Ντε φάκτο διχοτόμηση ζητά η Τουρκία στην Κύπρο
Στην τελική ευθεία εισέρχεται η διαδικασία της πενταμερούς για το Κυπριακό υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Οι δύο πλευρές –εκτός συγκλονιστικού απροόπτου– αναμένεται να καθίσουν ξανά στο τραπέζι με την προοπτική λύση να φαίνεται πολύ μακριά, ειδικά από τη στιγμή που η Τουρκία μιλάει ανοιχτά για λύση δύο κρατών, σε αντίθεση με τα όσα διαπραγματεύονταν οι δυο πλευρές στο παρελθόν.
Του Μ.ΚE.
Από την άλλη, όλοι οι υπόλοιποι που θα πάρουν μέρος στην πενταμερή είναι υπέρμαχοι της διζωνικής και δικοινοτικής ομοσπονδίας. Απλά για μία ακόμη φορά θα υπάρξει ένας διάλογος δίχως αποτέλεσμα. Βέβαια, τόσο η Κυπριακή Δημοκρατία, όσο και η Ελλάδα επιθυμούν να καταγραφεί αυτή η άτυπη πενταμερής και να θεωρηθεί η Τουρκία ότι τορπιλίζει την επίλυση του Κυπριακού, παρά το γεγονός ότι όλοι οι μεγάλοι παίκτες (ΗΠΑ – Μ. Βρετανία και Ρωσία) έχουν ταχθεί υπέρ της διζωνικής και δικοινοτικής ομοσπονδίας.
Στην περίπτωση που επιτευχθεί η λύση της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας, θα ενταχθεί και το βόρειο τμήμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Εξυπακούεται πως στην περίπτωση της λύσης των «δύο κρατών» δεν υπάρχει περίπτωση ένταξης του βόρειου τμήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μετά τις δηλώσεις των Τούρκων αξιωματούχων για τη λύση των δύο κρατών, στα γραφεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών επικρατούν δεύτερες σκέψεις για την άμεση πραγματοποίηση της πενταμερούς διάσκεψης. Όπως έχει γραφτεί, η κρίση της πανδημίας φρενάρει χρονικά τη σύγκληση της διάσκεψης, αφού οι μετακινήσεις των εμπλεκομένων στη Νέα Υόρκη προϋποθέτουν καραντίνα 7 ημερών. Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται πως στην έδρα του Οργανισμού στη Νέα Υόρκη συζητούν πια ανοικτά τη χρονική μετάθεση της Διάσκεψης, κυρίως διότι το διαφαινόμενο ναυάγιό της μπορεί να εκτροχιάσει πλήρως όλη τη διαδικασία.
Τι είναι η δικοινοτική και διζωνική ομοσπονδία
Η δικοινοτική και διζωνική ομοσπονδία είναι το πλαίσιο λύσης στο οποίο έχουν συμφωνήσει από το 1977 με τις Συμφωνίες Υψηλού Επιπέδου Μακαρίου – Ντενκτάς η Ελληνοκυπριακή πλευρά με την Τουρκοκυπριακή και είναι η λύση που υιοθετούν τα ψηφίσματα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, αλλά και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε αυτή την περίπτωση, οι βασικές εξουσίες (εξωτερική πολιτική και άμυνα, οικονομία) θα ασκούνται από την Ομοσπονδιακή κυβέρνηση, ενώ το Κράτος θα έχει μια κυριαρχία, μια διεθνή προσωπικότητα και μια ιθαγένεια. Η δικοινοτικότητα σημαίνει πως οι δυο κοινότητες θα συμμετέχουν αποτελεσματικά στα όργανα και στις αποφάσεις της κεντρικής εξουσίας. Όμως η διζωνικότητα ορίζει πως η κάθε κοινότητα θα διοικείται αυτόνομα και θα καθορίζει μόνη της τα ζητήματα που την αφορούν στο εσωτερικό.
Βάσει του Σχεδίου Ανάν (2003)μ που αποτελεί την πιο συντονισμένη προσπάθεια των Ηνωμένων Εθνών για επίτευξη λύσης στο Κυπριακό ζήτημα, το νέο κράτος θα είχε δύο νομοθετικά σώματα. Τη Γερουσία, που θα αριθμούσε 48 μέλη με ίσο αριθμό μελών από κάθε μια από τις δυο κοινότητες, και τη Βουλή που θα είχε 48 μέλη, εκ των οποίων τα 12 θα εκλέγονταν από την Τουρκοκυπριακή κοινότητα. Η εκτελεστική εξουσία θα ασκούνταν από ένα Προεδρικό Συμβούλιο έξι μελών και το Προεδρικό αξίωμα θα εναλλάσσονταν μεταξύ της ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής πλευράς κάθε 20 μήνες. Υπενθυμίζεται πως το Σχέδιο Ανάν απορρίφθηκε από την Ελληνοκυπριακή πλευρά σε ποσοστό 75% στο δημοψήφισμα της 24ης Απριλίου του 2004, ενώ εγκρίθηκε από τους Τουρκοκυπρίους σε ποσοστό 65%.
