Μουντιάλ Ψυχρού Πολέμου

Η μεγάλη γιορτή του ποδοσφαίρου αρχίζει την Πέμπτη στη Ρωσία, με τους πολίτες των πέντε ηπείρων να μένουν καθηλωμένοι στους δέκτες τους, προκειμένου ν’ απολαύσουν το υπερθέαμα που θα τους προσφέρουν οι μάγοι της μπάλας. Το κορυφαίο αθλητικό γεγονός του πλανήτη είναι εύλογο να συγκεντρώνει τα φώτα της δημοσιότητας και να προσφέρεται για μετάδοση μηνυμάτων. Όχι τόσο… διαφημιστικών, όσο προπαγάνδας.

Οι πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις του Μουντιάλ έχουν τεράστιες επιπτώσεις στις ισορροπίες μεταξύ των χωρών, είτε αυτές εκπροσωπούνται στα τελικά του Παγκοσμίου Kυπέλλου, είτε όχι. Ο αθλητισμός μπορεί να ενώνει και να στέλνει μηνύματα συναδέλφωσης των λαών, αλλά έχει τέτοια δύναμη που όλοι θέλουν να τη χρησιμοποιήσουν κατά το δοκούν.

Με τις σχέσεις Μόσχας – Δύσης να είναι στο κόκκινο λόγω της υπόθεσης Σκριπάλ και των απελάσεων διπλωματών που ακολούθησαν, όλο και περισσότερες χώρες ωθούνται σε μποϊκοτάζ του Μουντιάλ της Ρωσίας. Η απουσία επιφανών ηγετών από το σπουδαίο γεγονός στέλνει μηνύματα καταδίκης της πολιτικής του Πούτιν έναντι των δυτικών. Και αν τα μέτρα ασφαλείας είναι δρακόντεια λόγω των απειλών του ISIS, το μποϊκοτάζ, που διαφαίνεται σε διπλωματικό επίπεδο με χαρακτηριστικά ψυχρού πολέμου, δεν πρόκειται ν’ αποτραπεί. Στο αθλητικό μέρος, όλες οι ομάδες που έχουν προκριθεί θα είναι παρούσες.

Μεγάλη Βρετανία και Ισλανδία έχουν προαναγγείλει διπλωματικό μποϊκοτάζ. «Στα μέτρα που έχει λάβει η Ισλανδία συμπεριλαμβάνεται η διακοπή των διμερών επαφών με τις ρωσικές αρχές σε υψηλό επίπεδο», ανέφερε σε ανακοίνωσή του το ισλανδικό υπουργείο Εξωτερικών, προσθέτοντας ότι γι’ αυτόν τον λόγο μέλη της κυβέρνησης δεν θα παραβρεθούν φέτος σε αγώνες του Μουντιάλ. Η δήλωση της αυστραλιανής υπ. Εξωτερικών Τζούλι Μπίσοπ ότι «υπάρχουν μια σειρά μέτρων που θα πρέπει να ενεργοποιηθούν. Το Μουντιάλ είναι ένα από αυτά», επεξηγήθηκε μέσω twitter ότι η χώρα της εξετάζει μποϊκοτάζ σε διπλωματικό επίπεδο.

Ήδη στα μέσα Μαρτίου η πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Τερέζα Μέι είχε ανακοινώσει πως ούτε μέλη της κυβέρνησής της, ούτε μέλη της βασιλικής οικογένειας θα επισκεφτούν τη Ρωσία κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Κυπέλλου για να παρακολουθήσουν αγώνες. Ο υπ. Εξωτερικών Μπόρις Τζόνσον είχε μάλιστα συγκρίνει το Μουντιάλ με τους αγώνες προπαγάνδας του Χίτλερ το 1936.

Εξήντα ευρωβουλευτές από διάφορες χώρες καλούν τις κυβερνήσεις της Ε.Ε., με ανοικτή επιστολή, να μποϊκοτάρουν το Παγκόσμιο Κύπελλο στη Ρωσία, θεωρώντας ότι η παρουσία τους θα ενισχύσει «την αντι-Δυτική και αυταρχική πορεία», όπως αναφέρουν, του Βλαντιμίρ Πούτιν.

Οι βουλευτές από διάφορες κοινοβουλευτικές ομάδες, όπως αναφέρει δημοσίευμα της «Bild», ζήτησαν τη σύμπλευση με τους Βρετανούς.

