Ντόναλντ Τραμπ-Ταγίπ Ερντογάν: Η διπλωματία των deals που αφήνει την Ελλάδα στο περιθώριο

Γράφει η «Άγρια Μέλισσα» (*)

Ας μην γελιόμαστε! Η πρόσφατη συνάντηση του Τραμπ με τον Ερντογάν  στον Λευκό Οίκο δεν ήταν ένα απλό, στημένο διπλωματικό καλαμπούρι. Ήταν ένα ιστορικό γεγονός, που έθεσε τις βάσεις για κάτι εντελώς καινούργιο. Σηματοδότησε την απόλυτη επιστροφή της Τουρκίας ως «νέου αγαπημένου» της Ουάσιγκτον και μας έδειξε ότι, αν θέλεις να καταλάβεις πώς λειτουργεί ο Τραμπ, πρέπει να ξεχάσεις όσα ξέρεις για την εξωτερική πολιτική και να μπεις στον κόσμο του. Στην ουσία, αυτό που είδαμε ήταν μία … καθόλου τυχαία, στροφή από τα χρόνια της τιμωρίας της Τουρκίας! Δεν ήταν μόνο οι αβροφροσύνες, οι κολακείες, οι καρφίτσες και τα συναφή φρου φρου και αρώματα, αλλά και οι συμφωνίες που έπεσαν στο τραπέζι: ένα μακροπρόθεσμο deal για υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) αξίας $43 δισεκατομμυρίων και μια συνεργασία για πυρηνική ενέργεια. Και το κερασάκι στην τούρτα; Το καυτό θέμα των F-35 ξαναμπήκε στο παιχνίδι! Για την Ελλάδα, όλο αυτό είναι ένα γερό μάθημα. Για να μη μείνεις με την απορία «τι έγινε ρε παιδιά;», πρέπει να καταλάβεις ότι ο Τραμπ δεν παίζει με τους κλασσικούς γνωστούς κανόνες. Προτιμά τις προσωπικές συμφωνίες, χρησιμοποιεί την απρόβλεπτη συμπεριφορά ως μοχλό πίεσης και λατρεύει το δημόσιο σόου.

Η «Θεωρία του Τρελού» και η τέχνη του Τραμπ

Ο Ντόναλντ Τραμπ ασκεί εξωτερική πολιτική, που θυμίζει κάτι από το παρελθόν και συγκεκριμένα από τον Ψυχρό Πόλεμο. Πρόκειται για την περίφημη «Θεωρία του Τρελού» (madman theory) που κάποτε εφάρμοσε και ο πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον. Το κόλπο είναι απλό: πείθεις τους αντιπάλους σου ότι είσαι τελείως απρόβλεπτος και ικανός για όλα – ακόμα και για κάτι παράλογο. Με αυτόν τον τρόπο, τους τρομάζεις τόσο που τελικά υποχωρούν. Δεν χρειάζεται να είσαι στ’ αλήθεια τρελός, αρκεί να καλλιεργείς την εντύπωση ότι δεν λειτουργείς με τη συμβατική λογική, κάνοντας έτσι ακόμα και τις πιο απίθανες απειλές σου να φαίνονται πιστευτές. Ο Τραμπ, είτε το κάνει συνειδητά είτε του … βγαίνει αυθόρμητα, έχει εφαρμόσει αυτή τη μέθοδο με θρησκευτική ευλάβεια. Πάρτε για παράδειγμα τη Βόρεια Κορέα, όπου ενώ κατά την πρώτη θητεία του αποκάλεσε τον Κιμ Γιονγκ Ουν «Μικρό Πυραυλάνθρωπο» (Little Rocket Man) και απειλούσε με «φωτιά και οργή», στην συνέχεια έκανε μια απότομη στροφή, που οδήγησε σε μία φιλία ανοίγοντας δίαυλο απευθείας διαλόγου.

Αντίστοιχα, στους εμπορικούς πολέμους με την Κίνα και την Ευρώπη, απειλούσε με σκληρούς δασμούς, για να τους αναγκάσει να του δώσουν αυτό που ήθελε. Ακόμα και η δημόσια αμφισβήτηση της αξίας του ΝΑΤΟ είχε έναν στόχο: να πιέσει τους Ευρωπαίους να βάλουν το χέρι πιο βαθιά στην τσέπη για την άμυνα, ένα αίτημα που ήταν στον αέρα εδώ και δεκαετίες και τελικά το πέτυχε και αυτό!

