ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ: Απελάσεις με… πατέντα Μελόνι

Είναι πανθομολογούμενο ότι οι όροι περί ευρωπαϊκής συναντίληψης και σύμπνοιας χρησιμοποιούνται κατ’ ευφημισμό και πάντα στο τέλος κάθε σημαντικής Συνόδου Κορυφής στις Βρυξέλλες προκειμένου να περάσει το μήνυμα ότι οι προκλήσεις-κρίσεις αντιμετωπίζονται συλλογικά από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε.. Το πώς αντιμετωπίστηκε από την τελευταία σύνοδο η κρίση ασύλου που ταλανίζει την Γηραιά Ήπειρο αποδεικνύει του λόγου το αληθές.

Του Νίκου Τσαγκατάκη

«Τέλος καλό χωρίς να είναι όλα καλά» θα μπορούσε να επιγράφεται το ουσιαστικό συμπέρασμα που βγήκε από την τελευταία Σύνοδο Κορυφής για το μεταναστευτικό, αφού το σύνολο των εταίρων αναγνωρίζουν μεν ότι πρέπει να διευκολυνθούν, αυξηθούν και επιταχυνθούν οι επιστροφών μεταναστών από την Ε.Ε., αλλά δεν ξέρουν το «πώς». Αυτός είναι και ο λόγος που στην τελευταία «ευρωσύναξη» αποφασίστηκε γενικόλογα ότι πρέπει η Ευρώπη να σκληρύνει τη μεταναστευτική πολιτική της και να κλωτσήσει το τενεκεδάκι των αποφάσεων καταρχάς στην άτυπη Σύνοδο Κορυφής του Νοεμβρίου και εν συνεχεία στο τακτικό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου, όπου θα πρέπει να ληφθούν και οι τελικές αποφάσεις.

Από αυτό το διήμερο όπου υπήρξαν πολλές συναντήσεις και ανταλλαγές απόψεων –όχι πάντα υπό το φώς των προβολέων και της δημοσιότητας, επομένως μη ανακοινώσιμα– η ελληνική αντιπροσωπία επέστρεψε στην Ελλάδα δηλώνοντας (σχετικά) ικανοποιημένη, καθώς όπως ισχυρίστηκε από την πρωτεύουσα του Βελγίου ο Κυριάκος Μητσοτάκης η ευρωπαϊκή πολιτική στο μεταναστευτικό ήρθε πιο κοντά στις ελληνικές θέσεις. Σύμφωνα με τον Έλληνα πρωθυπουργό η Ένωση είναι εκείνη που θα πρέπει να καθορίζει ποιον θα αφήσει να εισέρχεται στους κόλπους της αλλά και το πώς θα επιστρέφει στη χώρα από την οποία προήλθε όποιος εισερχόμενος στην Ε.Ε. δεν δικαιούται άσυλο.

Με βάση τα παραπάνω η Ελλάδα, μαζί με τους υπόλοιπους εταίρους, εξουσιοδότησαν την Κομισίον και την πρόεδρό της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να επεξεργαστεί τάχιστα μία καινούργια ευρωπαϊκή νομοθεσία γύρω από τα ζητήματα των επιστροφών που να είναι αποτελεσματική και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των καιρών, δεδομένου ότι το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο φαντάζει πεπερασμένο. Θυμίζεται ότι τον περασμένο Μάιο ψηφίστηκε από όλες τις χώρες το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο που μεταξύ άλλων κανόνων υιοθετούσε το καινοτόμο σύστημα της «υποχρεωτικής αλληλεγγύης» που έδινε στις χώρες τρεις επιλογές για τη διαχείριση των αιτούντων άσυλο: να μετεγκαταστήσουν έναν ορισμένο αριθμό από αυτούς, να πληρώνουν 20.000 ευρώ για κάθε έναν που απορρίπτουν ή να χρηματοδοτούν επιχειρησιακή υποστήριξη.