Κατά την άποψή τους, η επίθεση στον Σκριπάλ είναι μόνο «το τελευταίο επεισόδιο στη συνεχιζόμενη κοροϊδία» από τον Πούτιν απέναντι στις ευρωπαϊκές αξίες, υποστηρίζοντας ότι όλα αυτά καθιστούν τη Ρωσία ακατάλληλη χώρα υποδοχής για το Παγκόσμιο Κύπελλο.

Η πρωθυπουργός της Αγγλίας, Τερέζα Μέι, έκανε σκέψεις ακόμη και να αποσύρει την Εθνική απ’ το Μουντιάλ, εξαιτίας της υπόθεσης δηλητηρίασης του Σεργκέι Σκριπάλ, ο οποίος υπήρξε συνταγματάρχης της GRU, της υπηρεσίας πληροφοριών του ρωσικού στρατού. Είχε παραδεχτεί ότι από το 1995 εργαζόταν για την MI6, δηλαδή τη βρετανική υπηρεσία, γεγονός για το οποίο καταδικάστηκε –το 2006– σε κάθειρξη 13 ετών. Το 2010 ήταν μεταξύ των κατασκόπων που ανταλλάχθηκαν με τις ΗΠΑ και στη συνέχεια κατέφυγε στο Λονδίνο. Ο 66χρονος και η 33χρονη κόρη του, Γιούλια, βρέθηκαν αναίσθητοι σε παγκάκι εμπορικού κέντρου στην αγγλική πόλη Σάλσμπερι. Διαπιστώθηκε ότι εκτέθηκαν σε κάποια ουσία. Η Σκότλαντ Γιαρντ μίλησε για «χορήγηση νευροπαραλυτικού παράγοντα».

Η πρωθυπουργός της Βρετανίας, Τερέζα Μέι, κατηγορεί τον πρόεδρο της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, για την επίθεση και προχώρησε στην απέλαση 23 διπλωματών από τη ρωσική πρεσβεία, μια ενέργεια την οποία ανταπέδωσε η Μόσχα.

Ακόμα, σύμφωνα με δημοσίευμα της «Daily Express», εξετάζεται το ενδεχόμενο μέτρων κατά Ρώσων ολιγαρχών που έχουν μετοχές συλλόγων της Premier League και συνδέονται με τον Πούτιν. Δηλαδή, του Ρομάν Αμπράμοβιτς (Τσέλσι) και του Αλισέρ Ουζμάνοφ (Άρσεναλ).

Ο πρόεδρος της FIFA, Τζάνι Ινφαντίνο, έχει το τελευταίο διάστημα συνεχείς επαφές με τους προέδρους των Ομοσπονδιών προκειμένου να ηρεμήσει η κατάσταση και να κατευνάσουν οι φωνές, όμως ο φόβος για διπλωματικά επεισόδια κατά τη διάρκεια της διοργάνωσης παραμένει ορατός.

Ο υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου, Μπόρις Τζόνσον, προέβη σε συγκρίσεις μεταξύ του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και του Αδόλφου Χίτλερ για τη χρήση των Ολυμπιακών Αγώνων του Βερολίνου του 1936 ως ναζιστική προπαγάνδα. Στην Ολυμπιάδα της ναζιστικής Γερμανίας, ο Χίτλερ είχε φροντίσει τα πάντα. Είχε εξαφανίσει τις πινακίδες που έγραφαν: «Οι Εβραίοι δεν είναι ευπρόσδεκτοι εδώ», φοβούμενος το διεθνές μποϊκοτάζ. Είχε φροντίσει να κρύψει κάτω από το χαλί το αίσχος και ήταν καθ’ όλα έτοιμος να προβάλει τις ιδέες του περί άριας φυλής. Το τέλειο σχέδιο του πατέρα της προπαγάνδας, Γιόσεφ Γκέμπελς. Ήταν όλα στην εντέλεια. «Νομίζω ότι η σύγκριση με το 1936 είναι σίγουρα σωστή. Είναι μια εποικοδομητική προοπτική του Πούτιν να δοξαστεί σε αυτό το αθλητικό γεγονός», είπε ο Τζόνσον.