Η διπλωματία του Ντόναλντ Τραμπ στηρίζεται στην επιχειρηματική του φιλοσοφία, όπως την περιγράφει στο βιβλίο του «The Art of the Deal» (Η Τέχνη της Διαπραγμάτευσης). Η λογική του είναι άκρως ανταγωνιστική, με στόχο τη νίκη «με κάθε κόστος» και θέτει ως απόλυτη προτεραιότητα τη χρήση μοχλών πίεσης. Για τον Τραμπ, η δύναμη στη διαπραγμάτευση έρχεται από το να έχεις κάτι που ο άλλος «θέλει» ή, ακόμα καλύτερα, «χρειάζεται».

Ο Τραμπ αντί να ασκεί διπλωματία backstage, να τα κάνει όλα μπροστά στην κάμερα. Αυτό το «reality show» του επιτρέπει να κάνει θεαματικές ανακοινώσεις και να παίρνει τον τίτλο του «νικητή», κάτι που λατρεύει.

Ο Τραμπ θέλει να μιλάει απευθείας με όσους θεωρούνται «απομονωμένοι», όπως οι Ταλιμπάν, ο Κιμ Γιονγκ Ουν, η Χαμάς κ.ο.κ.. Αυτό δείχνει την πεποίθησή του ότι η προσωπική επαφή μπορεί να ξεπεράσει ακόμα και τις βαθιές ιδεολογικές εχθρότητες.

Η συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν: Από τη θεωρία στην πράξη

Η συνάντηση μεταξύ Τραμπ και Ερντογάν ήταν ένα ξεκάθαρο σημάδι ότι η κατάσταση των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας άλλαξε ριζικά. Είχε προηγηθεί μια τετραετία «παγετώνα» με την κυβέρνηση Μπάιντεν. Ο Τραμπ, με την αφοπλιστική του ειλικρίνεια, χαρακτήρισε τη συνάντηση ως το τέλος μιας περιόδου «αδικαιολόγητης εξορίας» για τον Τούρκο πρόεδρο, τον οποίο αποκάλεσε «έξυπνο», τονίζοντας ότι ποτέ δεν έχασαν επαφή. Το ραντεβού ήταν μια θριαμβευτική στιγμή για την Άγκυρα, εξασφαλίζοντας και απτά οφέλη αλλά και μια τεράστια συμβολική νίκη. Δύο μεγάλες συμφωνίες για την ενέργεια επισημοποιήθηκαν: ένα deal 20ετίας για την αγορά αμερικανικού LNG αξίας $43 δισεκατομμυρίων και μια συμφωνία για συνεργασία στην πυρηνική ενέργεια. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για την Τουρκία, καθώς της επιτρέπει να απεξαρτηθεί από τη Ρωσία. Και σαν να μην έφτανε αυτό, το θέμα των F-35 ξαναμπήκε δυναμικά στο τραπέζι. Αν και ο Τραμπ δεν έδωσε ξεκάθαρη δέσμευση, το θετικό του μήνυμα —«νομίζω ότι θα πετύχετε να αγοράσετε τα πράγματα που θα θέλατε»— ήταν μια τεράστια αλλαγή από την προηγούμενη σκληρή στάση των ΗΠΑ επί Μπάιντεν. Έτσι η Τουρκία μπορεί πλέον να ελπίζει στο να ξαναποκτήσει αεροπορική υπεροχή στο Αιγαίο, βγάζοντας εκτός παιχνιδιού το ελληνικό αφήγημα που βασιζόταν στην αποκλειστική κατοχή των F-35.

Πέρα από τις συμφωνίες, η συνάντηση ανέδειξε τον Ερντογάν ως έναν πολύτιμο διαμεσολαβητή σε περιφερειακά προβλήματα, όπως η Γάζα και η Ουκρανία, ρόλο που ο Τραμπ θέλει να αξιοποιήσει στο έπακρο. Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο της συνάντησης ήταν η προσωπική σχέση και ο αμοιβαίος θαυμασμός που έδειξαν δημόσια. Ο Τραμπ αποκάλεσε τον Ερντογάν «σκληρό άντρα», προσθέτοντας «συνήθως δεν μου αρέσουν οι άνθρωποι που έχουν έντονη γνώμη, αλλά αυτός πάντα μου άρεσε». Αυτή η δήλωση είναι η απόλυτη επιβεβαίωση της προσέγγισης του Τραμπ, καθώς για εκείνον, η διπλωματία είναι προσωπική υπόθεση και χτίζεται πάνω στις σχέσεις με ηγέτες που θεωρεί δυνατούς και αποτελεσματικούς.