Το αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας δεν είναι τόσο ενθαρρυντικά και η αλήθεια είναι ότι το όλο εγχείρημα να αναζητηθούν οι περίφημοι «κόμβοι επιστροφών» φαντάζει δύσκολο και λόγω του όγκου των μεταναστευτικών-προσφυγικών ροών και λόγω των γραφειοκρατικών διαδικασιών. Ενδεικτική της κατάστασης που επικρατεί είναι η δήλωση της Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν ότι το 2023, 484.000 πολίτες τρίτων χωρών διατάχθηκαν να εγκαταλείψουν την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά μόλις το 20% –ούτε 100.000 άνθρωποι– δεν επέστρεψε στην χώρα προέλευσης.

Από την Πολωνία στη Μελόνι

Υπό αυτό το πρίσμα δεν ακούγεται παράλογο ότι οι «27» στάθηκαν υποστηρικτικά στο πλευρό της Πολωνίας που δρομολογεί την προσωρινή αναστολή της αποδοχής αιτήσεων ασύλου από μετανάστες που ωθούνται στα ανατολικά σύνορά της από τη Λευκορωσία και τη Ρωσία. Παρά τις φωνές αλληλεγγυών οργανώσεων που θεωρούν ότι το πολωνικό σχέδιο παραβιάζει τον χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ε.Ε., η ίδια η πρόεδρος της Κομισίον επιχειρηματολόγησε ότι πρόκειται για νόμιμη προσωρινή απάντηση της Βαρσοβία στην υβριδική επίθεση που δέχεται η Πολωνία από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία.

Είναι ξεκάθαρο πλέον ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε μία φάση με το μεταναστευτικό όπου κάθε χώρα πράττει κατά το δοκούν και προωθεί… ατομικά εθνικά μέτρα για να περιορίσει τις ροές στα εδάφη της. Υπό αυτό το πρίσμα, άλλωστε, βρίσκει οπαδούς το σχέδιο της Ιταλίας να «μετακομίσει» το μεταναστευτικό… πρόβλημά της στη γειτονική της Αλβανία, μιας και όπως είπε και η Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν –αναφερόμενη στην Πολωνιά– «οι εξαιρετικές καταστάσεις απαιτούν κατάλληλα μέτρα».

Η ιταλο-αλβανική «πατέντα»

Με τα «κάστανα» του μεταναστευτικού να… τσουρουφλίζουν ήταν περίπου νομοτελειακό ότι κάθε χώρα-μέλος της Ε.Ε. ξεχωριστά θα άφηνε στην άκρη τους ευφημισμούς περί κοινής πολιτικής και ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και θα αναζητούσε λύσεις «έξω από το κουτί» έστω κι αν η αποτελεσματικότητά τους είναι αμφιλεγόμενη.

Ποδαρικό στις μονομερείς ενέργειες και μάλιστα κόντρα στη Συνθήκη Σένγκεν έκανε ως γνωστόν τον περασμένο μήνα η Γερμανία του σοσιαλιστή Όλαφ Σολτς επιβάλλοντας ένα καινούργιο καθεστώς αυστηρότατων ελέγχων στα χερσαία σύνορα της χώρας προχωρώντας παράλληλα σε απελάσεις-εξπρές. Ωστόσο το βραβείο… πατέντας διεκδικεί η Ιταλία της Τζόρτζια Μελόνι που έθεσε ήδη σε εφαρμογή την συμφωνία που υπέγραψε τον Νοέμβριο του 2023 με τον πρωθυπουργό της Αλβανίας Έντι Ράμα αναφορικά με την κατασκευή και «ενοικίαση» στο αλβανικό έδαφος δύο κέντρων υποδοχής και επεξεργασίας αιτήσεων μεταναστών. Στο πλαίσιο του ομολογουμένως παράδοξου διακρατικού deal, όσοι παράτυποι μετανάστες –κυρίως άντρες– πιάνονται στα χωρικά ύδατα της Ιταλίας μεταφέρονται στο αλβανικό λιμάνι του Σενγκτζίν όπου καταγράφονται και υποβάλλονται σε υγειονομικό έλεγχο και κατόπιν οδηγούνται στη δομή που έχει ανεγερθεί στην κοντινή περιοχή Γκζαντέρ, αναμένοντας την κατάληξη των αιτήσεών τους. Οι διαδικασίες τελούν υπό το ιταλικό νομοθετικό καθεστώς και όσων οι αιτήσεις απορρίπτονται κρατούνται σε ειδικό χώρο κράτησης εντός της δομής.