Τα δύο κράτη που θέλει η Άγκυρα
Τους τελευταίους μήνες η Άγκυρα μιλά ανοιχτά για την αποτυχία όλων των προηγούμενων λύσεων. Χαρακτηριστικές ήταν οι δηλώσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη διάρκεια της επίσκεψής του στην κατεχόμενη Κύπρο τον περασμένο Νοέμβριο: «Στην Κύπρο σήμερα, υπάρχουν δύο διαφορετικοί λαοί, δύο διαφορετικές δημοκρατικές τάξεις και δύο διαφορετικά κράτη», προσθέτοντας ότι αυτές οι δήθεν πραγματικότητες πρέπει να καθοδηγήσουν τις προσπάθειες με στόχο την επίτευξη μιας λύσης.
Στην πραγματικότητα η λύση των «δυο κρατών» είναι η σταθερή επιδίωξη της Τουρκίας από τη δεκαετία του 1960 και την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, στόχος που υπηρετήθηκε αρχικά με την εισβολή των τουρκικών στρατευμάτων το 1974. Η λύση των «δύο κρατών» παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, καθώς στην Κύπρο υπάρχει μόνο ένα νόμιμο κυρίαρχο κράτος που αναγνωρίζεται από τη διεθνή κοινότητα, ενώ το κατεχόμενό της, η «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου», αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία. Στην ουσία πρόκειται για την «de jure» (κατά τον νόμο) διχοτόμηση της Κύπρου, λύση που δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από Αθήνα και Λευκωσία.
Η λύση αυτή έχει απορριφθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση (τόσο με δηλώσεις του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, όσο και του Ύπατου Εκπροσώπου για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, Μπορέλ). Υπενθυμίζεται πως η Κύπρος εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως πλήρες μέλος στο σύνολό της το 2003 και με ειδικό πρωτόκολλο έχει ανασταλεί η εφαρμογή του ενωσιακού κεκτημένου στο βόρειο τμήμα της, για όσο καιρό δηλαδή η κυβέρνηση της μόνης αναγνωρισμένης Κυπριακής δημοκρατίας, δεν μπορεί να ασκήσει κυριαρχία στο κατεχόμενο τμήμα της χώρας.
Και στο φόρουμ
Και το Κυπριακό και το θέμα των διερευνητικών τέθηκαν επί τάπητος στο «Φόρουμ Φιλίας» των υπουργών Εξωτερικών που συνεδρίασε στην Αθήνα και μετείχαν –πέραν του Νίκου Δένδια και του Κύπριου Νίκου Χριστοδουλίδη– Αίγυπτος, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Μπαχρέιν, Σαουδική Αραβία, αλλά και η Γαλλία.
Χαρακτηριστική της στρατηγικής αλλά και των προθέσεων της Αθήνας απέναντι στον νεο-οθωμανικό αναθεωρητισμό και τις εμπρηστικές δηλώσεις που συνεχίζουν να εκστομίζουν ο Ερντογάν και οι κορυφαίοι υπουργοί του, ενόψει τόσο του δεύτερου κύκλου των Διερευνητικών Επαφών και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Μαρτίου, όσο και της άτυπης Πενταμερούς για το Κυπριακό υπό τον ΟΗΕ –και ενδεχομένως αυτής για την Μεσόγειο που έχει προαναγγείλει ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου– είναι η αποστροφή του κ. Δένδια: «Η ειρήνη στην περιοχή μας απειλείται καθημερινά από ανατρεπτικές και αναθεωρητικές δυνάμεις, που επικαλούνται μάλιστα όχι τη λογική, αλλά τον παραλογισμό».
Ενδεικτική, ενόψει των εξελίξεων, είναι και η αναφορά του Κυριάκου Μητσοτάκη στη συμφωνία των επτά χωρών του «Φόρουμ Φιλίας» στην ανάγκη να εξευρεθεί μία δίκαιη, λειτουργική και βιώσιμη λύση του Κυπριακού. Στη βάση του Καταστατικού Χάρτη και των σχετικών ψηφισμάτων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών καθώς και του ευρωπαϊκού κεκτημένου.