Πρώτος διδάξας ο Μουσολίνι

Το 1934 η πολιτική παρεμβαίνει στο Μουντιάλ. Τη διοργάνωση ανέλαβε η Ιταλία και ο Μουσολίνι βρήκε ευκαιρία να αναδείξει το καθεστώς του. Επιδότησε τη μετάβαση από το εξωτερικό κατά 70% και «ιταλοποίησε» τους Αργεντίνους Μόντι, Ντεμαρία, Γκουάιτα και Όρσι, με αποτέλεσμα η Αργεντινή να στείλει τα «δεύτερα» σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Ζήτησε ο Ιταλός δικτάτορας στην Εθνική της Ιταλίας να παίξουν μόνο ποδοσφαιριστές που είναι υπέρ του φασιστικού καθεστώτος, η Αγγλία σνόμπαρε τον θεσμό και η Ουρουγουάη δεν πήρε μέρος, ως αντίδραση στο μποϊκοτάζ που έκαναν στη δική της διοργάνωση πριν από 4 χρόνια. Έτσι οι Ιταλοί με σκανδαλώδη διαιτητική εύνοια πήρε το τρόπαιο.

Πολιτική και ποδόσφαιρο μπλέχτηκαν και το 1938. Μια από τις καλύτερες εθνικές ομάδες ήταν αυτή της Αυστρίας. Ωστόσο, το 1938 έγινε η ένωση Αυστρίας με τη ναζιστική Γερμανία και οι Αυστριακοί διεθνείς θα ήταν πλέον υποχρεωμένοι να αγωνίζονται στην Εθνική Γερμανίας. Αυτό όμως ήταν καταστροφή για την Εθνική Γερμανίας, γιατί οι Αυστριακοί παρουσιάστηκαν αδιάφοροι, με αποτέλεσμα να αποκλειστούν από τον α΄ γύρο! Στη διοργάνωση δεν πήραν μέρος πάλι οι Άγγλοι, αλλά και οι Λατινοαμερικάνοι, γιατί το τουρνουά ξαναδόθηκε σε ευρωπαϊκή χώρα (Γαλλία). Στους αγώνες ξεχώρισε ο Βραζιλιάνος Λεονίντας, ο οποίος προτίμησε σε αγώνα με βροχή να βγάλει τα παπούτσια του, γιατί κολλούσαν στη λάσπη και τον εμπόδιζαν! Ήταν ο παίκτης που επινόησε το ανάποδο ψαλίδι.

Άξιο προσοχής είναι ένα γεγονός που συνέβη πριν από το Μουντιάλ. Το μεγαλύτερο αστέρι της Αυστρίας ήταν ο, εβραϊκής καταγωγής, Ματίας Ζίντελαρ.  Στις 3 Απριλίου 1938, οι δύο χώρες έδωσαν ένα εορταστικό φιλικό παιχνίδι, με αφορμή την ένωση. Οι ιθύνοντες της γερμανικής κυβέρνησης είχαν κανονίσει το παιχνίδι να λήξει ισόπαλο. Οι Αυστριακοί παίκτες ήταν υποχρεωμένοι να υπακούσουν, ο Ζίντελαρ όμως αποφάσισε να εξευτελίσει τους ναζί. Νίκησαν 2-0 και ο Ζίντελαρ πανηγύρισε σαν τρελός μπροστά στην κερκίδα των Γερμανών. Λίγο καιρό μετά, βρέθηκε νεκρός στο σπίτι του, μαζί με τη σύντροφό του. Το ενδεχόμενο της δολοφονίας αποκλείστηκε και η αστυνομία υιοθέτησε την εκδοχή της αυτοκτονίας με γκάζι. Πιθανώς ο Ζίντελαρ να μην άντεχε το νέο καθεστώς, το οποίο προμήνυε πολλά δεινά για τον ίδιο, εξαιτίας της καταγωγής του. Ίσως όμως να το έκαναν οι ναζί, επειδή δε συγχώρεσαν ποτέ την περήφανη στάση του.

Αγώνας… πολιτικής

Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι εντάσεις μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας ήταν εμφανείς. Η φυσική διάσπαση του Βερολίνου, ανάμεσα στην παραπαίουσα κομμουνιστική Ανατολή και την ευημερούσα καπιταλιστική Δύση μετά την ανέγερση του Τείχους του Βερολίνου το 1961, καθιέρωσε τη γερμανική πόλη ως μια… παραβολή μιας πρώτης γραμμής σε μάχη για ιδεολογική υπεροχή. Κατά συνέπεια, όταν οι δύο «κόσμοι»  συναντήθηκαν στους ομίλους του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1974, το παιχνίδι έλαβε αναπόφευκτα έναν βαθύτερο συμβολισμό.