Το σχέδιο βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, απόδειξη ότι το πρωί της περασμένης Τετάρτης 16 μετανάστες (σ.σ. οι δύο επέστρεψαν επειδή ήταν ανήλικοι) μεταφέρθηκαν με πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού της Ιταλίας στη σημαιοστόλιστη από λάβαρα της Ιταλίας και της Ε.Ε. δομή της Γκζαντέρ.

Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνιεπαίρεται ότι η συμφωνία που πέτυχε με την Αλβανία αποτελεί παράδειγμα για την υπόλοιπη Ευρώπη στο πώς μπορεί να αποσυμπιεστεί η Ευρώπη από το μεταναστευτικό κύμα. Όμως στο εσωτερικό της γειτονικής μας χώρας ενδυναμώνονται οι αντίθετες φωνές που υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση Μελόνι δεν κάνει τίποτα περισσότερο από το να καταπατά τα ανθρώπινα δικαιώματα σπαταλώντας τα χρήματα των Ιταλών φορολογουμένων, δεδομένου ότι στη διάρκεια του πενταετούς «συμβολαίου» που έχει συναφθεί μεταξύ Ιταλίας και Αλβανίας η Ρώμη θα καταβάλλει στα Τίρανα σχεδόν ένα δισεκατομμύριο ευρώ (περίπου €160.000.000 κάθε χρόνο).

Ποιος έχει σειρά;

Την ιταλική πατέντα για εκτροπή μεταναστών σε εθνικό έδαφος εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης ζήλεψε η Ολλανδία και αναζήτησε τον δικό της «προορισμό» στην Ουγκάντα!!! Μάλιστα για λογαριασμό της ολλανδικής κυβέρνησης ταξίδεψε αυτή την εβδομάδα στην χώρα της ανατολικής Αφρικής η υπουργός Εξωτερικού Εμπορίου και Συνεργασίας για την Ανάπτυξη, Ραϊνέτε Κλέφερ, η οποία συζήτησε με ομολόγους της το ενδεχόμενο να υποδέχεται η Ουγκάντα στο έδαφός της μετανάστες που έχουν αιτηθεί άσυλο στην Ολλανδία αλλά αυτό έχει απορριφθεί. Σύμφωνα με την ολλανδική τετρακομματική κυβέρνηση –βασικός εταίρος της είναι το ακροδεξιό κόμμα του Χέερτ Βίλντερς– το σχέδιο είναι στα σπάργανα και επί του παρόντος γίνεται διερεύνηση προθέσεων και νομικών δυνατοτήτων.

Το άνοιγμα μιας παρόμοιας συζήτησης και εντός των ελληνικών τειχών μοιάζει μακρινό ενδεχόμενο, τουλάχιστον στην παρούσα συγκυρία, έστω κι αν κάποιες ακραίες φωνές όπως αυτή της προέδρου της «Φωνής Λογικής», Αφροδίτης Λατινοπούλου, προμοτάρουν το σχέδιο Μελόνι. Ήδη η ελληνική κυβέρνηση δια στόματος του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη που μίλησε στους Financial Times, έχει βάλει ερωτηματικά και αστερίσκους επιφύλαξης σχετικά με το πόσο αποδοτική μπορεί να είναι η επίμαχη διακρατική συμφωνία Ιταλίας-Αλβανίας, αλλά και σε σχέση με το αν το συγκεκριμένο μοντέλο δύναται να εφαρμοστεί σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Το αυστριακό μοντέλο που ξέμεινε από… καγκελάριο

Είναι ευκόλως εννοούμενο ότι καμία ευρωπαϊκή κυβέρνηση δεν μπορεί να θεωρήσει ότι δεν την αφορά η διόγκωση των μεταναστευτικών-προσφυγικών ροών που αναζητούν στη Γηραιά Ήπειρο τη γη της επαγγελίας. Πολλώ δε μάλλον δεν μπορεί να ισχυριστεί μία χώρα ότι έχει βρει και εφαρμόζει τη μαγική συνταγή που λύνει το πρόβλημα. Υπάρχει, ωστόσο, στην Ευρώπη ένα μοντέλο μεταναστευτικής πολιτικής που μοιάζει να διαχειρίζεται το πρόβλημα των ροών και του ασύλου με περισσότερο ανθρωπιστικούς όρους από το μοντέλο Μελόνι και το οποίο είχε παρουσιάσει μέσα από τις σελίδες της η «Α» μόλις προ μερικών μηνών.