Ο Ερντογάν, μαέστρος της διπλωματίας και οι κρυφές (;) συμφωνίες

Ο Ερντογάν είναι μαέστρος στη διπλωματία, παίζοντας σε πολλαπλά ταμπλό (ΗΠΑ, αραβικός κόσμος, Ρωσία) και βγαίνοντας πάντα με κέρδη, ακόμα και μετά από «γκάφες», όπως το βίντεο, που διέρρευσε με τον Τούρκο Δημοσιογράφο έξω από τον Λευκό Οίκο. Σε αυτό το βίντεο, όπου ένας Τούρκος δημοσιογράφος είπε ότι «ο Ερντογάν έδωσε τα πάντα στον Τραμπ, αλλά δεν πήρε τίποτα», αλλά και η δήλωση του Φιντάν ότι «αν δεν μας δώσουν τον κινητήρα για το τουρκικό μαχητικό, θα στραφούμε αλλού», μάλλον στοχεύουν σε εσωτερική κατανάλωση. Πίσω από τις κάμερες, όμως, πιθανότατα να υπήρξε «προσωπική χάρη»: Ο Ερντογάν βοηθάει με Χαμάς/Ουκρανία, για να πάρει Τραμπ το Nobel Ειρήνης και «μελλοντικά» να πάρει F-35/κινητήρες. Ο Τραμπ παίζει μακροπρόθεσμα και ο Ερντογάν βγαίνει πάντα κερδισμένος, μετατρέποντας φαινομενικές ήττες σε στρατηγικές νίκες.

Η εκεχειρία Ισραήλ-Χαμάς και ο ρόλος του Ερντογάν ως «παίκτης-κλειδί»

Μόλις λίγες εβδομάδες μετά τη συνάντηση στον ΟΗΕ (Σεπτέμβριος 2025), η συνεργασία Τραμπ-Ερντογάν απέδωσε καρπούς με την ιστορική συμφωνία εκεχειρίας μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς στις 9 Οκτωβρίου 2025. Βάσει του 20 σημείων σχεδίου του Τραμπ, η εκεχειρία προβλέπει απελευθέρωση ομήρων, αποχώρηση δυνάμεων και ανθρωπιστική βοήθεια, με τη Χαμάς να κηρύσσει μόνιμη εκεχειρία. Ο Ερντογάν έπαιξε καθοριστικό ρόλο, πιέζοντας τη Χαμάς στις διαπραγματεύσεις στο Σαρμ Ελ Σέιχ, κάτι που ο Τραμπ παραδέχτηκε δημόσια, λέγοντας ότι «η Τουρκία έπεισε τη Χαμάς». Αυτό ενισχύει την Τουρκία ως «γέφυρα» στη Μέση Ανατολή, βελτιώνοντας ακόμα περισσότερο τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ και ανοίγοντας δρόμο για να παίξει ρόλο και στην ανοικοδόμηση Γάζας. Πρόκειται για πρακτική εφαρμογή του «Art of the Deal» για τον Τραμπ, ενώ για τον Ερντογάν, συνιστά μια διπλωματική νίκη που ενισχύει την εικόνα του και εντός της Τουρκίας και εντός του μουσουλμανικού κόσμου και εντός της ΕΕ και διεθνώς.

Μάλιστα, εάν ο Τραμπ κερδίσει το Νόμπελ Ειρήνης, θα χρωστάει μεγάλη χάρη στον Ερντογάν, καθώς και ο ίδιος παραδέχτηκε ότι χωρίς την τουρκική μεσολάβηση, το σχέδιο δεν θα πετύχαινε. Και μένει να φανεί πώς θα εξαργυρώσει ο Ερντογάν αυτή τη χάρη…

Η θέση της Ελλάδας

Η θέση της Ελλάδας σε αυτό το νέο σκηνικό απαιτεί ψυχραιμία και μια πολυδιάστατη αξιολόγηση, ικανότητες που ο Μητσοτάκης έχει αποδείξει ότι δεν έχει. Η συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν ήταν ένα ηχηρό χαστούκι στην ελληνική εξωτερική πολιτική. Η πολιτική, που ακολούθησε ο Μητσοτάκης, με την μονόπλευρη υποστήριξη στους Δημοκρατικούς, ήταν ολέθρια για τη χώρα μας και πολύ μακριά από κάθε διπλωματικό κανόνα. Θυμίζω ότι ο Τραμπ στην κηδεία του Τσάρλι Κέρκ δήλωσε ορθά κοφτά ότι «μισώ τους αντιπάλους μου και δεν θέλω το καλύτερο για αυτούς» και ο Μητσοτάκης πήρε, από πάρα πολύ νωρίς, μία θέση ανάμεσα σε αυτούς που μίλησαν άσχημα για τον Τραμπ και αυτούς ο Τραμπ δεν τους ξεχνάει…