Η πρώτη και μoναδική φορά που οι δύο πλευρές συναντήθηκαν στο ανώτερο διεθνές επίπεδο, στην πραγματικότητα σήμαινε πολλά περισσότερα από έναν ποδοσφαιρικό αγώνα, καθώς κάθε ομάδα πήρε στις πλάτες της κι έναν λαό. Οι Ανατολικοί ήθελαν να υψώσουν ανάστημα, να αποδείξουν ότι μπορούν να κοιτάξουν κατάματα τους εύπορους «γείτονές» τους, οι Δυτικοί να επιβεβαιώσουν την υπεροχή τους. Άπαντες προέβλεπαν με ευκολία τον νικητή. Γινόταν απλώς λόγος για πόσο μεγάλη θα ήταν η συντριβή των Ανατολικογερμανών από τους Δυτικούς των Γκερντ Μίλερ, Μπεκενμπάουερ, Μπράιτνερ.

Μπροστά σε 62.000 οπαδούς στο Volksparkstadion στο Αμβούργο, όμως, το γκολ του Γιούργκεν Σπαρβάσερ (1-0) ήταν εκείνο που θα έγραφε Ιστορία! Καμία σημασία δεν είχε το γεγονός ότι η Αν. Γερμανία αποκλείστηκε και ότι οι Δυτικοί όχι απλώς προχώρησαν στην επόμενη φάση, μα κατέκτησαν και το βαρύτιμο τρόπαιο. Ο κομμουνισμός είχε θριαμβεύσει επί του καπιταλισμού, τουλάχιστον σύμφωνα με την ανατολικογερμανική πολιτική που ήξερε πώς να χρησιμοποιήσει την… απολαυστικά απλή αλληγορία και προσέφερε το αποτέλεσμά της στον πληθυσμό της χώρας. «Όταν πεθάνω θέλω στην επιτύμβια πλάκα απλά να γραφεί “Αμβούργο 1974”. Τότε όλοι όσοι κοιτούν τον τάφο θα καταλαβαίνουν ποιος κείτεται εκεί», ήταν τα λόγια του χρυσού σκόρερ.

Αυτό που οι ηγέτες της Ανατολικής Γερμανίας κεφαλαιοποίησαν είναι η δύναμη του αθλητισμού στην πολιτική σφαίρα, καθώς οι άνθρωποι γραπώνονται γύρω από τις εθνικές τους ομάδες, καλλιεργούν πατριωτισμό που εντείνει σε κάποιες των περιπτώσεων τον εθνικισμό.

Το παράδειγμα που έφερε ο Μπόρις Τζόνσον για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου του 1936, με τον Χίτλερ να χρησιμοποιεί εντυπωσιακά στάδια, αθλητικές ικανότητες και εξαιρετικά απολιθωμένες εικόνες της γερμανικής κοινωνίας για να διογκώσει το πρεστίζ του ναζιστή στη διεθνή σκηνή, επαναλαμβάνεται συνεχώς!

Το Μουντιάλ του Βιντέλα

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της πολιτικής επιρροής και προπαγάνδας αποτελεί το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1978 στην Αργεντινή. Ένα Μουντιάλ ντροπής που διοργανώθηκε σε μια Αργεντινή που ζούσε υπό τη σκιά της χούντας και είχε έναν και μοναδικό σκοπό: Να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα του Βιντέλα και να αποκρύψει την πολιτική καταπίεση και τις μαζικές αφανίσεις που έγιναν υπό την κυριαρχία της, μέσα από υποσχέσεις για ένα «Παγκόσμιο Κύπελλο Ειρήνης» που θα δίδασκε σε «όλους τους πατριώτες Αργεντινούς να ενωθούν πίσω από την εθνική σημαία της χώρας».

Η επιτυχία της Αργεντινής στο τουρνουά είχε το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, όπως επισήμανε ο επιθετικός Λεοπόλδο Λούκε: «Οι οπαδοί φάνηκαν να ξεχνούν τη φτώχεια και τη στέρηση στις μεγάλες πόλεις. Εργαζόμασταν κάτω από μια τεράστια ευθύνη, να κερδίσουμε το τουρνουά για τους ανθρώπους μας και να τους βοηθήσουμε να ξεχάσουν τον πόνο τους. Πώς θα μπορούσαμε να μην κερδίσουμε το Παγκόσμιο Κύπελλο για αυτούς τους ανθρώπους;»

