφείο με φούτερ. Από το 2005 έως το 2019, ο Τζον Φέτερμαν διετέλεσε δήμαρχος του Μπράντοκ στην Πενσιλβάνια.