ΝΕΑ ΚΑΠ: Ποιοι κερδίζουν και ποιοι χάνουν επιδοτήσεις μετά το 2020

Στις συμπληγάδες του Brexit, της διεκδίκησης της μερίδας της πίτας των Νέων Χωρών, της στροφής των κοινοτικών πόρων προς την Άμυνα και την Ασφάλεια, αλλά και στη λογική των… μάνατζερ Περιβάλλοντος κινείται η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική, που σχεδιάζεται μετά το 2020.

Άρθρο της Άννας Στεργίου (*)

Οι αγρότες και ο διοικητικός μηχανισμός του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης θα πρέπει να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες που επιβάλλουν εντελώς διαφορετικές λογικές από των προηγούμενων ετών, καθώς θα υπάρξει αξιολόγηση και ανά χρόνο και πολυετής. Οι παραγωγοί κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς επιδοτήσεις, αν δεν γίνονται εγκαίρως τα βήματα που πρέπει από υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, εποπτευόμενους οργανισμούς, ΔΑΟΚ. Η νέα ΚΑΠ έχει περιβαλλοντικό πρόσημο σε όλα τα επίπεδα (άμεσες κι επενδυτικά προγράμματα) κι ο αγρότης καλείται ν’ αποκαταστήσει τη σχέση του με το φυσικό περιβάλλον και να προσαρμοστεί στον εφιάλτη της κλιματικής αλλαγής.

Με το καλύτερο σενάριο, σύμφωνα με όσα ειπώθηκαν σε επιτροπές της Βουλής, η χώρα μας χάνει περίπου 1,2 δισ. ευρώ. Μέχρι στιγμής η κυβέρνηση δεν έχει διευκρινίσει τι θα κάνει με τα Ιστορικά Δικαιώματα (είδος επιδοτήσεων) ή με τα επιλέξιμα βοσκοτόπια. Με την τωρινή ΚΑΠ 2014-20, η «πράσινη ενίσχυση» είναι στο 30% αλλά με τη νέα μπορεί να φτάσει έως το 50%.

Το μοντέλο που προτείνεται από την κυβερνητική πλευρά Αποστόλου – Κασίμη αφορά επισιτιστική ασφάλεια, περιβαλλοντική ασφάλεια, ευζωία, δημογραφική ανανέωση, κοινωνικοοικονομική συνοχή και ανάπτυξη αγροτικών περιοχών. Θεωρητικά όλοι οι στόχοι είναι σωστοί. Πρακτικά η επισιτιστική ασφάλεια (επάρκεια) πολλές φορές είναι σε κόντρα με την ανταγωνιστικότητα (π.χ. εισαγωγές φτηνού κρέατος). Η χώρα μας πληρώνει τρελά χρήματα όχι μόνο για εισαγωγές αγροτικών προϊόντων (2-2,5 δισ. γαλακτοκομικά – κρέας) αλλά κυρίως για την εισαγόμενη αγροτική τεχνολογία, η οποία έχει καταχρεώσει διαχρονικά τον αγροτικό τομέα.

Αποτυχημένα μοντέλα και γενικότητες

Όλοι οι στόχοι που τέθηκαν τα προηγούμενα χρόνια έχουν αποτύχει: Οι νέοι αγρότες είναι ελάχιστοι (κάτω του 6%), η συμμετοχή των αγροτών στο ΑΕΠ είναι κάτω του 5%, η αγροτική εκπαίδευση είναι πλημμελής, γέμισε ο κόσμος τρακτέρ αλλά το κόστος παραγωγής υπερπολλαπλασιάστηκε, η πλειοψηφία των εκμεταλλεύσεων δεν είναι βιώσιμες, τα αγροτικά προϊόντα είναι εξαιρετικά ευάλωτα στις διακυμάνσεις της αγοράς (π.χ. εμπάργκο Ρωσίας, ποσόστωση γάλακτος). Έχουμε υπερχρέωση αγροτικών συνεταιρισμών, μείωση θέσεων εργασίας, νοσήματα, όπως η βρουκέλλωση (μελιταίος πυρετός) παραμένουν, και οι αγρότες είναι μονίμως στην αναμονή για να πληρωθούν και να αποζημιωθούν, ενώ τα καινοτόμα προϊόντα είναι το ζητούμενο. Με τη νέα ΚΑΠ η Ελλάδα, αν δεν τρέξει γρήγορα, κινδυνεύει να χάσει οριστικά το τρένο της αγροτικής ανάπτυξης, διότι δεν θα μπορεί να απορροφήσει κονδύλια, λόγω αιρεσιμότητας, αν δεν πιάνει τους στόχους που έχει θέσει.