Ο λόγος για την Αυστρία στην οποία η κυβέρνηση του Καρλ Νεχάμερ επιδιώκει να ενσωματωθούν οι μετανάστες όσο το δυνατόν περισσότερο στον κοινωνικό ιστό της χώρας, αναλογιζόμενη και την εύλογη ανησυχία πολλών ηγεσίών-εταίρων στην Ε.Ε. ότι μερίδα παράτυπων μεταναστών ριζοσπαστικοποιούνται και εξελίσσονται σε σημαντικό πρόβλημα ασφάλειας για τις χώρες διαμονής.

Πιο συγκεκριμένα, η Βιέννη αποφάσισε κι αυτή να αυστηροποιήσει το νομικό πλαίσιο που αφορά όσους πολίτες τρίτης χώρας ή ανιθαγενείς οι οποίοι ζητούν άσυλο παραμονής στην Αυστρία. Οι νέοι κανόνες βρίσκονται σε ισχύ ήδη από την ημέρα της εξαγγελίας τους, στα μέσα Ιουλίου, και μεταξύ άλλων προβλέπεται ότι οι πρόσφυγες που αιτούνται άσυλο θα πρέπει υποχρεωτικά να εργάζονται είτε σε φιλανθρωπικές εργασίες για το κράτος ή τις τοπικές αρχές, είτε σε εταιρείες που θα έχουν τουλάχιστον 5 ανθρώπους σε κοινωνική εργασία, στους τομείς της νοσηλείας ή σε καταφύγια αστέγων, για όσο διάστημα θα παραμένουν στην Αυστρία. Αυτό που αποπειράται να πετύχει η αυστριακή κυβέρνηση με την εν λόγω νομοθέτηση είναι να ενσωματωθούν οι μετανάστες όσο το δυνατόν περισσότερο στον κοινωνικό ιστό της χώρας. Σημειώνεται πως όσοι από τους αιτούντες δεν συμμορφωθούν με το καινούργιο κανονιστικό πλαίσιο θα υποστούν ως πρώτη συνέπεια την κατά 50% μείωση του ημερήσιου επιδόματος που δικαιούνται από τα €40 στα €20.

Το πρόβλημα στην Αυστρία είναι ότι στο διάστημα που μεσολάβησε από την παραπάνω νομοθέτηση μέχρι και σήμερα η χώρα… ξέμεινε από καγκελάριο. Κι αυτό διότι ο Νεχάμερ υπέβαλε την παραίτηση της κυβέρνησής του στις αρχές Οκτωβρίου υπό το βάρος της εκλογικής ήττας στις εθνικές εκλογές, όπου το κυβερνόν κόμμα του, το Αυστριακό Λαϊκό Κόμμα (ÖVP) έμεινε δεύτερο πίσω από το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας (FPÖ).

Αξίζει, παρεμπιπτόντως, να σημειωθεί ότι η εξέλιξη στην αυστριακή πολιτική σκηνή είναι βέβαιο ότι δεν έχει χαροποιήσει την Ελλάδα, καθώς ο μέχρι πρότινος ομοσπονδιακός καγκελάριος της Αυστρίας στάθηκε στο πλευρό της χώρας μας και συνέβαλε σημαντικά –και ως ο ίδιος ως πρόσωπο και ως κυβερνήτης– στην απόκρουση και αποκλιμάκωση της υβριδικής εισβολής που δέχτηκε η Ελλάδα από χιλιάδες μετανάστες στον Έβρο τον Μάρτιο του 2020. Μάλιστα γι’ αυτή τη συμβολή του το ελληνικό υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου απένειμε το 2022 στον Καρλ Νεχάμερ το βραβείο της Διαμνημόνευσης Μεταναστευτικής Αρωγής Α΄ Τάξης.