Η Ουάσιγκτον δεν μας βλέπει ως στρατηγικό εταίρο, όπως αρέσκεται να διατυμπανίζει το Μαξίμου. Είμαστε απλά ένας βολικός εταίρος, αλλά ο πραγματικός παίκτης, ο «διαπραγματευτής», είναι η Τουρκία. Σε έναν κόσμο που λειτουργεί με Deals, δεν αρκεί ο Μητσοτάκης να εμφανίζεται μπροστά στις κάμερες, να σταυρώνει τα χεράκια και να χαμογελάει αυτάρεσκα, υποτιμώντας τις συμφωνίες της Άγκυρας, την ώρα που η Ελλάδα χάνει την επιρροή της. Εμείς εδώ έχουμε καταλήξει να χαιρόμαστε που ψόφησε η κατσίκα του γείτονα και δεν ασχολούμαστε με το γιατί εμείς δεν έχουμε καν κατσίκα…

Η Ελλάδα δεν έγινε «κολλητάρι» των ΗΠΑ επειδή η αμερικανική Chevron πρόκειται να δραστηριοποιηθεί νότια της Κρήτης. Η Chevron είναι μια ιδιωτική εταιρεία που ήρθε γιατί μυρίστηκε κέρδος, όχι γιατί ο Μητσοτάκης «έπεισε» τον Τραμπ. Η προσπάθεια να παρουσιάζεται με το ζόρι από την Κυβέρνηση Μητσοτάκη μια εμπορική συμφωνία ως «γεωπολιτική εγγύηση» είναι ένα επικοινωνιακό τέχνασμα.

Επειδή οι «εγγυήσεις» από τρίτους μπορεί να αλλάξουν εν μια νυκτί, η Ελλάδα δεν μπορεί να βασίζεται σε αυτές. Πρέπει να ξεκινήσει επιτέλους να ασκεί μια ισχυρή, ανεξάρτητη αμυντική και εξωτερική πολιτική, που θα μπορεί να διασφαλίζει τα εθνικά της συμφέροντα ανεξάρτητα από το τι κάνουν οι άλλοι. Πρέπει να κοιτάμε τι συμφέρει τη χώρα και όχι τι συμφέρει τον Μητσοτάκη για να χτίσει όνομα στην Ευρώπη και να αποκτήσει κάποια στιγμή κάποια καρεκλίτσα εκεί.

Η περιθωριοποίηση της Ευρώπης και η ήττα του Μητσοτάκη

Στις διαπραγματεύσεις για την εκεχειρία Ισραήλ-Χαμάς η Ευρωπαϊκή Ένωση έμεινε και πάλι στην «απέξω» από την. Η ΕΕ δεν έμεινε απέξω από επιλογή, αλλά από αδυναμία – και ναι, είναι μια ακόμα ήττα σε μια σειρά άλλων (π.χ. πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας). Η ηθική στάση πολλών Ευρωπαίων ηγετών, συμπεριλαμβανομένου του Μητσοτάκη, υπέρ ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους έμεινε μία απλή κούφια ρητορική, που αφενός της στέρησε μία θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Η τυφλή σύμπλευση του Μητσοτάκη με τη γραμμή της ΕΕ δίνει βραχυπρόθεσμες εξασφαλίσεις (π.χ. χρηματοδοτήσεις), αλλά μακροπρόθεσμα βλάπτει, γιατί κάνει την Ελλάδα παθητικό παίκτη σε έναν κόσμο όπου οι παίκτες, όπως η Τουρκία, κερδίζουν με τολμηρές κινήσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, μια πιο άμεση στήριξη στο Ισραήλ θα εξυπηρετούσε καλύτερα τα ελληνικά συμφέροντα, ενισχύοντας ενεργειακά και αμυντικά deals, αντί να ακολουθούμε τυφλά την ΕΕ.

Η Ελλάδα πρέπει να παίξει αλλιώς

Η συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν ήταν όντως μνημειώδης, αλλά η πραγματική της σημασία είναι ότι μας έδειξε τη νέα, άκρως προσωπική και συναλλακτική μορφή κρατικής πολιτικής που αναδιαμορφώνει πλήρως τις παγκόσμιες ισορροπίες. Η διπλωματία του Τραμπ, αν και συχνά φαίνεται χαοτική, έχει μια συνεπή λογική που προέρχεται από το επιχειρηματικό του μυαλό. Το μέλλον της διπλωματίας θα ανήκει σε εκείνους που θα μπορούν να κυριαρχήσουν σε αυτό το νέο παιχνίδι και ο Μητσοτάκης αυτό το παιχνίδι το έχει χάσει από τα αποδυτήρια.

(*) Η «Άγρια Μέλισσα» είναι δικηγόρος-αρθρογράφος