Η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ 2020-7)

Τεχνικά η χώρα μας για να διασφαλίσει επισιτιστική ασφάλεια θα πρέπει να αυξήσει το ζωικό της κεφάλαιο, που βαίνει διαρκώς μειούμενο (αγελάδες γαλακτοπαραγωγής, κρεοπαραγωγής, χοιρίδια, κουνέλια κ.ά.). Πρακτικά η αύξηση του ζωικού κεφαλαίου σημαίνει ταυτόχρονα μεγαλύτερη περιβαλλοντική επιβάρυνση για τις εκμεταλλεύσεις, αλλά και μειωμένη ανταγωνιστικότητα ως προς τα εισαγόμενα κρέατα ή το γάλα. Με το ψευτοδίλημμα όμως της ανταγωνιστικότητας, η Ελλάδα πρέπει να αποφασίσει αν θα γίνει χώρα παραγωγής ή θα αυξήσει και πάλι τα ελλείμματα λόγω των εισαγωγών. Επομένως, η χαρτογράφηση κέρδους και ζημίας ανά τομέα από τη νέα ΚΑΠ έχει ως εξής:

# Αναδιανομή κονδυλίων: Νέο στοιχείο η αναδιανεμητική ενίσχυση, δηλαδή το «capping», η οροφή στην ενίσχυση. Με τα μέχρι στιγμής δεδομένα αφορά εκμεταλλεύσεις μεταξύ €60.000 ευρώ και €100.000. Οι μεγάλες ενισχύσεις στη χώρα μας αφορούν στο 5% των παραγωγών μας. Όποια εκμετάλλευση έχει ενίσχυση πάνω από €60.000 ευρώ μέχρι €75.000 περικόπτεται το 25% και μπαίνει σ’ έναν «κουβά», ο οποίος θα συγκροτήσει την αναδιανομή. Από €75.000 μέχρι €90.000, το 50% περικόπτεται, και από €90.000 μέχρι €100.000, το 75%, και από €100.000 και πάνω, όλο το ποσό. Εάν ισχύσει το μέτρο, υποχρεωτικά αυτά τα χρήματα μπαίνουν σ’ ένα ταμείο.

# Νέοι Γεωργοί: Μέχρι σήμερα ήταν μέχρι 2% του προϋπολογισμού στις άμεσες ενισχύσεις, ενώ τώρα είναι 2%+.

# Επιπλέον εισοδηματική ενίσχυση: Η πρόταση αφορά ecoschemes, δηλαδή οικολογικά σχέδια. Η χώρα είναι υποχρεωμένη να συντάξει ένα πακέτο ειδικών περιβαλλοντικών παρεμβάσεων, από το οποίο ο αγρότης μπορεί να επιλέξει εθελοντικά, για να συμπληρώσει το εισόδημά του. Η χώρα είναι υποχρεωμένη να το συντάξει, ο αγρότης δεν είναι υποχρεωμένος να το πάρει.

# Ειδικές ενισχύσεις: Ειδικές ενισχύσεις, όπως η συνδεδεμένη ενίσχυση, η οποία αυξάνεται από το 8% στο 10%+2% επιπλέον, εάν αφορά πρωτεϊνούχες καλλιέργειες.

# Μικροί γεωργοί: Διατηρείται ο μικρός κλήρος με εισοδηματική ενίσχυση στους μικρούς γεωργούς, όπως συμβαίνει και σήμερα.

# Παλαιός Β Πυλώνας: Αφορά επενδυτικά σχέδια, μειονεκτικές περιοχές, ζητήματα καινοτομίας και συνεργασίας, κατάρτισης κ.λπ. Κι εδώ το 30% της ενίσχυσης πάει στο περιβάλλον.

# Μεταφορά πόρων: Μπορούν να μεταφερθούν πόροι από τις άμεσες ενισχύσεις στην Αγροτική Ανάπτυξη. Από 10% που ήταν πάει στο 15% και δίνεται άλλο ένα 15%, εάν πηγαίνει στοχευμένα στο περιβάλλον. Το 30% αφορά Αγροτική Ανάπτυξη αλλά θα υπάρχουν και τα οικολογικά σχέδια, τα λεγόμενα ecoschemes.

(*) Η κ. Άννα Στεργίου είναι δημοσιογράφος, ειδικευμένη στα θέμα αγροτικής πολιτικής, και συγγραφέας / annastergiou11@gmail.com