Ωστόσο, εν μέσω ισχυρισμών για παίκτες στους οποίους είχαν χορηγηθεί τροφές με αμφεταμίνη, βασανισθέντων οπαδών, εκφοβισμένων διαιτητών και στημένων αγώνων, τελικά ήταν η βίαιη στρατιωτική χούντα που εμφανίστηκε ως ο απόλυτος θριαμβευτής, καθώς όταν ο τεράστιος Ντάνιελ Πασαρέλα κρατούσε το τρόπαιο ψηλά στο Μπουένος Άιρες μπροστά σε εκατομμύρια λατρευτές της Αργεντινής στο Μονουμεντάλ, όσο η Ολλανδία υπέκυπτε στον τελικό (ήττα με 3-1), τη στιγμή που ο Βιντέλα καυχιόταν για την επιτυχία της, οι συμπατριώτες τους βασανίζονταν, ένας λαός «λύγιζε» μπροστά στην απανθρωπιά της χούντας.

Πολλές δεκαετίας αργότερα, μιλώντας στο ραδιοφωνικό σταθμό Catalunia, ο θρυλικός Γιόχαν Κρόιφ δήλωνε: «Για να παίξεις σε ένα Παγκόσμιο Κύπελλο θα πρέπει να είναι 200% συγκεντρωμένος. Εμένα με σημάδευαν στο κεφάλι και ήμουν δεμένος μαζί με τη γυναίκα μου και τα παιδιά μου στο διαμέρισμά μας στη Βαρκελώνη. Είναι στιγμές που υπάρχουν άλλες αξίες στη ζωή!»

Λίγοι θα παραλληλίσουν τη Ρωσία του Πούτιν με τη βιαιότητα της δεκαετίας του 1970 της Αργεντινής, κι ακόμα λιγότεροι θα υποδηλώνουν ότι η ομάδα του  Στάνισλαβ Τσερτσέσοφ έχει πολύ λίγες πιθανότητες να επαναλάβει την επιτυχία του Πασαρέλα τον Ιούλιο, η Ρωσία όμως φιλοξενώντας το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2018 έχει πετύχει τις φιλοδοξίες της.

Η ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, η αποφασιστική ρωσική παρέμβαση στη συριακή διαμάχη που ανέτρεψε την πορεία προς την κυβέρνηση Μπασίρ αλ-Άσαντ το 2015, η υποτιθέμενη ρωσική παρέμβαση στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016 και πιο πρόσφατα η δηλητηρίαση του Σεργκέι Σκρίπαλ δείχνουν μια ρωσική κυβέρνηση, η οποία επιχειρεί να ανακηρυχθεί ως σημαντικός παίκτης στη διεθνή σκηνή και να τοποθετηθεί ως αντιστάθμισμα της αμερικανικής ηγεμονίας.

Στάλινγκραντ

Το 1966 ήρθε ο μοναδικός τίτλος στην Εθνική ομάδα της Αγγλίας, που όμως συνέβη με ένα αμφισβητούμενο γκολ. Ο επόπτης του τελικού που έλεγχε το τέρμα των αντιπάλων της Αγγλίας, Γερμανών, έδειξε ότι πέρασε η μπάλα τη γραμμή σε σουτ του Χαρστ. Ο επόπτης αυτός ονομαζόταν Τόφικ Μπραχάμοφ, ήταν Σοβιετικός, καταγόταν από το Αζερμπαϊτζάν και λέγεται ότι το 1993, λίγο πριν αφήσει την τελευταία του πνοή, όταν ρωτήθηκε γιατί έκανε νόημα να μετρήσει το γκολ των Άγγλων εναντίον των Γερμανών στον τελικό, αυτός απάντησε με νόημα: «Στάλινγκραντ!»

Το 1978 ο δικτάτορας Βιντέλα της Αργεντινής βρήκε ευκαιρία για προπαγάνδα. Στον αγώνα με το Περού οι Αργεντίνοι ήθελαν νίκη με 4-0. Τελικά νίκησαν με 6-0 και πέρασαν στον τελικό. Φήμες έκαναν λόγο για δωροδοκία. Τέως Περουβιανός γερουσιαστής είπε για συμφωνία του δικτάτορα Βιντέλα της Αργεντινής με τον δικτάτορα του Περού Μπερμούντες για χρήματα και σιτάρι! Άλλωστε ο τερματοφύλακας του Περού Κιρόγα ήταν αργεντίνικης καταγωγής. Πλήγμα για το δικτατορικό καθεστώς της Αργεντινής ήταν η προκήρυξη διαμαρτυρίας κατά της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το δικτατορικό καθεστώς, που υπέγραψαν οι Γερμανοί ποδοσφαιριστές Μπράιτνερ και Μάγιερ και ο Ιταλός Ρόσι.